پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

حفظ و تداوم شیردهی


حفظ و تداوم شیردهی
● برای حفظ و تداوم شیردهی اصول زیر باید رعایت شود:
۱) مكیدن صحیح و مكرر:
مهم ترین عامل در افزایش شیر مادر، مكیدن درست شیر ازپستان مادر توسط شیرخوار و تخلیه پستان است. اگر شیر ترشح شده در پستان ها مرتبا تخلیه شود؛‌به تدریج تولید و ترشح آن كاهش یافته و سپس متوقف می گردد. هر چه تغذیه با شیر مادر زودتر شروع شود، احتمال موفقیت در امر شیردهی بیشتر است.
بیشتر شیرخواران ۵/۱ تا ۳ ساعت پس از تغذیه ،‌دوباره گرسنه می شوند و در این مدت ،‌شیر هم به حد كافی ترشح شده و در پستان ها ذخیره شده است . بهترین توصیه آن است كه دفعات تفذیه و طبق ساعت و دقیقه خاص نباشد،‌ بلكه بسته به میل و تقاضای شیرخوار تنظیم شود.
۲) آرامش خاطر مادر:
یكی دیگر از عوامل مهم در شیردهی موفقیت آمیز،‌ آرامش خاطر و عدم نگرانی مادر است. برعكس،‌نگرانی و اضطراب عاملی بسیار مهم دركاهش جاری شدن شیر(یا به اصطلاح رگ كردن پستان) است.از مهم ترین عواملی كه در روزهای اول ،‌ باعث نگرانی مادر می شود ، كم بودن حجم شیر است. باید به مادران یادآوری نمود كه اكثریت عظیمی از مادران درروزهای اول سال زایمان شیر كمی دارند كه این امر كاملا طبیعی است. ولی به تدریج كه نوزاد با علاقه و هوشیاری بیشتر و مكرر پستان های مادر را می مكد بر حجم شیر افزوده شده و نیازهای نوزاد تامین خواهد شد . البته حمایت همسر و افراد خانواده و نیز اطمینان خاطر از تامین اقتصادی و شغلی می تواند نقش موثری در تداوم شیردهی داشته باشد.
۳) دفعات و وضیعت صحیح شیر دادن:
دفعات و وضیعت صحیح شیر دادن نثش ارزنده ای در تداوم شیردهی دارند،‌چرا كه با رعایت برخی نكات و به كارگیری پاره ای فنون ،‌ می توان از احتقان ،‌درد پستان ،‌ترك خوردنن نوك پستان ، گلوله شدن ،‌ماستیت یا آبسه و غیره جلوگیری نمود. اگر شیرخوار در موقع گرفتن نوك پستان قسمت هاله را به درستی در دهان نگیرد، مكیدن نوك پستان به تنهایی،‌می تواند موجب زخم و ترك خوردن آن شود.
در این گونه موارد ضمن اصلاح نحوه شیردهی ، باید ادامه شیردهی به طور مكرر توصیه شود، زیرا در صورت عدم تخلیه پستان ، تورم و فشار زیادی در آن ایجاد می شودكه خود زمینه ساز بروز عفونت و آبسه خواهد بود. بهطور كلی اگر شیرخوردن شیرخوار برحسب میل او یعنی زود زود باشد ،‌هرگز احتقان و تورم پستان بوجود نخواهد آمد. در غیر این صورت حدود ۴۸ ساعت پس از تولد، پستان ها دچار حالت پری و احتقان می شوند كه معمولا ۴ تا ۵ روز بعد ازتولد این حالت بر طرف می شود.
اگر مادر از این وضعیت اطلاع نداشته باشد ،‌حالت احتقان را حمل بر زیادی شیر می كند . و از بین رفتن آن را در روزهای چهارم و پنجم ناشی از كاهش شیر خود تصور می نماید. این امر علاوه بر ایجاد اضطراب و نگرانی ،ممكن است موجب شروع مصرف شیر مصنوعی برای شیرخوار نیز بشود.
در صورت بروز ترك خوردگی یا شقاق نوك پستان ،‌بهتر است شیرخوار تغذیه را از پستان سالم شروع كند و به طور مكرر با هر دو پستان تغذیه شود. اگر وضعیت شیر خوردن نادرست است،‌باید اصلاح و اگر درست است سعی شود در هر نوبت در وضعیت های مختلف و مطابق با آنچه در صفحات قبل به آن اشاره شده ،‌شیر خوردن ادامه یابد.
۴) تغذیه صحیح و فعالیت جسمی مناسب:
در دوران شیردهی مادر باید از خستگی مفرط پرهیز نموده ،‌ ضمن انجام فعالیت جسمی مناسب به تغذیه خود نیز نوجه نماید و از حمایت روانی بقیه اعضاء خانواده به ویژه همسر خود برخوردار باشد تا احساس شادابی و سلامت كند.
تغذیه خوب و داشتن ذخایر كافی از دوران بارداری و همچنین در دوران شیردهی به ترشح بیشتر شیر و تغذیه موفق شیرخوار كمك می نماید. مادر در دوران شیردهی احتیاج به انرژی بیشتری برای ساختن شیر مورد نیاز كودك دارد كه این انرژی را باید از طریق غذاهای كافی و متنوع تامین كند. مادری كه شیر می دهد ، نباید به فكر وزن اضافی خود باشد. چند كیلو گرم وزن اضافی باقی مانده از دوران بارداری ، به عنوان ذخیره ای در جهت توفیق شیردهی مادراست و تا پایان دوران شیردهی این افزایش وزن نیز از بین رفته و وزن مادربه حالت طبیعی باز خواهد گشت. مصرف شیر در برنامه غذایی مادران شیرده بسیار ضروری است. در صورت عدم دسترسی به شیر می توان از ماست ،‌ دوغ ،‌ كشك و پنیر به میزان مناسب استفاده كرد.
علاوه برمصرف روزانه شیر یا ماست ،‌ مادر باید در جواب تشنگی خود آب و سایر مایعات را نیز مصرف نماید و متوجه باشد كه نوشیدن بیش از حد مایعات تولید شیر را نمی كند. مصرف ویتامین (آ) از طریق مصرف انواع سبزی های زرد و سبز مانند هویج ، اسفناج و كدو حلوایی و میوه هایی مانند طالبی،‌هندوانه ،‌زرد آلو و انگور تامین می شود.
استفاده از لبنیات برای دریافت میزان كلسیم مورد نیاز،‌ضروری است. در صورت عدم تحمل شیر و فراورده های آن ،‌ باید با نظر پزشك از قرص های كلسیم همراه با سایر غذاهایی كه حاوی كلسیم هستنداستفاده شود. مادر باید از یك رژیم غذایی متعادل بهره ببردو هیچ غذایی نباید بی دلیل از برنامه غذایی او حذف شود. در عین حال ، نبایستی در تغذیه خود افراط كند چون دچار اضافه وزن و چاقی خواهد شد.
در شرایطی كه مادر عدم تحمل نسبت به بعضی از غذاها نشان می دهد، با بهره گیری از روش های جانشینی ،‌ مواد غذایی دیگری را می تواند جایگزین نمود. برای جلوگیری از ابتلاء‌ مادر به پوكی استخوان و كم خونی و یا مشكلات دیگر بهتر است مادر از انواع ویتامین های خوراكی ،‌و مینرال و آهن استفاده نماید و حتی الامكان همه روزه پوست بدن خود و به خصوص دست ها و صورت را در معرض نور مستقیم آفتاب قرار دهد.
۵) سایر عوامل:
▪ سایر عوامل موثر در حفظ وتداوم شیردهی عبارتند از :
الف)‌ هم اتاقی بودن مادر و نوزاد
ب) مكیدن مكرر پستان در روزهای اول
ج) ‌ترخیص نوزاد و مادر از زایشگاه با یكدیگر
در مواردی كه نوزاد نارس یا بیمار و در بیمارستان بستری ولی به دلایلی ، مادر مرخص شده باشد ،‌برای حفظ وتداوم شیردهی باید امكاناتی فراهم شود تا مادر علاوه بر شیر دادن به نوزاد در بیمارستان ،‌ساعاتی را نیز در كنار نوزاد خود مانده و در بخشی از مراقبت های كودكش نیز مشاركت نماید.
