کتابخانه ملی مالزی

● تأسیس: ۱۹۷۱
● تاریخچه:
توسعه كتابخانه‌های مالزی عمدتاً پس از كسب استقلال مالزی به وقوع پیوست. در سال ۱۹۵۶ گروه دوستداران كتابخانه در مالزی (نیای انجمن كنونی كتابداران مالزی) نامه‌ای در باب خدمات كتابخانه‌های عمومی به دولت مالزی تسلیم كردند. در این نامه گرچه اشاره‌ای مستقیم به كتابخانه ملی نشده بود، ولی پیشنهاد تشكیل هیئت ملی كتابخانه‌ها كه نقش توسعه خدمات كتابخانه‌های عمومی را در مقیاس ملی ایفا می‌كرد آمده بود و توصیه‌هایی نظیر تهیه فهرستگان، كتابشناسی ملی، و وظایفی كه عمدتاً برای كتابخانه‌های ملی قابل طرح است، مشهود بود. این نامه، البته چندان مورد عنایت حكومت وقت قرار نگرفت.
نخستین نشانه‌ای كه می‌تواند دال بر تأیید تأسیس كتابخانه ملی باشد در سال ۱۹۵۹ از سوی نخست‌وزیر وقت ابراز شد. چهار سال بعد در نوامبر ۱۹۶۳، نخست‌وزیر از رئیس آرشیو ملی خواست تا درباره ایجاد كتابخانه ملی مالزی در كوالالامپور مطالعه كند و گزارشی ارائه دهد. به دنبال ارائه گزارش، دولت در سال ۱۹۶۶ دستور ایجاد كمیته كتابخانه ملی را صادر كرد. به‌عنوان نخستین گام، در سال ۱۹۶۶ واحد جدیدی با عنوان «واحد خدمات كتابخانه ملی» در آرشیو ملی مالزی ایجاد گردید و كتابدار با تجربه‌ای به مدیریت آن واحد گمارده شد.
وظیفه اصلی این واحد اجرای قانون ۱۹۶۶ مربوط به واسپاری كتاب، حفظ مواد و منابع، و تهیه و نشر كتابشناسی ملی بود و به دنبال پیشنهادی از سوی كمیته كتابخانه ملی، از ساختار تشكیلاتی آرشیو ملی جدا گردید. ولی هر دو مركز زیر نظر مدیریت واحدی اداره می‌شد، ‌تا اینكه در سال ۱۹۷۲ بنا به توصیه یونسكو، قانونی از مجلس مالزی گذشت كه به‌موجب آن، كتابخانه ملی به‌عنوان مؤسسه‌ای مستقل به تصویب رسید و رسماً در اول سپتامبر ۱۹۷۲ استقلال یافت. از سال ۱۹۷۷ از لحاظ نیروی انسانی، تجهیزات، و مجموعه رشدی چشمگیر یافت و یك سال بعد در ۱۹۷۸، فكر ایجاد بنایی جدید برای كتابخانه ملی نضج گرفت.[۱]
● ساختمان:
در سال ۱۹۷۸ دولت مالزی زمینی به وسعت ۲/۲ هكتار را برای ایجاد كتابخانه ملی جدید اختصاص داد و گروهی معمار و مهندس را مأمور انجام كار كرد و سرانجام كتابخانه ملی در سال ۱۹۹۲ به اتمام رسید. طرح ساختمان كتابخانه برگرفته از طرح كلاه سنتی مالزیایی‌ها است كه نماد غرور و افتخار مردم مالزی و همچنین نشانه پیروزی‌های معنوی است.
سه بام ساختمان كه با یكدیگر اختلاف سطح دارند برحول یك نورگیر میانی قرار گرفته‌اند و نشانه وحدت ملی و همچنین نماد اهداف سه‌گانه كتابخانه ملی هستند. رنگ آبی نمای بیرونی شیروانی‌های كتابخانه كه به نقش‌های برگرفته از پوشاك سنتی مالزی مزین است، نماد میراث فرهنگی است.
