کتابخانه‌ بریتانیا

● تأسیس: جولای ۱۹۷۳
● تاریخچه:
تأسیس كتابخانه‌ ملی انگلستان (كتابخانه‌ بریتانیا) حاصل ادغام مجموعه‌های چند كتابخانه‌ بزرگ[۲] است كه از طریق اهدا، وقف، خریداری و مصادره، فراهم آمده بود. بعد از كتابخانه‌ كنگره امریكا و كتابخانه‌ ملی فرانسه، كتابخانه‌ بریتانیا سومین كتابخانه‌ بزرگ دنیا شناخته شده است. هدف كتابخانه‌ بریتانیا پشتیبانی از مطالعه، پژوهش و ابداع است. كتابخانه‌ ملی بریتانیا با تركیب نقشی كه در حفظ میراث فرهنگی ایفا می‌كند با حمایت مستمر از علم، تجارت و صنعت، نگهدارنده‌ حافظه‌ فرهنگی ملت، و یك منبع اطلاعاتی اساسی برای استفاده‌كنندگان كنونی است.
● بخش‌ها:
▪ كتابخانه‌ ملی در هنگام گشایش با بخش‌های زیر شروع به كار كرد:
ـ بخش‌های كتابخانه‌ای «موزه‌ بریتانیا» كه در سال ۱۷۵۳ تأسیس شد و بیشترین توسعه‌ آن بعد از تعیین «آنتونیو پانیتسی»[۳] به‌عنوان مسئول كتب چاپی در سال ۱۸۳۷ بود. «قانون حق چاپ» (سال ۱۸۴۲) مقرر ساخت كه تمامی انتشارات بریتانیا در این كتابخانه به ودیعه سپرده شود؛
▪ كتابخانه‌ «دفتر ثبت نوآوری‌ها» (تأسیس ۱۸۸۵) كه در سال ۱۹۶۶ بخشی از موزه‌ بریتانیا شد؛
▪ «كتابخانه‌ ملی مركزی» (تأسیس ۱۹۳۰ به‌عنوان جانشین «كتابخانه‌ مركزی دانشجویان»)؛
▪ «كتابخانه‌ ملی بریتانیا» (تأسیس ۱۹۵۰)؛
▪ «كتابخانه‌ امانی ملی علوم و فناوری»؛
▪ «دفتر اطلاع‌رسانی علمی و فنی».
● بخش‌هایی كه بعدها به كتابخانه‌ بریتانیا اضافه شدند عبارت‌اند از:
▪ كتابخانه و پیشینه‌های دفتر هند (۱۹۸۲)؛
▪ مؤسسه‌ مضبوطات صوتی بریتانیا- آرشیو ملی صدا (از ۱۹۸۳)؛
▪ كتابخانه‌ انجمن كتابخانه‌ها (۱۹۸۸).
ساختار مدیریتی و تشكیلات درونی كتابخانه‌ بریتانیا از آغاز تا كنون تغییرات زیادی كرده است. امروز این كتابخانه در دو مركز اصلی خود در لندن و بوستون‌اسپا (یوركشایر)[۴] فعالیت می‌كند. ساختمان جدید كتابخانه در سن‌پانكراس[۵] (لندن) در نوامبر ۱۹۹۷ برای اولین بار به روی عموم گشوده شد.
● فعالیت‌ها و خدمات:
قانون كتابخانه‌ بریتانیا فعالیت كتابخانه را معین می‌سازد. امروز مجموعه‌ وسیع خدمات كتابخانه‌ بریتانیا كه مبتنی بر مجموعه‌های چشمگیر آن با بیش از ۱۵۰ میلیون اثر می‌باشد، شامل موارد زیر است:
▪ خدمات جستجو و سالن مطالعه بین‌المللی؛
▪ معتبرترین و پراستفاده‌ترین خدمات تأمین مدرك در جهان برای پروانه‌های ثبت نوآوری، مقالات مجلات تخصصی، تصاویر، گزارش‌ها، مقالات كنفرانس‌ها، و دیگر اقلام مهم؛
▪ خدمات اطلاعاتی تخصصی در حوزه‌های موضوعی مهم؛
▪ خدمات ضروری برای جامعه‌ كتابداری و اطلاع‌رسانی (از جمله تأمین ركوردهای فهرست از طریق خدمات كتابشناسی ملی)؛
▪ امكانات جالب توجه (شامل برگزاری نمایشگاه، انتشارات، آموزش، و رویدادهای مختلف) برای جامعه‌ای وسیع‌تر.
نیازهای مالی كتابخانه‌ بریتانیا از طریق كمك‌های «اداره‌ فرهنگ، رسانه و ورزش» تأمین می‌شود. این كمك‌ها، رایگان‌بودن دسترسی به سالن‌های مطالعه و خدمات اولیه‌ جستجو را امكان‌پذیر ساخته است (در صورتی كه دیگر خدمات، بر مبنای بازگشت سرمایه یا سودآوری ارائه می‌شوند). در نتیجه كتابخانه‌ بریتانیا در مقایسه با دیگر كتابخانه‌های ملی، در‌صد بیشتری از عایدات سالانه‌ خود را از این راه به‌دست می‌آورد.
