عفونت خونی نوزادی ( سپسیس نوزادی)

وجود هر گونه عفونت درنوزادان یا شیرخواران در مقایسه با اطفال و بالغین بسیار خطرناکتر خواهد بود. در این گروهها سیستم ایمنی به خوبی شکل نگرفته است و هنوز توان مقابله با انواع عفونتها را پیدا نکرده، همین علت است که گفته می شود باید درمان عفونت نوزادان در بیمارستان صورت گیرد.
یکی از جمله مواردیکه پزشکان در ارتباط با عفونت اطفال خیلی به آن دقت می کنند وجود عفونت خونی می باشد. نوزادان یا شیرخوارانی که سن کمتر از ۳ ماه دارند، در صورتیکه دچارعلائم عفونت خونی و بخصوص تب شوند باید حتماً توسط پزشک دیده شوند و آزمایشات لازم جهت ارزیابی و تشخیص منبع عفونت درخواست شود و به طور دقیق مورد مراقبت قرار گرفته و درمان نیز باید در بیمارستان انجام شود.
در صورتیکه کودک یا شیرخوار با احتمال عفونت مورد تشخیص قرار گرفت، این تجربه می تواند برای والدین بسیار وحشت انگیز باشد اما فهم مسائلی در ارتباط با عفونت خونی و نحوه درمان آن به والدین کمک می کند که احساس بهتری داشته و راحت تر بتوانند خود را کنترل کرده و آماده کمک به فرزندشان در مراحل بهبودی باشند.
● عفونت خونی چیست ؟ عفونت خونی به معنای پاسخ بدن به عفونتی است که در کل خون و بافتها انتشار پیدا کرده است. بدن یکسری پاسخهای التهابی در برابر عفونت از خود نشان می دهد که بتواند آنرا کنترل کند اما از طرف دیگر ممکن است این پاسخها به خود بدن نیز آسیب برساند. عفونت خونی یک حالت کاملاً جدی به حساب می آید، حتی اگر خیلی سریع تشخیص داده شده و درمان شود، می تواند منجر به بروز شوک ، اختلال عملکرد اعضای مختلف بدن ، ناتوانائی دائمی و یا مرگ شود. نامهای دیگر این حالت مسمومیت خونی یا وجود باکتری در خون می باشد.
اگر چه عفونت خونی در هر سنی رخ می دهد اما در اطفال و بخصوص آنهایی که سن پائینتری دارند، نظیر آنهایی که دچار بیماریهای مزمن هستند، شایع تر می باشد.
● علل عفونت خونی چیست ؟
میکروبهای مختلفی نظیر باکتریها، ویروسها، انگلها و یا قارچها می توانند منجر به عفونتهای بسیار شدیدی شوند که منجر به عفونت خونی می شوند. در نوزادان و شیرخواران معمولاً در اکثر موارد علل این حالت باکتریها هستند.

