یک تیر و شش نشان

بدون شك ماهواره های ناوبری نظامی از پیچیده ترین ماهواره هایی هستند كه بشر تاكنون موفق به ساخت آنها شده است. گرچه بنابر آنچه تاكنون انتشار یافته، هدف اصلی از طراحی و ساختمان آنها برای كاربردهای نظامی بوده، ولی هم اكنون مطالعات دامنه داری برای استفاده های غیرنظامی از آنها در جریان است. برنامه ماهواره های ناوبری و یا به گونه ای ساده تر جهت یابی در آمریكا با ماهواره های ترانزیت كه اسم دیگر آن نوست (Navsat) است، از سال ۱۹۶۰ آغاز شد و نتایج موثر تحقیقات آنها را در سیستم موقعیت یاب جهانی (GPS) مشاهده می كنیم. در ابتدا برای یك سامانه قوی تصمیم به پرتاب ۱۸ ماهواره ناوبری بسیار پیشرفته به نام ناواستار بود كه فصلی تازه را در ناوبری نظامی گشود. ماهواره های نظامی ناوبری به صورت شبكه هایی متشكل از چندین ماهواره در حال فعالیت هستند.
●ماهواره های ترانزیت
این ماهواره ها را شركت آر.سی.ای آمریكا ساخت و تاكنون حدود ۲۵ ماهواره از این نوع به فضا پرتاب شده اند. نسل پیشرفته ماهواره های فوق كه آنها را هم شركت RCA ساخت، نووا نام داد. با استفاده از ماهواره های ناوبری نوست و نووا با گیرنده های نه چندان پیچیده و بزرگ كه در كلیه یگان های شناور ایالات متحده نصب می شود، (یگان های سطحی و زیرسطحی) آنها می توانند موقعیت دقیق خود را در هر گوشه از آب های جهان و در هر گونه شرایط جوی پیدا كنند.
ماهواره های ناواستار
ماهواره های ناواستار را در میان كلیه ماهواره های نظامی جهان، می توان شاهكاری دانست كه به یمن دانش پیشرفته و دانشمندانی كه زندگی خود را وقف علم و تحقیق كرده اند، حاصل شده است. این ماهواره نه تنها یك ماهواره ناوبری ساده به آن گونه كه ترانزیت و نووا و یا ماهواره های مشابه روسی است، بلكه وظایف چندین نوع از ماهواره های نظامی دیگر را نیز به تنهایی انجام می دهد. ناواستار را مجتمع عظیم هوا فضایی راكول ساخت، ضمن آنكه شركت مگ ناووكس مهمترین پیمانكار تجهیزات درونی و آلات دقیق این ماهواره ها به شمار می رود. تا سال ۱۹۸۷، ۱۸ ماهواره از این نوع برای تكمیل پروژه GPS در مدار زمین قرار گرفت. آنها قادر هستند در یك زمان هم به شناسایی مواضع دشمن در سه بعد اقدام كنند و موقعیت آن را به نیروی خودی گزارش دهند و هم به اصلاح مسیر موشك هایی كه به طرف دشمن شلیك می شوند، بپرداند تا مانع انحراف آنها بر اثر اخلال الكترونیكی دشمن شوند.
به این ترتیب از یك هواپیمای فوق العاده پیچیده شكاری یا بمب افكن یا ترابری یا سوخت رسان و... در پهنه آسمان گرفته تا زیر دریایی های غول پیكر هسته ای در اعمال آبها، از یگان های دریایی عظیم سطحی به ویژه ناوهای هواپیما گرفته تا واحدهای توپخانه و زرهی و حتی یك واحد پیاده نظامی مجهز به یك كوله پشتی ۱۲ پوندی حامل گیرنده ماهواره های ناواستار می توانند دقیقاً از موقعیت دشمن در قلمرو خودآگاهی یابند و تاكتیك های حمله و دفاع را براساس اطلاعات دریافت شده، برنامه ریزی كنند. وظیفه مهم دیگر این ماهواره ها، مشخص كردن دقیق محل ماهواره كش ها در فضا و جهت یابی دقیق سلاح های ضدماهواره ای خودی به سوی آنهاست.
شش ماهواره ابتدایی این پروژه در مداری به ارتفاع ۱۰۹۰۰۰ مایل از سطح زمین و در دو دایره قرار دارند. به این ترتیب كه ناواستارهای شماره ۱ و۴ و ۵ در یك دایره و شماره ۲ و ۳ و ۶ در دایره ای دیگر به دور زمین می چرخند، چون اساس كار این ماهواره ها بر زمان سنجی استوار است برای دقت بالا از ساعت های اتمی استفاده می كنند. هر ماهواره ناواستار معمولاً سه ساعت اتمی از جنس سزیوم با خود دارد. جالب است بدانیم در آزمایش های گوناگونی كه تاكنون انجام شده است، پس از آنكه سیستم موقعیت یاب جهانی تكمیل شد، در تماس هایی كه با این ماهواره ها انجام می شود، كمترین انرژی گسیل نمی شود تا رخنه ای در آن صورت گیرد. نسل های كنونی ناواستار از پنل های خورشیدی به منظور تولید نیرو استفاده می كنند، لیكن بنابردلایلی كه در فواید راكتورهای هسته ای در ماهواره ها، نسل های پس از ماهواره های مذكور همگی از مولدهای اتمی بهره برده اند. عرض هر ماهواره ناواستار ۵۳۱ سانتی متر و وزن آن هنگام پرتاب ۷/۷۴۲ كیلوگرم است كه این رقم در مدار به ۸/۴۴۹ كیلوگرم كاهش پیدا می كند (زیرا راكت حامل از آن جدا شده است).
ماهواره های ناواستار توسط راكت های اطلس-اف ساخت شركت جنرال داینامیكز از پایگاه هوایی وندنبرگ در ایالت كالیفرنیا به فضا پرتاب شده اند. نسل های بعدی این ماهواره ها توسط شاتل های فضایی، در مدار مستقر شدند. یكی دیگر از وظایف ماهواره های ناواستار كه تقریباً مشابه وظیفه ماهواره های جاسوس هشدار دهنده است، تشخیص انفجارهای هسته ای است. سنجشگرهای ویژه كشف انفجار اتمی متعلق به ماهواره های ناواستار در لابراتوار ساندیا تكمیل شد و ترمینال متحرك ولی پرقدرت مربوط به ماهواره ها كه بتواند علایم آنها را مربوط به كشف انفجار اتمی تشخیص و مورد تحلیل قرار دهد نیز حدود سی سال پیش تكمیل شد. سیستم كشف انفجار اتمی ماهواره های ناواستار به طور یكپارچه یونز خوانده می شود كه متشكل از حروف اول عبارت (Integrated operational Nuclear Detection) است. شبكه ماهواره های ناواستار قادر است وظایف خود را در سه بعد زیر سطح، روی سطح (زمین و دریا) و بالای سطح (هوا و فضا) با حداكثر خطای ۱۶ متر انجام دهد. به صورت خلاصه شبكه ماهواره های ناوبری فوق قادر است وظایف زیر را انجام دهد.
۱ - تعیین محل دقیق هدف و نقطه برخورد برای تمامی سلاح های هدایت شونده.
۲ - جهت یابی دقیق برای سفینه های فضایی، هواپیماها، موشك ها، وسایل نقلیه زمینی، یگان های دریای و زیردریایی، واحدهای پیاده و... و حتی تعیین محل دقیق سفینه های فضایی.
۳ - به عنوان كنترولر رفت و آمد هوایی.
۴ - هدایت گروه های تجسس و نجات برای یافتن گمشدگان و آسیب دیدگان نبرد.
۵ - آگاهی از وقوع انفجارهای هسته ای.
۶ - انجام پاره ای از وظایف ماهواره های مخابراتی نظامی.

عمید نمازی خواه

منبع : روزنامه همشهری