فاکتور گمشده یک زخم

●مزایای روش پلاسما فرزیس
از جمله مزیت های این روش اهدا نسبت به روش های دیگر اهدای خون می توان به این موارد اشاره كرد: معاینات كامل بالینی و آزمایش های پاراكلینیكی تمام اهدا كنندگان پلاسما، بازگرداندن كلیه سلول های خونی به اهداكنندگان در هر بار اهدا پلاسما، سیستم مداوم كنترل های پزشكی اهداكنندگان دائم، كمترین عارضه جانبی برای اهداكنندگان پلاسما، با توجه به حجم پلاسمای دریافتی در هر بار اهدا خون كامل (حدود ۲۰۰ میلی لیتر) در مقایسه با حجم پلاسمای دریافتی در هر بار اهدا پلاسما به روش پلاسما فرزیس (حدود ۷۰۰ میلی لیتر) نیاز زمان كمتری است، از آنجا كه عمده مواد متشكله پلاسما را آب و آلبومین تشكیل می دهد، آب پس از حداكثر ۴۸ ساعت و آلبومین پس از ۷۲ ساعت جبران می شود و نیاز به تعداد كم اهداكنندگان (حدود ۱۴۰۰۰ اهداكننده برای كل نیاز فعلی كشور به فرآورده های پلاسمایی) و در نهایت استفاده از پلاسمای تازه، امكان جابه جایی كمتر پلاسما و جلوگیری از صدمه به كیفیت پلاسما در جریان حمل با توجه به شرایط ویژه نگهداری آن از جمله دمای منهای ۴۰ درجه است.
در خون ما علاوه بر سلول های خونی و پروتئین ها و سیستم های دفاعی، فاكتورهای انعقادی وجود دارد كه به محض بروز خراش یا پارگی در هر قسمت از بدن مانند دست، پا، سر و یا صورت، این فاكتورها مأموریت دارند كه سریع محل خونریزی را با تشكیل یك تور ببندند و خونریزی را متوقف كنند. در خون بیماران هموفیلی این فاكتورها وجود ندارد لذا كوچكترین ضربه یا خراش بر بدن این بیماران منجر به خونریزی های شدید می شود و جان این بیماران را تهدید می كند. این در حالی است كه در خون افراد سالم به مقدار فراوانی از این فاكتور وجود داشته و اهدا بخشی از آن به این بیماران هیچ مشكلی را برای اهداكننده ایجاد نمی كند. این فاكتورها در قسمت مایع خونی یعنی پلاسما در جریان هستند كه با اهدا پلاسما سلولهای خونی از بدن اهدا كننده خارج نشده و به این ترتیب مشكلی را برای او ایجاد نخواهند كرد. كل فرآیند اهدا پلاسما ۴۵ دقیقه طول می كشد و بدن، پلاسمای اهدا شده را ظرف ۴۸ تا ۷۲ ساعت مجدداً تأمین می كند.
اولین مركز جمع آوری پلاسما از طریق پلاسما فرزیس برای اولین بار در ایران فعالیت خود را با هدف جمع آوری پلاسمای انسانی از داوطلبان سالم ایرانی برای ساخت داروهای تخصصی با كیفیت و استاندارد جهانی برای بیماران هموفیلی و سایر بیماری های خاص شروع كرد. امروزه فرآورده های حاصل از پلاسما علیرغم توسعه بیوتكنولوژی و دسترسی بر داروها از طریق روش های نوتركیبی قسمت عمده ای از داروهای مورد مصرف بیماران خاص را تشكیل می دهند. این صنعت در آمریكا و اروپا با وجود ۵۰ سال سابقه در پالایش پلاسما همچنان به رشد خود ادامه می دهد و نتیجه آن داروهای جدیدتری است كه همه ساله به بازار عرضه می شود به نحوی كه ۷۰ درصد از پلاسمای جمع آوری شده در جهان به ایالت متحده اختصاص داشته و بسیاری از كشورهای جهان از داروهای مشتق شده از پلاسما كه از پلاسمای مردم آمریكا تهیه شده است، استفاده می كنند. امروزه تقاضا برای داروهای جدیدتر روز به روز در حال رشد است، بسیاری از شواهد پزشكی بیانگر آن است كه داروهای تهیه شده از پلاسمای افراد یك قوم و ملیت برای آن قوم مؤثرتر است.
●سازمانWFH
(World Federatio of Hemophilia) همواره خاطرنشان می سازد كه ۸۰ درصد از بیماران هموفیلی در جهان از درمان كافی برخوردار نبوده و بر همین اساس تولیدات داخلی را به شرط دارا بودن استانداردهای مناسب و كافی پیشنهاد و تشویق می نماید. با توجه به دلایل ارائه شده به نظر می رسد توسعه مراكز جمع آوری پلاسما و همچنین پالایشگاه های پلاسما راه حل مناسب برای نیل به خودكفایی در این زمینه است. برای نیل به این اهداف به نظر می رسد پایه گذاری سیستم جمع آوری پلاسما، انجام آزمایش های لازم بر روی پلاسمای مورد نیاز برای آزمایش، احداث پالایشگاه با سیستم های مدرن جهت افزایش سطح ایمنی محصولات، انشعاب تكنولوژی مدرن جهت پالایش و ویروس زدایی و آموزش مستمر كاركنان ضروری باشد.
●پلاسمای انسانی
از مجموع ۵ لیتر خون تام در یك فرد بالغ ۲/۲ لیتر آن را سلول های خونی و ۸/۲ لیتر آن را پلاسمای انسانی تشكیل می دهد. پلاسمای انسانی بخش هایی از خون است كه كار حمل و نقل سلول های خونی را برعهده دارد و در عمل ۵۶ درصد حجم خون را شامل می شود. ۹۰ درصد حجم پلاسما را آب تشكیل می دهد یعنی از كل حجم ۸/۲ لیتر پلاسما، ۷۶/۲ لیتر آن را آب و املاح تشكیل می دهند. همچنین ۷ درصد آن پروتئین و كلوئید ها و ۲ تا ۳ درصد آن شامل هورمون ها و ویتامین ها هستند.
●اهدای پلاسما به روش پلاسما فرزیس
اولین مركز پلاسماگیری ایران با دریافت مجوز از وزارت بهداشت آلمان و وزارت بهداشت ایران برای تولید پلاسما به روش پلاسما فرزیس این پروژه را در چند مرحله اجرا می كند.
دكتر بهنام كاویانی وحید مدیر تضمین كیفیت این مركز می گوید: هدف ما از پلاسماگیری، استفاده از پلاسمای مردم ایران است و این به علت خطر عفونت ها و آلودگی ها در خون افراد غیربومی است. از نظر اقتصادی هم وارد كردن فرآورده های پلاسما به داخل كشور هزینه های زیادی را بر دارد.
وی در خصوص نحوه پلاسماگیری در این مركز می گوید: در ابتدا به اهداكنندگان اطلاعات اولیه در خصوص اهدای پلاسما و شرایط اهدا داده می شود و بعد از تكمیل فرم پرسشنامه و ورود اطلاعات شخصی اهداكننده به سیستم كامپیوتری و معاینات بالینی از آنها جهت انجام آ زمایش های روتین نمونه خون از سرانگشت با لنست بسیار پیشرفته بدون این كه فرد كوچكترین دردی را احساس كند، گرفته می شود. سپس نمونه خون آنالیز شده و بلافاصله اطلاعات آن به صورت الكترونیكی وارد شبكه می شود و توسط پزشك مركز مورد بررسی قرار می گیرد. پزشك نیز بعد از معاینات بالینی و مشاوره با فرد اهدا كننده تشخیص می دهد كه فرد اهدا كننده صلاحیت اهدا دارد یا نه و در نهایت این پزشك است كه دستور صدور اقلام یكبار مصرف را برای اهدای پلاسما می دهد.
این اقلام برای هر اهدا كننده كد مشخص دارد و برای هر اهدا نیز شماره و كد خاص تعریف شده است. در این مرحله اهدا كننده پلاسما به اتاق اهدا می رود. در طول مدت پلاسماگیری برای اهداكننده سیستم های تصویری ویدئویی در نظر گرفته شده تا اهداكننده احساس خستگی نكند.
دكتر كاویانی در ادامه می گوید: در این روش با استفاده از تكنولوژی دستگاه های پلاسما فرزیس و با كاربرد ست های استریل یك بار مصرف برای هر اهداكننده از طریق شلنگ استریل داخل محفظه سانتریفوژیك یك بار مصرف شده و پس از جداسازی پلاسما، باقی مانده سلول های خون توسط نرمال سالین شسته شده و از طریق همان شلنگ خون گیری به اهداكننده بازگردانده می شود. این عمل چندین بار تكرار شده و در نهایت حدود ۷۵۰ میلی لیتر پلاسما جمع آوری می شود.
از آنجا كه در این روش به سلول های خونی آسیبی وارد نمی شود یك اهداكننده سالم می تواند سالانه بیش از ۳۶ بار پلاسما اهدا نماید. هم اكنون در تمام كشورهای پیشرفته دنیا از جمله در این مركز برای جبران هزینه های ایاب و ذهاب و وقت صرف شده توسط اهداكنندگان دائم (و برای جبران عمل انسانی اهدا) این اهداكنندگان تحت مراقبت های پزشكی قرار می گیرند.در مورد فرد اهدا كننده پلاسما، تمامی اطلاعات جمع آوری شده همچنین تمامی اتفاقاتی كه در حین اهدا می افتد، برای ۳۰ سال ذخیره و نگهداری می شود. دكتر كاویانی با اشاره به این كه از پلاسمای فرد اهداكننده نمونه ای جهت بررسی های ویروسی گرفته می شود می گوید: در طی جریان پلاسماگیری، نمونه پلاسمای فرد اهدا كننده و انواع ماركرهای ویروسی مثل HIV روی آنها بررسی می شود و همچنین پارامترهای شیمیایی پلاسما نیز در طی این جریان مورد بررسی قرار می گیرند. وی در ادامه می گوید: براساس قوانین اتحادیه اروپا اگر یك اهداكننده دو بار اهدا سالم نداشته باشد ما نمی توانیم اهدا اول او را بپذیریم، چون احتمال دارد دستگاه های ما نتوانند برای بار اول تشخیص دهند كه اهداكننده برای مثال HIV دارد یا نه. ممكن است اهداكننده پلاسما وقتی برای بار پنجم برای اهدا مراجعه می كند، مشخص شود كه خونش حاوی ویروس است در این شرایط پلاسمایی كه این فرد در گذشته اهدا كرده بود توسط شركت تولید كننده فرآورده های پلاسمایی معدوم شده و جلوی استفاده از آن گرفته می شود.
بعد از جمع آوری پلاسما به مقدار ۴ هزار لیتر و نگهداری آن در دمای ۳۰ تا ۴۰ درجه زیر صفر، این محموله به شركت باتویست آلمان جهت تبدیل آن به فرآورده های پلاسمایی فرستاده می شود و در نهایت این محصولات به كشور بازگردانده شده و مورد استفاد بیماران خاص و بیماران دارای نقص های ایمنی و همچنین نوزادان نارس قرار خواهد گرفت.
لزوم وجود این گونه مراكز در تمام شهرها وقتی بیشتر احساس می شود كه اتحادیه اروپا مقرر كرده فقط افرادی كه تحت شعاع ۲۰۰ كیلومتری این مراكز هستند می توانند اهداكننده باشند و این باز برمی گردد به شایع شدن انواع عفونت ها در پلاسمای خون و این احتمال برای كسی كه بیشتر از ۲۰۰ كیلومتر از این مراكز فاصله دارد بیشتر صادق است.

سمیه شرافتی

منبع : روزنامه همشهری