در بسیاری از موارد عفونت خونی نوزادی، باکتریها در طی بارداری و یا در زمان زایمان از مادر به جنین یا نوزاد منتقل می شوند. بعضی از عوارض دوران بارداری که شانس بروز عفونت در نوزاد را افزایش می دهند، شامل خونریزی، تب مادر ،عفونت رحمی یا جفتی ، پارگی زودرس کیسه آب در طی زایمان و زایمان طولانی و مشکل است.
نوزادان نارسی که بخصوص و در بخش ICU نوزدان (بخش مراقبت ویژه نوزادان) بستری
می شوند بدلیل ضعف سیستم ایمنی و انجام اقدامات خاص نظیر داشتن سرم، وجود لوله های مختلفی که به بدنشان متصل است و همچنین تنفس از طریق لوله و دستگاه تهویه، نسبت به بروز عفونت خونی بسیار حساس و مستعد می باشند. میکروبهایی که بصورت طبیعی بر روی پوست زندگی می کنند، خیلی راحت از طریق راههایی که ذکر شد وارد جریان خون شده و منجر به بروز عفونت خونی می شوند.
کودکانیکه در محدوده سنی سه ماه تا سه سال قرار دارند بسیار مستعد بروز عفونتهای مخفی هستند، که در صورت عدم درمان می توانند به سمت بروز عفونت خونی پیشرفت کنند. عفونتهای مخفی به معنای آن است که باکتریها از یک منبع نامشخص وارد جریان خون شده اند. شایعترین علامت این بیماری تب می باشد. تقریباً یک سوم اطفال دراین محدوده سنی بدون وجود علت مشخصی دچار تب هستند و مطالعات نشان می دهند که تنها چهار درصد از آنها واقعاً دارای عفونت خونی هستند.
● علائم و نشانه ها
بر خلاف عفونت در اطفال و بالغین، در نوزادان و شیرخواران یک سری علائم متفاوت می باشد. غالباً به یکباره کودک بنظر می رسد که خوب نباشد. حتی علائم اولیه عفونت از کودکی به کودک دیگر متفاوت است. بعضی کودکان علائم بسیار کمی داشته و یا اصلاً در مراحل اولیه علامتی از خود نشان نمی دهند.
بعضی از شایعترین علائم عفونت در نوزادان و شیرخواران جوان شامل عدم علاقه یا اشکال در غذا خوردن، تب به گونه ای که دمای حرارت مقعدی بالای ۴/۱۰۰ درجه فارنهایت بوده اما گاهی کمتر نیز می باشد، اما بطور کلی درجه حرارت متغییر است، ناآرامی و بدخلقی، ضعف و بی حالی، شلی، تغییر در ضربان قلب که یا بسیار تندتر از حد طبیعی و یا خیلی کندتر از آن می شود ، تنفس سریع یا اشکال تنفسی، وجود دوره هایی که به نظر می رسد کودک نفس نمی کشد و وجود زردی است.
● تشخیص و درمان
از آنجائی که علائم عفونت خونی در بسیاری از نوزادن و شیرخوران مبهم می باشد، تستهای آزمایشگاهی دارای نقش اساسی در تشخیص این بیماری هستند. اگر شیرخوار کمتر از سه ماه، تب داشت حتی اگر به نظر خوب برسد به منظور تائید یا رد عفونت باید یک سری آزمایشات انجام شود که شامل آزمایش خون و کشت خون آزمایش ادرار است که باید حتماً به طریقه صحیح و استریل نمونه گیری صورت گیرد، کشیدن مایع کمر ( که این آزمایش باید براساس سن و وضعیت کلی و کودک صورت گیرد ) و عکسبرداری بخصوص از قفسه سینه، در صورتیکه هرگونه لوله یا مجرا در داخل بدن باشد. باید انجام شود و باید ترشحات یا مایعات موجود در این لوله ها نیز مورد آزمایش قرار گیرد.
وجود عفونت خونی و با حتی شک به آن در نوزادن و شیرخوارن کوچک مستلزم مراقبتهای ویژه و انجام اقدامات درمانی بیمارستان می باشد تا در آنجا آنتی بیوتیکها از طریق رگ و به مدت حداقل ۴۸ ساعت تجویز شود. معمولاً قبل از آنکه تشخیص قطعی شود، پزشکان تجویز آنتی بیوتیک را شروع می کنند زیرا تا انجام آزمایشات کامل و نتیجه آنها دو تا سه روز زمان لازم است. لذا عدم شروع درمان و منتظر ماندن برای جواب می تواند به عفونت اجازه دهد که بصورت کامل در بدن منتشر شده و منجر به بروز عواقب وخیمی شود.
● عوارض
اگر عفونت درمان نشود گسترش می یابد و منجر به بروز عوارض بسیار شدیدی خواهد شد. عفونت می تواند برعملکرد اعضای مختلف بدن تأثیر گذاشته و منجر به نارسایی کلیه، بیماریهای ریه و صدمات مغزی شود. معمولاً حس شنوایی نیز تحت تأثیر قرار می گیرد. اگر عفونت به سرعت درمان نشود و یا اصلاً درمان نشود، بخصوص در نوزادان می تواند منجر به مرگ شود.
● آیا عفونت خونی قابل پیشگیری است؟
اگر چه تمامی انواع عفونتها قابل پیشگیری نیستند اما از بعضی از آنها می توان اجتناب نمود. زنان حامله باید از نظر وجود هرگونه عفونت در کانال زایمانی مورد ارزیابی قرار گیرند. معمولاً این آزمایش در هفته ۳۵ تا ۳۷ دوران حاملگی انجام می شود و گاهی حتی می توان قبل از زایمان نیز این آزمایش را تکرار کرد.
اگر وجود عفونت در کانال زایمان قطعی شد باید در حین زایمان از طریق رگ آنتی بیوتیک بگیرد. حتی اگر خانم بارداری از نظر عفونت چک نشده باشد اما در گروه پر خطر باشد ( مثلاً در حین زایمان تب داشته یا پارگی زودرس کیسه آب داشته، یا زایمان طول کشیده بوده یا قبلاً سابقه زایمان نوزادی داشته باشد که مبتلا به عفونت شده است ) نیز باید به منظور کاهش خطر انتقال عفونت در طی زایمان، از طریق رگ آنتی بیوتیک بگیرد.
امروزه با استفاده از واکسیناسیون، علیه باکترهایی خاص می توان شانس بروز عفونت به این باکتریها را کاهش داد.
● در چه زمانی باید به پزشک مراجعه نمود؟
از آنجایی که تشخیص علائم عفونت در نوزادان و شیرخوران بسیار مشکل می باشد، در صورت وجود هر گونه علائم ذیل باید به پزشک مراجعه کرد :
عدم تمایل یا هرگونه اشکال در غذا خوردن، تب، تنفس غیر معمول، تغییر رنگ پوست (رنگ پریدگی یا کبودی) ، ضعف و بی حالی، تغییر در صدای گریه کودک بیش از حد، تغییر در تون عضلات کودک بصورت سفتی یا شلی بیش از حد، تندی یا کندی ضربان قلب ، برآمدگی یا پری ملاج کودک، وجود هرگونه رفتاری که غیر معمول باشد. وجود این علائم حتماً به معنای وجود عفونت نیست اما در شیرخوران کمتر از سه ماه، در صورت وجود این علائم باید جهت اطمینان بیشتر، شیرخوار بلافاصله مورد ارزیابی قرار گیرد.

منبع : دانشگاه علوم‌پزشکی بوشهر