كتابخانه‌ بریتانیا اهداف راهبردی خود برای سال ۲۰۰۰ را در سال ۱۹۹۳ منتشر ساخت. در سال ۱۹۹۸ آن اهداف را مورد تجدیدنظر قرار داد و در پی كسب نظرات دیگران درباره‌ دامنه‌ خدمات و مجموعه‌ خود در سایه‌ كاهش سرمایه‌ كنونی و ‌آینده بود. نظراتی كه كتابخانه از این طریق به‌دست آورد، اكنون آن را در ترسیم یك چارچوب راهبردی جدید یاری می‌كند. كتابخانه برای كمك به استفاده‌ بهتر مردم از اطلاعات و منابع متنوع خود برنامه‌های مختلفی (ازجمله برگزاری نمایشگاه‌ها، دوره‌های آموزشی و رویدادهای مختلف) را تدارك می‌بیند و همچنین سیاهه‌ جامعی از كتاب‌ها، مجلات تخصصی، كتابشناسی ملی و محصولات الكترونیكی را نیز منتشر می‌سازد.
خدمات اطلاعاتی پیوسته:
▪ «فهرست دسترسی عمومی پیوسته» كتابخانه‌ ملی بریتانیا (اُپُك)
▪ «دسترسی آسان به پایگاه‌های اطلاعاتی كتابخانه‌ بریتانیا» (بلِیز)[۶]
● مجموعه‌ها:
كتابخانه طبق «قانون كتابخانه‌ بریتانیا» مسئولیت گردآوری و نگهداری یك نسخه از تمامی آثار چاپی منتشر شده در بریتانیا را بر عهده دارد. این منابع به‌دست‌آمده از طریق واسپاری قانونی، شالوده‌ مجموعه‌هایی را به‌وجود می‌آورد كه با خریدهای بین‌المللی، جذب منابع میراثی، و مبادله‌ مواد در تمامی اشكال و زبان‌ها و حوزه‌های موضوعی، تكمیل می‌شود. از آنجا كه دغدغه‌های مالی، كتابخانه را به‌سوی «سیاست تك‌مجموعه‌ای» رهنمون می‌سازد، مجموعه‌های آن در لندن و بوستون‌اسپا به‌طور فزاینده‌ای از خدمات تأمین مدرك و نیز استفاده‌ مرجع پشتیبانی می‌كنند.
● در مارس ۲۰۰۲ مجموعه‌های لندن حاوی منابع زیر بود:
▪ اوراق موسیقی / ۸۸۵‚۵۸۳‚۱
▪ تك‌نگاشت / ۰۰۰‚۷۶۷‚۹
▪ روزنامه / ۹۷۲‚۵۴
▪ دیسك‌های صوتی / ۶۲۵‚۲۰۹‚۱
▪ نسخه‌های خطی (تك‌جلدی و دوره‌ای) / ۱۴۸‚۳۱۰
▪ نوارهای صوتی /۹۰۱‚۲۰۵
▪ پیشینه‌های دفتر هند / ۰۰۰‚۲۶۰
▪ فیلم ویدیویی / ۰۷۷‚۲۲
▪ منابع تمبر / ۵۰۸‚۱۹۱‚۸
▪ عكس / ۰۸۶‚۲۱۲
▪ منابع جغرافیایی / ۴۷۱‚۲۶۵‚۴
▪ شرح اختراع / ۳۷۰‚۵۹۱‚۴۹
كل مجموعه لندن حاوی ۰۰۰‚۰۰۰‚۱۵۰ مورد به بیش از ۴۰۰ زبان است و این میزان در حال افزایش (در حدود ۰۰۰‚۰۰۰‚۳ در سال) است.
● شرایط و نحوه دسترسی:
كتابخانه بریتانیا به خوانندگان لندن و بوستون‌اسپا در محل، و به استفاده‌كنندگان سراسر جهان در خارج از محل، خدمات می‌دهد. دسترسی به تمامی سالن‌های مطالعه رایگان است. برای استفاده از سالن‌های مطالعه در سن پانكراس گواهی لازم است و گواهی برای كسانی صادر می‌شود كه در حال تحقیق هستند و نیاز دارند منابعی از مجموعه‌های كتابخانه را كه در جای دیگر یافت نمی‌شوند، از نزدیك مشاهده كنند.
مجموعه‌ای از خطوط تلفنی برای پرسش رایگان و نیز «خدمات تحویل مدرك» و «اطلاعات با دریافت هزینه» برای كاربران در خانه یا محل كار و بدون نیاز به مراجعه شخصی وجود دارد.
● اطلاعات تماس:
▪ [phone] تلفن
▪ [phone] نمابر
▪ http://www.bl.uk/ پایگاه وب
▪ نشانی
The Britsh Library
۹۶ Euston Road
St. Pancras
London, NW/۲DB
UNITED KINGDOM

فروغ رحیمی
دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز

پانوشتها:
[۱]. Gabriel: gateway to europe&#۰۳۹;s national libraries, [united kingdom: british library]. available at: http://www.kb.nl/gabriel/libraries/pages-generated/uk-en.html (۹ apr. ۲۰۰۳)
[۲]. British Museum Library, National Central Library, British National Bibliography, National Lending Library, Patent Office Library, Science Reference Library
[۳]. Antonio Panizzi
[۴]. Boston Spa, Yorkshire
[۵]. St. Pancras
[۶]. Blaise

منبع : نما مجله الکترونیکی پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران