خانه دوست کجاست؟

كودكی دوران دوستی های خالص و زیباست؛ دوستی هایی كه از الگوهای ویژه ای تبعیت می كنند و این الگوها در عین سادگی، عاملی جهت پیوندهای محكم و دوست داشتنی میان كودكان است؛ پیوندهایی كه اغلب تا سال های دور كهنسالی ناگسستنی باقی می ماند.
اما در این بین، گاه كودكان با مشكلاتی برای یافتن دوست و یا یافتن دوست خوب مواجه می شوند كه لازم است والدین كودكان را به سمت و سوی مناسب راهنمایی كنند.
آن چه در پی می آید، آشنایی با نكاتی در همین زمینه است.
●گامی برای دوستی
دوستی های كودكان بین سن ۵ تا ۹ سالگی، دوستی های موقت و زودگذر است. به عبارتی كودكان در این فاصله برای مدتی حداكثر یك هفته تا یك ماه- با یك یا چند نفر از همكلاسی هایشان بسیار صمیمی شده و به او اعتماد می كنند، اما به سرعت به سمت فرد دیگری گرایش یافته و با او دوست می شوند.
اما پس از سن ۹ سالگی، رفتار كودكان به تدریج متحول می شود كه اولین علامت این تحول، برقراری ارتباط بهتر و بیشتر با همسالان و دوستی های به مراتب پایدارتر از گذشته است؛ در حقیقت از این زمان دوست دارند موضوع ها یا مطالبی به عنوان راز بین آنها باقی مانده و دیگران و حتی والدین از آنها بی خبر باشند كه عمده این ناگفته ها یا رازها محدود به مطالبی بسیار ساده و معمولی است.
از سن ۹ سالگی كودكان از داشتن فقط یك یا چند دوست صمیمی كه با هم گروهی را تشكیل بدهند، لذت برده و برای یافتن دوست، پیشقدم می شوند.
اما به ندرت پیش می آید كه كودكان تنهایی را ترجیح داده و علاقه ای به یافتن دوست نداشته باشند كه این حالت به دو دلیل پیش می آید؛ اول اینكه كودك احساس می كند از نظر تفكری و رفتاری برتر از همسالان خود بوده و سرآمد آنهاست كه رفتار اغلب این كودكان با ویژگی هایی چون تیزهوشی، منطق در رفتار و گفتار، كسب نمرات بالا و... مشخص می شود. اما دسته دوم كودكانی هستند كه به دلیل عدم ثبات شخصیت و حس پایین تر بودن نسبت به دیگران از گروه فاصله می گیرند.
گروه نخست از شرایط خود رضایت كامل داشته و رفتاری بسیار شاد و عادی دارند و این آرامش خیال در رفتار، شرایط اجتماعی، نمرات درسی و... آنها به وضوح دیده می شود، اما گروه دوم ناراحتی خود را با افت شدید تحصیلی، بیش فعالی، حركات و رفتار ناشایست و حتی ناراحتی های گوارشی و... نشان می دهند.
روان شناسان دوستی و یافتن دوستان خوب را نه تنها مایه آرامش روحی- روانی كودكان می دانند، بلكه معتقدند برقراری ارتباط خوب و مناسب با دیگران باعث تقویت احساس و عواطف درونی و بیرونی آنها شده و حس اعتماد به نفس را در كودك تقویت می كند، چرا كه كودك درمی یابد رفتارهای او مورد قبول جمع و اجتماع بوده و دیگران پذیرای رفتارها و تفكرات او هستند.
●ناتوانی در برقراری ارتباط با همسالان
ناتوانی در برقراری ارتباط با همسالان و یافتن دوست در اغلب كودكان اضطراب و افسردگی را در پی دارد به جز كودكانی كه خود خواسته از جمع فاصله می گیرند كه شاخص های رفتاری آنها نیز ذكر شد- كه اگر والدین كودك را در یافتن دوست یاری نكنند، احساس های ناخوشایندی چون اضطراب، افسردگی، آشفتگی رفتاری، ذهنی، افت تحصیلی و... به احساس ها و رفتارهایی پایدار در كودك تبدیل می شود كه بی تردید كاهش شدید اعتماد به نفس را به دنبال دارد.
كم رویی و خجالتی بودن، احساس كمبود در وضع ظاهری، شرایط اجتماعی- اقتصادی و فرهنگی خانواده، افت نمرات درسی و عدم موفقیت در تحصیل و رفتارهای نامهربان و غیرصمیمی همسالان از دلایل اصلی ناتوانی كودكان در برقراری ارتباط با همسالان و یافتن دوست است، اما والدین نقش بسیار مؤثری در حل این مشكلات دارند.
●چگونه كودكان را یاری كنیم؟
- كودك را تشویق كنیم؛ با او درباره مزایای داشتن دوستان خوب صحبت كنید و خاطرات تلخ و شیرین خود درباره دوستانتان را برای او تعریف كنید. از او نیز بخواهید تا تجربه ها و عقایدش را در این باره بیان كند.
