تغذیه تکمیلی

همچنان كه گفته شد در ۶ ماه اول عمر كودك ، تغذیه انحصاری با شیر ماد و استفاده از قطره مولتی ویتامین یا قطره A .D و آفتاب قسمت اعظم نیازهای تغذیه ای شیرخوار را فراهم می سازد.بعد از ۶ ماهگی شیرخوار علاوه بر شیرمادر به تغذیه با غذایی سالم ، مناسب،‌ پر انرژی ، قابل دسترس ،‌ كم حجم و سهل الهضم نیازمند است .
● نكات لازم در تهیه و نگهداری غذای كمكی:
▪ قبل از تهیه غذا باید دست ها را با آب وصابون و با حوصله فراوان شستشو داد
▪‌ قبل ازغذا دادن به كودك نیز باید دست ها و صورت او را شست.
▪ غذای كمكی را بهتر است حتی الامكان برای یك روز تهیه نمود.
▪ غذای كمكی اضافه باید در ظرف دربسته تمیز و در جای خنك نگهداری شود.
● نكات اساسی در مورد تغذیه تكمیلی كودك:
▪‌ بهتر است غذا را از مواد اولیه و مورد قبول و استفاده خانواده ها تهیه نمود.
▪ در هر وعده ،‌ اول شیر مادر و سپس غذای كمكی به شیرخوارداده شود.
▪ در ابتدا غلظت غذای كمكی ،‌كمی غلیظ تر از شیر مادر باشد و به تدریج غلظت آن بیشتر شود.
▪ از غذاهای ساده شروع و كم كم به غذاهای تركیبی تبدیل شوند.
▪‌ مواد غذایی جدید را به تدریج ،‌ یك به یك واز مقدار بسیار كم به غذای كودك اضافه نمایند.
▪‌ به جز زرده تخم مرغ كه به اندازه یك نخود شروع می شود بقیه غذاها باید از یك قاشق مرباخوری شروع شوند.
▪ بعد از شروع هر ماده غذایی به مدت ۵ تا ۷ روز نباید ماده جدیدی اضافه كرد تا شیرخوار به ماده قبلی عادت كند.
▪ تنوع در تهیه غذای كمكی و نحوه ارائه آن باید مورد توجه قرار گیرد.
▪ از زمان شروع تغذیه تكمیلی آب و قطره آهن نیز به كودك داده شود.
● نحوه شروع و ادامه غذای كمكی
غذای كمكی در پایان ۶ ماهگی و با شروع ماه هفتم آغاز می گردد. در هر وعده شیرخوار مانند گذشته ، بسته به تقاضای خود ابتدا از شیر مادر به طور كامل تغذیه نموده و سپس درادامه شیر ،‌غذای كمكی به او خورانده میشود.
● بنابراین در هفته اول ماه هفتم كه فرنی آرد برنج برای كودك شروع می شود:
▪ روز اول : پس از وعده ظهر شیر مادر‌، یك قاشق مرباخوری
▪ روز دوم :‌ پس از هر وعده ظهر و عصر شیر مادر یك قاشق مربا خوری ( جمعا ۲ قاشق)
▪ روز چهارم : پس از هر وعده صبح ،‌ظهر ،‌ عصر و شب شیر مادر یك قاشق مرباخوری ( جمعا ۴ قاشق)
▪ روز پنجم :‌ در هر وعده فوق دو قاشق مرباخوری ( جمعا ۸ قاشق مرباخوری )
▪ روز ششم و هفتم :‌ در هر وعده فوق ۳ قاشق مرباخوری ( روزانه ۱۲ قاشق مرباخوری) فرنی آرد برنج به كودك داده می شود.
● در هفته دوم ماه هفتم :
هم زمان با استفاده از فرنی می توان از یك قاشق مرباخوری حریره بادام شروع و به تدریج مقدار آن را اضافه و متناسب با آن از حجم فرنی كم نمود . به طوری كه در اواخر كودك بتواند برخی وعده ها را كامل فرنی و برخی وعده ها را كامل حریره بادام بخورد.