زیربنای مفید كتابخانه ۰۳۷‚۲۲ مترمربع است كه جمعاً در هفت طبقه تقسیم شده. ساختمان به گونه‌ای طراحی شده كه نهایت استفاده از فضاهای مختلف صورت گیرد و در ضمن قابل گسترش باشد. رفاه استفاده‌كنندگان در یكایك طبقات مدنظر بوده و ورود و خروج معلولان و استفاده آنان از محل نیز پیش‌بینی شده است. در حال حاضر محل نشستن برای۱۰۰۰ استفاده‌كننده بزرگسال، ۱۰۰ استفاده‌كننده كودك و نوجوان، و ۴۰۰ كارمند پیش‌بینی شده و گنجایش بیش از یك میلیون كتاب (با قابلیت گسترش) در نظر گرفته شده و دارای تالار كنفرانسی با گنجایش ۳۶۷ صندولی و تجهیزات صوتی و تصویری مناسب می‌باشد. ضمناً علاوه بر رستوان و تریا، باشگاهی نیز در زیرزمین ساخته شده كه استفاده‌كنندگان می‌توانند برای رفع خستگی از امكانات ورزشی و بدنسازی آن استفاده كنند.
● فعالیت‌ها و خدمات:
▪ آنچه قانون برای كتابخانه ملی مالزی تعریف كرده، در سه مقوله مشخص چنین بیان شده‌اند:
▪ دسترس‌پذیرساختن مجموعه‌ای ملی از مواد كتابخانه‌ای برای استفاده نسل‌های حال و آینده؛
▪ تسهیل در دستیابی همگان به منابع كتابخانه‌ای داخل و خارج كشور؛
▪ برعهده‌داشتن راهبردی كلیه مسائل مربوط به كتابخانه‌ها در سراسر كشور.
با عنایت به مقولات سه‌گانه مورد اشاره، كتابخانه ملی به فعالیت‌های زیر مشغول است:
▪ ارائه خدمات اسنادی به اشخاص حقیقی و حقوقی؛
▪ برقراری روابط بین‌المللی برای تسهیل در دستیابی به اطلاعات؛
▪ نگهداری مواد و منابع و مراقبت از آن‌ها به‌عنوان میراث علمی و فرهنگی كشور؛
▪ ارائه خدمات مشاوره‌ای در زمینه‌های تخصصی؛
▪ تحقیق و توسعه در زمینه‌های گوناگون اطلاع‌رسانی؛
▪ تدوین استانداردهای مرتبط و ارائه خدمات استانداردسازی؛
▪ انجام امور فهرست پیش از انتشار از طریق ارتباط با ناشران؛
▪ انتشار فهرست‌ها، راهنماها و دیگر متون مرتبط با اهداف و وظایف.
● كتابخانه ملی مالزی دیگر از برگه‌دان استفاده نمی‌كند و همه مواد و منابع خود را به صورت پایگاه‌های اطلاعاتی متعدد درآورده است كه ازجمله می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
▪ پایگاه تك‌نگاشت‌ها؛
▪ پایگاه فهرست مقالات مجلات مالزی؛
▪ پایگاه روزنامه‌های مالزی؛
▪ پایگاه مقالات كنفرانس‌های مالزی؛
▪ پایگاه سی‌دی‌رام‌های نشریات فراهم‌آوری‌شده.
كتابخانه ملی مالزی علاوه بر وظایف تعریف‌شده كتابخانه ملی، همانند كتابخانه‌های عمومی نیز به ارائه خدمات می‌پردازد و دریافت پنج نسخه به‌موجب قانون واسپاری سبب شده كه كتاب‌ها حتی به خارج از كتابخانه امانت داده شوند.
شرایط عضویت بسیار ساده است و حتی خارجیانی كه برای چند روز در مالزی اقامت دارند، می‌توانند با ارائه اطلاعات گذرنامه خود و تكمیل فرم مربوط، از خدمات كتابخانه ملی بهره‌مند شوند. وجود میزهای انفرادی خاص و پایانه‌های متعدد سبب شده كه استفاده از مواد سمعی و بصری در محل كتابخانه به سهولت انجام شود. خدمات پیوسته «دیالوگ» از طریق كتابخانه صورت می‌گیرد و به دلیل اتصال كتابخانه به اینترنت، استفاده‌كنندگان می‌توانند به اطلاعاتی به وسعت اعضای شبكه دست یابند.
دریافت‌كننده عمده سی‌دی‌رام در مالزی كتابخانه ملی است و به همین دلیل شبكه‌ای به نام «سی‌دی‌نت» پدید آورده كه در حال حاضر ۲۲ سی‌دی‌رام را همزمان در ۱۵ ایستگاه می‌توان مورد استفاده قرار داد. وظایفی كه برای كتابخانه ملی مالزی تعریف شده سبب گردیده است كه این كتابخانه بر كلیه فعالیت‌های كتابخانه‌ای و اطلاع‌رسانی كشور اشراف و نظارت داشته باشد. بنابراین بر ۳ شعبه، ۴ كتابخانه سیار، ۹۸ ایستگاه كتابخانه سیار، ۳۵۱ كتابخانه عمومی، ۵۶ واحد استانی، ۱۹۸ واحد روستایی، ۸۵ كتابخانه دانشگاهی (شامل ۹ كتابخانه مركزی)، ۳۲۹ كتابخانه تخصصی، ۱۴۷۰ كتابخانه دبیرستانی و ۶۹۶۵ كتابخانه دبستانی نظارت می‌كند و هماهنگی فعالیت‌ها و خدمات آن‌ها را برعهده دارد.
تدوین و شناساندن «مالمارك»[۲] كه از ۱۹۷۸ آغاز شد و هدایت و مدیریت آن با كتابخانه ملی است، سبب شده كه كتابخانه‌ها از انضباط و نظمی تعریف‌شده برخوردار باشند. علاوه بر ارائه خدمات از طریق اینترنت، ‌هم‌اكنون شبكه‌ای متشكل از ۴۳ كتابخانه به صورت پیوسته در مالزی فعال است كه طراح و هدایت‌كننده آن كتابخانه ملی است.
● كاركنان:
كتابخانه ملی دارای ۲۴۷ كارمند است كه ۸۲ نفر از آن‌ها متخصص رشته كتابداری و اطلاع‌رسانی هستند.
● مجموعه‌ها:
مجموعه كتابخانه در سال ۲۰۰۲ بالغ بر ۵۳۲‚۷۲۵‚۱ فقره و شامل مواد كتابی و غیر كتابی به شرح زیر است:
▪ مواد كتابی (شامل كتاب، نشریه، نقشه، پوستر و جز آن) ۱۶۴‚۶۲۹‚۱ فقره؛
▪ مواد سمعی و بصری (شامل میكروفیش، میكروفیلم، عكس،‌نوار صوتی، نوار ویدیویی، كیت‌های چندرسانه ای، فیلم استریپ، فیلم، صفحه، اسلاید و جز آن) ۳۶۸‚۹۶ فقره؛
▪ نسخه خطی (عمدتاً به خط حاوی) ۲۰۰۰ نسخه.
گرچه قانون واسپاری از ۱۹۶۶ وجود داشته، ولی از سال ۱۹۸۶ قانون جدید واسپاری به مرحله اجرا درآمده كه بر اساس آن، از مواد كتابی پنج نسخه و از مواد غیركتابی دو نسخه باید به كتابخانه ملی واگذار شود.
● ورودی‌ها:
كتاب، نشریه، نسخه خطی، نقشه، میكروفرم، فیلم، مواد صوتی، كتاب كمیاب، اسلاید، عكس، نوار ویدیویی، پوستر.
● انتشارات:
▪ آنچه كتابخانه ملی مالزی در حال حاضر منتشر كرده یا می‌كند، احتمالاً به قرار زیر است:
▪ كتابشناسی ملی؛ فهرست مقالات مجلات؛ فهرست مقالات گردهمایی‌ها؛ فهرست مقالات روزنامه‌ها؛ فهرست نسخه‌های خطی؛ فهرست سرعنوان‌های موضوعی؛ راهنمای پایگاه‌های اطلاعاتی؛ راهنمای آوانگاری به لاتین؛ فهرست متون اسلامی؛ فهرست متون مرتبط با آسیا و اقیانوسیه.[۳]
● اطلاعات تماس:
▪ تلفن [phone]
▪ نمابر (۶۰۳) ۲۶۹۲۷۰۸۲
▪ پایگاه وب http://www.pnm.my
▪ پست الكترونیكی [e-mail]
▪ نشانی
National Library of Malaysia
۲۳۲,jalan Tun Razak
۵۰۵۷۲ Kuala Lumpur,
Malaysia

پانوشتها:
۱. حری، عباس. اطلاع‌رسانی: نظام‌ها و فرآیندها. تهران: نشر كتابدار، ۱۳۷۸، صص ۲۰۹-۲۰۸.
۲. MALMARC
۳. National Library of Malaysia. available at: http://www.pnm.my (۱ jan. ۱۹۹۹)

منبع : نما مجله الکترونیکی پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران