آداب نوشیدن چای

حدود سال ۸۲۰ پس از میلاد مردم چاهسین، كره امروزی كه تا آن زمان چای را از چین وارد می كردند، به پرورش چای مخصوص به خود روی آوردند.
آنها افرادی را به چین فرستادند تا دانه گیاه چای، مهارت پرورش آن و روش آماده كردن چای را به ارمغان بیاورند. كره ای ها روشی مخصوص به خود در نوشیدن چای ابداع نكردند بلكه روش خود را از سنت های چینی و ژاپنی استخراج كردند.
تبتی ها نوعی چای مخصوص روغنی به نام سویو چا دارند كه آن را برای میهمانان بسیار مهم درست می كنند. یك شاهزاده چینی از سلسله تانگ وقتی با فردی از خانواده سلطنتی تبت ازدواج كرد آن را با خود به آنجا برد و طرزتهیه آن را با ذائقه محلی هماهنگ كرد. میزبان برای آماده كردن چای، برگ ها را می كوبید و آنها را در قوری فلزی بلندی می گذاشت تا نیم ساعت دم بكشد و سپس برای مزه دارشدن كمی كره گاوی و نمك به آن می افزود. آن وقت قوری را به طرفین تكان می دادند تا سر و صدای زیادی ایجاد شود و سرانجام چای می ریختند. این چای فوق العاده قوی است و عطر كاملاً مشخصی دارد. برای نوشیدن آن نیاز به معده ای قوی دارید.
آداب و رسوم معینی برای نوشیدنی سویو چا وجود دارد. هنگامی كه میزبان برای شما یك فنجان چای ریخت بی ادبی است كه تمام آن را بنوشید. به جای آن شما باید تنها نیمی از چای را بنوشید بقیه را بگذارید. بنابراین میزبان می فهمد كه باز هم چای می خواهید اگر پس از چند فنجان به اندازه كافی چای نوشیدید انتظار می رود باقی مانده چای خود را روی زمین بریزید.
● گسترش چای به مغولستان و روسیه
در طول سلسله های تانگ و سونگ چای به عنوان هدایای سلطنتی به مغول ها اعطا می شد و به این ترتیب به صورت بخشی از فرهنگ آنها درآمد. در مغولستان چای را با شیر و نمك می نوشند. هنگامی كه مغول ها در سال ۱۶۳۸ میلادی به روسیه رفتند آداب و رسوم چای را همراه خود آوردند. با این حال مغول ها نخستین كسانی نبودند كه چای را به روسیه بردند. در سال ۱۶۱۸ میلادی چینی ها هدیه ای از چای به تزار آلكسیس دادند كه سرآغاز تجارت با كاروان شتر در مسافتی تقریباً برابر ۱۱ هزار مایل بود.
هر سفر تقریباً یك سال و نیم طول می كشید. چای در روسیه تا پایان قرن هجدهم بسیار محبوب شد؛ روس ها سالانه سه میلیون پوند چای می نوشیدند. تقاضای چای در روسیه آنقدر زیاد بود كه روس ها خود شروع به پرورش چای كردند و در سال ۱۹۰۰ میلادی واردات چای را از چین متوقف كردند. به طور كلی روس ها چای را شبیه چینی ها می نوشند اگرچه چای آنها ممكن است خیلی غلیظ تر باشد. با این حال ممكن است شكر و لیمو یا شیر، عسل، مربا یا ادویه به چای خود اضافه كنند. بعضی روس ها پیش از نوشیدن چای شكر را در دهان خود می ریزند.
● آداب نوشیدن چای در مالزی و تایلند
در مالزی و تایلند مردم چای را به روش چینی می نوشند اگرچه ممكن است به دلیل تاثیر غرب به آن شیر، شكر یا لیمو اضافه كنند. بارزترین ویژگی چای نوشیدن در مالزی این است كه دهانه قوری هایشان بسیار كوچك است. آنها هنگامی كه چای را در فنجان می ریزند قوری را بالا و بالاتر می برند تا جریان بلندتری از چای بسازند كه خودشان به آن «كشیدگی چای» می گویند. كف و حباب های ایجاد شده در فنجان نشان دهنده اكسیژن بیشتر در چای است كه طعم آن را ملایم تر می كند.
● بازار چای اندونزی
با اینكه از حدود سال های ۱۸۲۰ میلادی در آثار ادبی- گیاه شناختی اندونزیایی به كارخانه های چینی چای اشاره شده عمدتاً جی، آی، ال، ال یاكوبسن هلندی را به عنوان بنیانگذار چای در اندونزی می شناسند. او محبوبیت رو به افزایش چای در اروپا و بازار بالقوه آن را تشخیص داد. یاكوبسن چندین بار برای فراگیری هنر كشت چای به چین رفت سپس بین سال های ۱۸۲۷ تا ۱۸۳۳ میلادی تعداد زیادی از چایكاران حرفه ای چینی را به همراه سرویس های چایخوری بسیار و ابزار و آلات مخصوص چای به اندونزی آورد. او كشتزارهای بزرگ چای ایجاد و تولید انبوه به قصد صادرات به اروپا را آغاز كرد. گیاه چایی كه او به اندونزی آورد گونه مربوط به كوهستان مویی بود. اندونزیایی ها یاكوبسن را به خاطر عرضه چای در بازار این كشور «پدر چای اندونزی» می نامند.
● گسترش چای از چین و ...
چای در دوران سلسله تانگ به اوج رواج رسید و در همین محدوده زمانی به خارج از چین صادر شد. نخست به ژاپن و كره رفت و سپس به خاورمیانه رسید. چای تا قرن ۱۶ میلادی وارد اروپا نشد. یعنی حدود ۸۰۰ سال بعد ولی از آن به بعد معمولاً به عنوان بهترین سوغات شرق به غرب برده می شد. اكنون در قرن ۲۱ چای در كشورهای زیادی پرورش داده می شود و به كشورهای بیشتری هم صادر می شود. اكنون چای یكی از پرطرفدارترین نوشیدنی ها در جهان است و مردم در سراسر جهان آن را یك نیاز روزانه می دانند.
هنگامی كه چین شروع به صادرات چای كرد، لهجه كانتونی برای آن «چا» بود كه در بسیاری كشورها وام گرفته شد. پرتغالی ها كه در ماكائو تجارت می كردند، لغت «چا» را به كار بردند. روس ها آن را «چایی» و ژاپنی ها، هندوها و ایرانی ها «چای» تلفظ كردند. عرب ها «شایی» را به كار بردند و ترك ها هم آن را «چای» نامیدند.
با اینكه چینی ها زبان نوشتاری مشتركی دارند، اما ملتی بسیار بزرگ با گویش های بسیار متفاوتی هستند. فاكین استان بزرگی از ایالت كانتون است و بندری بین المللی به نام جیامن دارد كه از آنجا چای به قسمت های مختلف اروپا صادر می شود. لغت چای در گویش فاكین «Te» گفته می شود و بازرگانان خارجی وقتی چای را به سرزمین خود بردند، همین تلفظ را به كار بردند. از این رو كلمه انگلیسی برای آن «Tea» است، هلندی ها و آلمانی ها «Tee» را به كار می برند. كلمه فرانسوی «The&#۰۳۹;» است و همه ایتالیایی ها، اسپانیایی ها، نروژی ها و سوئدی ها به آن «Te» می گویند.
● مراسم چای در ژاپن
در آغاز قرن نهم میلادی ژاپنی هایی كه به چین سفر كرده بودند، رسم و رسوم چای را به سرزمین خود بردند. به خصوص راهب بودایی دنجیو دانی شی كه تا سال ۷۰۵ میلادی در چین تحصیل می كرد، در بازگشت به ژاپن با خود چند دانه چای به صومعه برد. ابتدا فقط راهبان بودایی چای می نوشیدند تا در طول مدیتیشن های طولانی بیدار بمانند. اما قرن ۱۳ میلادی چای در بیرون از صومعه ها هم مورد استقبال قرار گرفت. ژاپنی ها تحقیقات خود را درباره چای آغاز كردند و مراسم چای مخصوص به خود بنا نهادند كه با طریقت چای چینی كاملاً متفاوت است. در مراسم چینی لذت بردن از عطر و طعم چای بر خود نوشیدن تقدم دارد. در حالی كه در ژاپن تمركز به طور عمده بر خود مراسم است.
طریقت چای ژاپنی «چادو» تحت تاثیر ذن بودیسم است. چادو اهمیت زیادی به هماهنگی محیط زندگی، خلق فضای آرامش و صلح و احترام گذاشتن به خود چای و سرویس چای خوری می دهد، نظم كاملاً معینی بر درست كردن چای حاكم است. چادو فرصتی برای آموزش رفتارها و آداب و رسوم است، زیرا مرزهای بین طبقات اجتماعی را به نمایش می گذارد. در گذشته هر زنی می بایست پیش از ازدواج مراسم چای را یاد می گرفت. در قرن پانزدهم میلادی جنبه زیباشناختی نوشیدن چای به نوعی مراسم مذهبی بدل شد كه به تئیسم معروف است. در «كتاب چای» كه در سال ۱۹۰۶ منتشر شده است، «كاكو زو اوكاكو را» تئیسم را اینگونه تعریف می كند: «... آئینی كه براساس عشق به زیبایی در كنار واقعیات زشت زندگی روزمره بنا شده است. خلوص و هماهنگی رمز و راز گذشت متقابل و رمانتیسیسم نظم اجتماعی را به ذهن القا می كند. برای پرستش نقص ضروری است، تلاشی آرام و پیوسته برای تحقق آنچه كه امكان پذیر است، در مواجهه با رویه ای ناممكن كه ما آن را با عنوان زندگی می شناسیم.»
مراسم چای با ورود مهمان به اتاقی شروع می شود كه سرویس چای خوری در آن قرار دارد و با آماده كردن و پذیرایی از مهمان با چای و شیرینی های مخصوص ادامه پیدا می كند. این مراسم به صورت هنرمندانه ای سرگرم كننده و كاملاً برنامه ریزی شده است. اگر چه اكنون تمایل بر این است كه مراسم در اتاقی كه به همین منظور در مهمانخانه طراحی شده، صورت بگیرد. در گذشته این مراسم می بایست در اتاق كوچك مخصوصی در خارج از ساختمان و مشرف به باغ برپا می شد. تلاش می شود دكور اتاق كاملاً ساده باشد تا ذن بودیسم و فلسفه ذن را به ذهن متبادر كند. به عنوان مثال ممكن است توماری از خطاطی یا یك نقاشی به دیوار آویزان شده باشد یا گلدانی با گل های به دقت چیده شده در آن بگذارند. معمولاً در وسط اتاق اجاق كوچكی هست كه برای درست كردن آب جوش و آماده كردن چای از آن استفاده می شود.چای ژاپنی از پودر چای سبز و آب داغ تهیه می شود. معمولاً رقیق و آبكی است و تعداد زیادی حباب های كوچك در آن دیده می شوند. با این حال ممكن است خیلی هم غلیظ تهیه شود .
دوران سلسله مینگ (۱۳۶۸ تا ۱۶۴۴ میلادی) تحقیقات بر نگهداری و ساده كردن روش های آماده سازی چای بدون تاثیر سوء بر مزه آن متمركز شد. آنها روش هایی ...
برای تولید قوری های سرامیكی محكم و مقاوم به حرارت و در عین حال ظریف پیدا كردند. كیفیت چینی آلات بی نظیر بود و محموله های ظروف چینی با كشتی به اروپا صادر می شدند. امروزه هم سرویس های چایخوری جیزینگ تزو شا با استحكام بالا مهمترین هستند و شهرت جهانی دارند. در همین زمان چشیدن طعم چای به یك شغل شناخته شده تبدیل شد و شركت در یكی از رقابت های بی شمار چای، متداول بود. در این مسابقات جوایزی به بهترین چای دم شده، كسی كه بهترین چای را درست كرده و بهترین سرویس چای داده می شد. حكومت هم مالیات چای را كاهش داد و تولید انبوه و پرورش چای را ترویج كرد.
در طول سلسله چینگ (۱۶۴۴ تا ۱۹۱۲ میلادی) روحیه مردم چین و به تبع آن محبوبیت چای افت كرد. بخشی از این مسئله به دلیل تاثیرات خارجی بود اما جنگ و اشاعه تریاك هم در آن بی تاثیر نبود. نه تنها تحقیقات بسیار كمی روی چای انجام گرفت بلكه عادت های نوشیدن چای هم تغییر كرد: چای همیشه برای خوشامدگویی به میهمانان و تشویق آنها به اقامت طولانی تر مصرف می شد. اما در این زمان طبقه برتر انتظار داشتند میهمانانشان پس از صرف چای آنجا را ترك كنند.
جمهوری چین در سال ۱۹۱۱ پس از سقوط سلسله مانچو پایه ریزی و جمهوری خلق چین ۳۸ سال بعد در سال ۱۹۴۹ تشكیل شد. در یك صد سال اخیر چای به كالایی تجاری بدل شد و مردم به نوشیدن آن در كنار سایر فعالیت ها علاقه مند شدند.
مثلاً در چایخانه های فاكین و نیز حمام های عمومی در كانتون چای با مبلغ ناچیزی سرو می شد. چایخانه ها همچنین به محلی برای داستان سرایی تبدیل شدند. با این همه تمایل به چای به خاطر خودش دوباره برانگیخته شد و مردمان ثروتمند مانند زمان های قدیم سفارش می دادند تا محققان چای های تجملاتی مخصوص و برای ذائقه منحصربه فرد آنها بیابند. دم كردن چای از دوره های درخشان تجدید حیات به اندازه دوران انحطاط بهره برد و در طول نسل ها به هنری ژرف و پیچیده تبدیل شد. با این حال فرهنگ چای هنوز در چین كاملاً زنده است و به اقصی نقاط جهان گسترش یافته است.
حكمت و رسوم چای كه در طول قرون و اعصار به وجود آمده از نسلی به نسل دیگر به ارث رسیده و در مناطق مختلف چین متفاوت است. گونه های متفاوت چای در نواحی مختلف پرورش داده شده و افراد روش های منحصربه فرد آماده سازی، پذیرایی و نوشیدن چای را ابداع كردند. مثلاً اهالی جنوب زین جیانگ (سین كیانگ) چای را به تنهایی بدون افزودن شیر و نمك می نوشند در حالی كه مردم شمال در زین جیانگ چای را مانند مغول ها با شیر و نمك می نوشند. این روش شبیه به طرز چای نوشیدن انگلیسی ها است. مردم جنوب چین گاهی فلفل و كویی پی (پوسته درخت Cassia) هم به چای خود اضافه می كنند و دم كرده را چهار دقیقه می جوشانند و سپس در ظرف ریخته، می نوشند. این دم كرده بسیار مفید است چون فلفل اشتها را زیاد می كند و كویی پی از تنگی نفس پیشگیری می كند. آنها توصیه می كنند برای دستیابی به بهترین نتیجه این دم كرده حداقل سه بار در روز با غذا نوشیده شود. تنوع آداب و رسوم چای نوشی در چین نتیجه منطقی هویت تاریخی و فرهنگی متفاوت در هر منطقه بوده و نشان می دهد چای تا چه حد در همه ابعاد جامعه چین نفوذ كرده است .

منبع : مجله اینترنتی صبح بخیر ایران