● در هفته سوم ماه هفتم:
سوپ در برنامه غذایی كودك قرار می گیرد كه از گوشت گوسفند یا گوساله یا مرغ با یك نوع سبزی و آرد برنج تهیه می شود و هر ۲ یا ۳ روز یك نوع سبزی به سوپ اضافه و جایگزین سبزی های قبل می شود بنابراین برنامه غذایی شیرخوار در هفته سوم ماه هفتم به شرح زیر است :
● روز اول :
▪ صبح / ظهر / عصر / شب
▪ ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره
▪ ۱ - قاشق مرباخوری سوپ + ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره
▪ ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره
▪ ▪ ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریر
● روز دوم :‌
▪ صبح / ظهر / عصر / شب
▪ ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریر
▪ ۱ قاشق مرباخوری سوپ+ ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره
▪ ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره
▪ ۱- قاشق مرباخوری سوپ + ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره
● روز سوم :
▪ صبح / ظهر / عصر / شب
▪ ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریر
▪ ۲ قاشق مرباخوری سوپ + ۲ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره
▪ ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره
▪ ۲ قاشق مرباخوری سوپ+‌۲ قاشق مرباخوری فرنی یا حریر
● روز چهارم :
▪ صبح / ظهر / عصر / شب
▪ ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریر
▪ ۳ تا ۴ قاشق مرباخوری سوپ
▪ ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره
▪ ۳ تا ۴ قاشق مرباخوری سوپ
● روز پنجم :
▪ صبح / ظهر / عصر / شب
▪ ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره
▪ ۳ تا ۵ قاشق مرباخوری
▪ ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریر
▪ ۳ تا ۵ قاشق مرباخوری سوپ
● روز ششم و هفتم :
▪ صبح / ظهر / عصر / شب
▪ ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریر
▪ ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره
▪ ۳ تا ۶ قاشق مرباخوری
▪ ۳ تا ۶ قاشق مرباخوری سوپ
● دو هفته اول ماه هشتم :
در این هفته ضمن تداوم برنامه قبلی ،‌زرده تخم مرغ خوب پخته شده هم به برنامه غذایی كودك اضافه می شود. مقدار آن ازیك نخود در روز شروع و به تدریج ظرف ۱۰ روز به یك زرده ، كامل تخم مرغ می رسد. بنابراین در دو هفته اول ماه هشتم كودك هر روز نصف زرده تخم مرغ را همراه با ۳ قاشق مرباخوری فرنی و یا حریره می خورد یا یك روز در میان یك زرده كامل به او داده می شود و روز بعد از فقط ۵ تا ۶ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره بادام می خورد.
● در دو هفته دوم ماه هشتم :
می توان جو، بلغور گندم ، رشته فرنگی ، كره یا روغن هم به سوپ اضافه نمود. پوره سبزی ها مثل پوره سیب زمینی یا هویچ همچنین ماست هم به برنامه غذایی اضافه می شود.
● در دو هفته اول ماه نهم :
جوانه عدس و ماش و سپس خود حبوبات را پس از خیس كردن و كندن پوست آنها می توان به سوپ اضافه نمود.
● در دو هفته آخر ماه نهم :
آب میوه تازه پس از فرنی ساعت ۱۰ صبح برای كودك بسیار لذت بخش است.
● در دو هفته اول ماه دهم :
به جای آب میوه ساعت ۱۰ می توان از خود میوه های رسیده و نرم شده استفاده كرد. حجم سوپ كم كم به ۱۰ قاشق مرباخوری می رسد. نان ،‌ ماكرونی تكه های سیب زمینی یا هویج پخته شده كه كودك بتواند با دست خود آن را بردارد و در اختیار او قرار می گیرد . خرمای رسیده كه پوست و هسته آن جدا شده باشد بعد از ناهار به عنوان دسر،‌ بسیار مقوی و مفید است.
● در دو هفته آخر ماه دهم :
از كته نرم كه با گوشت كاملا پخته شده گوسفند یا مرغ یا ماهی تهیه شده است استفاده می شود.
● در ماه یازده و دوازده زندگی :
تنوع غذا بیشتر شده و بسته به میل كودك به حجم آن نیز اضافه می شود ولی هنوز هم بهتر است از دادن غذای سفره خانواده كه نمك و چاشنی دارند اجتناب نمود.
● توجــــــه
▪ از دادن مواد غذایی زیر به كودكان كمتر از یك سال خودداری شود:
شیر گاو،‌ سفیده تخم مرغ ، بادام زمینی ، پنیر‌،‌ میگو ،‌ انواع توت ،‌ كیوی ، آلبالو،‌ گیلاس ،‌ خربزه ، كشمش ، انگور ،‌ درت ، تكه های سوسیس ،‌ آجیل ‌،‌ هویج خام ، قهوه ،‌ چای پررنگ ،‌ عسل‌، تنقلات ، نوشابه ها ،‌ آب میوه های صنعتی ، فلفل ، ادویه ، ترشی ،‌ نمك و شكر.
مهم ترین نشانه سلامت كودك ،‌ رشد و تكامل مطلوب او است و بهترین راه برای تخمین كفایت شیر مادر و مناسب بودن تغذیه شیرخوار ،‌ استفاده از كارت پایش رشد است.

منبع : پروفسور محمدحسین سلطان‌زاده