د) پشتیبانی همه جانبه جامعه ، به ویژه همسر ،‌ اطرافیان ، كار فرما و پزشك از مادر در امر تغذیه یا شیر مادر.
ه)‌شروع به موقع تغذیه تكمیلی :‌اگر غذاهای جامد زودتر از موعد موقرر یعنی قبل از پایان ۶ ماهگی شروع شوند،‌ علاوه بر افزایش احتمالی بیماریهای عفونی موجب كاهش دفعات شیردهی مادر و كمتر مكیدن پستان توسط شیرخوار می شوند كه خوب سبب تولید كمتر شیر و در نتیجه كاهش وزن شیرخوار خواهد شد. . در مواردی كه شیرخوار دچار افت رشد و سوء تغذیه باشد و ثابت شود كه ناشی از كمبود شیر مادر است می توان غذای كمكی را بین ۴ تا ۶ ماهگی شروع كرد ولی تحت شرایطی دادن غذای كمكی قبل از پایان ۴ ماهگی توصیه نمی شود.
● تداوم تغذیه با شیر مادر تا پایان سال دوم زندگی
تغذیه كودك با شیر مادر تا پایان دو سالگی ضروری است و در صورت تمایل مادر و شیرخوار ، پس از آن نیز می تواند ادامه یابد اما برخلاف سال اول عنر ،‌سایر غذاها منبع اصلی تغذیه كودك هستند به همین دلیل در هر وعده ابدا باید كودك غذا بخورد و سپس با شیر مادر تغذیه شود.
شیر مادر می تواند تا یك سوم و یا بیشتر از میزان انرژی ،‌ پروتئین ،‌آهن و همچنین قسمت بیشتر ویتامین های (آ) و (ث) مورد نیاز شیرخوار را بین یك تا دو سالگی تامین نماید. شیر مادر مواد مغذی با ارزشی را كه ممكن سات در غذای خانواده موجود نباشد، برای شیرخوار فراهم كرده و غالبا می تواند از سوء تغذیه او پیشگیری كند.
تغذیه با شیر مادر در سال دوم زندگی نیزبه پیشگیری از اسهال و عفونت های حاد تنفسی كمك می كند،‌ و در صورت ابتلاء شدت بیماری در این شیرخواران كمتراست . كودكان بیمار اغلب برای خوردن سایر غذاها اشتها ندارند اما چون شیر مادر برای آنها مغذی و سهل الهضم است ، به تغذیه با شیر مادر تمایل نشان می دهند و این امر در سرعت بهبود كودكان و پیشگیری ازسوء تغذیه بسیار موثر است.
● چند توصیه برای تداوم تغذیه با شیر مادر:
چون در سال دوم زندگی كودك ، هنوز مادر می تواند روزانه حدود ۵۰۰ میلی لیتر شیر تولید كند ،‌لذا برای تولید شیر لازم است حداقل روزی ۵ تا ۶ بار و تا هر زمان كه كودك مایل به مكیدن است به او شیر بدهد. ضمن این كه مادر باید به تغذیه خود نیز توجه داشته باشد.
‌ برخی از مادران در سال دوم شیردهی ممكن است با مسئله گاز گرفتن پستان توسط كودك روبرو شوند. در این گونه موارد ،‌مادر باید با صبر و حوصله از هر گونه خشونت پرهیز نماید و به كودك بفهماند كه كار درستی انجام نداده است.
‌ گاهی كودك تمایل كمتری به غذا خوردن در سال دوم از خود نشان می دهد ،‌در این صورت باید به او غذاهای مورد علاقه اش را ارائه نمود و دفعات تغذیه را بیشتر كرد. در عین حال از عدم وجود بیماری دركودك نیز اطمینان یافت و مشكل استرس عاطفی – روانی او را برطرف نمود. بعضی از مادران بر این باورند كه اگر تغذیه با شیرمادر قطع گردد،‌اشتهای كودك به غذا افزایش خواهد یافت ولی چون مطالعات انچام شده آن را ثابت نكرده است لذا توصیه نمی شود.
منبع : پروفسور محمدحسین سلطان‌زاده


همچنین مشاهده کنید