- به فرزندمان مهارت های اجتماعی و رفتارهای درست اجتماعی را بیاموزیم؛ كودك باید با بازی های كلامی و الفاظ مناسب اجتماعی آشنا شود. به طور مثال به او بیاموزیم كه گفته های دیگران را بد تعبیر نكند تا بتواند با دیگران ارتباط برقرار كند. برقراری ارتباط كلامی، دیداری و شنیداری را به او بیاموزیم. لبخند زدن و داشتن چهره ای شاد و بشاش اولین و مهم ترین قدم جهت برقراری ارتباط با دیگران است. پیشقدم شدن برای دوستی با گفتن عبارت هایی چون دوست داری با هم بازی كنیم؟ و یا تعارف كردن وسایل بازی، لوازم التحریر، خوراكی و... یكی دیگر از آموزه هایی است كه والدین باید به فرزندشان بیاموزند.
- قوانین مهم و اولیه اجتماعی را به او بیاموزیم؛ شریك شدن با دیگران در وسایل بازی و...، صلح و دوستی و پرهیز از تنش و جدل، رعایت حقوق دیگران، قانع بودن به آن چه دارد، همراهی كردن با دیگران در فعالیت ها و بازی ها و... اصول مهم اجتماعی است كه والدین موظف هستند به فرزندشان بیاموزند.
- اصلاح رفتارهای تهاجمی و آشوب گرانه در كودك؛ با او صحبت كنید و برای او توضیح بدهید كه خودخواهی، رفتارهای تهاجمی، پافشاری بر خواسته ها و... رفتارهای ناشایستی است كه باعث جدایی او از جمع می شود.
- دوستان فرزندتان و یا آن هایی را كه تشخیص می دهید می توانند دوستان خوبی برای فرزندتان باشند، به منزلتان دعوت كنید؛ به این روش می توان رفتارها، بازی ها و... آنها را غیرمستقیم كنترل كرد. این شناخت به شما و فرزندتان برای یافتن دوستان خوب كمك می كند.
- ارتباط با والدین دوستان فرزندمان، ضروری است؛ به این ترتیب می توان با برنامه ریزی صحیح، كودكان را هدایت كرد.
- برنامه ریزی برای بازی ها یا تفریح های گروهی؛ این برنامه ها می تواند بازدید از موزه، تماشای فیلم، رفتن به پارك و سایر مراكز تفریحی، ورزش و... را شامل می شود. حفظ این ارتباط به ویژه در فصل تابستان ضروری است، چرا كه مانع از گسستن دوست های خوب می شود و كودك در آغاز فصل مدرسه مجدداً به حالت اول بازنگشته و تنها نمی ماند.
- محبت و بخشش را به او بیاموزیم؛ ابراز محبت و بخشش، البته به صورت متعادل را به او بیاموزیم.
- دخالت را به نظارت دائمی، اما نامحسوس تبدیل كنیم؛ كودكان گاه نیاز دارند تا برای غلبه بر مشكلات به تنهایی تصمیم بگیرند؛ نظارت بدون دخالت اعتماد به نفس كودك را افزایش می دهد.
- هیچ گاه در حضور دوستان یا جمع اقوام او را سرزنش نكنیم، بلكه فقط از رفتارهای خوب او تعریف كنیم.
●دوست ناباب
نگرانی همیشگی همه والدین دوستان ناباب فرزندشان بوده و هستند. متأسفانه كودكان اغلب به سوی افرادی تمایل دارند كه رفتارهایی ناشایست و عموماً خرق عادت انجام می دهند و این درست زمانی است كه والدین باید هوشیار باشند.
از سوی دیگر عموماً دوستان ناباب با مشخصه ای خاص شناسایی نمی شوند و ساده ترین و آرام ترین افراد نیز می توانند همانند همان دوست ناباب باشند. بنابراین تنها شیوه مؤثر، نظارت غیرمستقیم اما مؤثر بر روی رفتارهای كودكان و دوستان آنهاست كه بهترین شیوه رفت و آمد دوستان فرزندتان به منزل شماست.
از طرفی روان شناسان تاكید دارند كودكان جوانان و نوجوانان نباید حتی برای یك شب بیرون از منزل و در منزل دوستانشان اقامت كرده و بخوابند؛ این اقامت سرآغاز انحراف اخلاقی است.
چند نكته تكمیلی
- به هیچ وجه اجازه ندهید فرزندتان با دوست یا دوستانی كه شما احساس خوبی نسبت به آنها حتی اندكی مشكوك هستید به گردش و تفریح برود.
- درباره گروه دوستان - كه اغلب با انواع موضع گیری ها، رفتارهای ویژه و نامناسب و... همراه است كه فرزندتان به آن وارد شده، تحقیق كنید و تك تك افراد گروه را بشناسید؛ حتی یك فرد ناباب می تواند گروه را به انجام رفتارهای نامناسب وادار كند.
- نسبت به سرگرمی ها و تفریح های فرزندمان اشراف كامل داشته باشیم. اگر از منزل خارج می شود- به دور از ایجاد استرس و دخالت بی مورد كه نتیجه ای به عكس دارد- دقیقاً بدانید با چه فرد یا افرادی بیرون رفته و به چه مكان هایی می رود. ساعت دقیق بازگشت به منزل را به او گوشزد كنید.
و به عنوان آخرین راهكار، همان قدر كه نسبت به برقراری ارتباط فرزندمان با همسالان و یافتن دوست خوب تاكید دارید، به همان میزان او را در یافتن دوست خوب یاری كنیم... .

مترجم: مهتاب صفرزاده خسروشاهی
منبع: http://www.bbc.co.uk

منبع : روزنامه همشهری