دیوار بزرگ چین

در طول قرنها، بشر آثار شگفت انگیزی را به وجود آورده كه نشانه هوش، دانش و اوج خلاقیت او در هنر و معماری و مجسمه سازی و علوم گوناگون بوده است. در این میان و در دنیای كهن۷ اثر بزرگ در معماری و مجسمه سازی وجود داشته كه به جز یكی، دو اثر، بقیه در گذرگاه زمان از میان رفته است.
براساس نوشته های تاریخی، عجایب هفتگانه عبارت بودند از: آرامگاه موزله (یونان)، اهرام مصر، فانوس اسكندریه، مجسمه عظیم رودِس(یونان)، باغهای معلقه بابل، مجسمه الپ و معبد آرتیمس كه از این آثار تنها اهرام مصر بر جای مانده است.
اما اثر شگفت انگیز دیگری كه در عصر كنونی جزو عجایب هفتگانه از آن نام برده می شود، دیوار عظیم چین است.
یكی از عجایب هتفگانه جهان دیوار چین است. این بنا به واسطه طول، انبوه مصالح مورد استفاده و نوع معماری بكار گرفته شده در ساخت و عظمت، اهمیت ویژه ای یافته است. این دیوار در سراسر شمال چین از شرق به غرب در شاخه های مختلف كشیده شده است. طول تقریبی آن حدود۷ هزار و۳۰۰ كیلومتر است و تنها بنای ساخت بشر است كه از كره ما با چشم غیرمسلح قابل مشاهده است. احتمال می رود ساخت دیوار چین۷۷۰ سال قبل از میلاد مسیح شروع شده و۱۳۶۶ سال بعد از میلاد به پایان رسیده باشد. در طول این مدت زمان بیش از۲۰ امپراطوری و حكومت كوچك و بزرگ در ساخت آن دخالت داشتند. میزان مصالح بكارگرفته شده در دیوار چین بقدری است كه می توان با چیدن آنها كنار یكدیگر۵ بار كره زمین را دور زد. ساخت این دیوار از »شان هایگوان« شروع شد و پس از عبور از دهها كوه، دشت، رودخانه و دره های مختلف از۵ ایالت و۲ منطقه حكومتی مستقل عبور كرده و در گانسو پایان یافت. متوسط عرض دیوار چین۶ متر وارتفاع آن۱۰ متر است و در برخی مكانها، پهنایش تا اندازه ایست كه۱۰ سرباز می توانند در كنار یكدیگر از آن عبور كنند.
در مورد مصالح مورد استفاده در ساخت این دیوار باید گفت كه در اوایل ساخت از مصالح ابتدایی مانند آجرهای گلی و خشت استفاده می شد ولی بعدها سنگ و مصالح بهتر نیز برای تكمیل آن بكار گرفته شد. در حال حاضر بسیاری از بخشهای این دیوار كه از مصالح ابتدایی ساخته شده بود تخریب شده است.
در زمانی كه سلاحهای جنگی، تنها شامل تیروكمان، شمشیر، سپر و نظایر آنها بود ساخت یك دیوار مرتفع، استراتژی بسیار خوبی برای جلوگیری از تجاوز دشمنان بشمار می رفت. این دیوار دارای برجهای نگهبانی و ارسال پیام، محل ذخیره اسلحه و آذوقه، پادگان، خندق، دروازهای عبور و امكانات دیگری بود كه از نقطه نظر نظامی دارای ارزش ویژه ای بوده است. این سیستم، حكومت مركزی را قادر می ساخت تا با تمامی بخشها و قسمتها به ویژه سطوح مختلف ارتش و بخشهای مهم و حیاتی به سهولت در تماس باشد و نیروهای تحت فرمان خود را به سرعت به نقاط مورد نظر اعزام كند.
هیچكس به درستی نمی داند كه نخستین سنگ بنای این دیوار دقیقاً در چه گذاشته آغاز شده است ولی بسیاری از مورخین و باستان شناسان بر این عقیده اند كه دیوار چین حدود۷۷۰ سال قبل از میلاد در زمان امپراطور زوهو در مقیاس كوچكتر و به عنوان یك دیواره محافظ در مقابل تجاوز قبایل شمالی بر پا شده است. بخش ساخته شده دیوار چین در ایالت »چو« و به دنبال آن در »كوی« به طول۶۰۰ كیلومتر بوده و در مدت بیش از۳۰۰ سال ساخته شده است. معماری این بخش از دیوار بصورت حرف U بوده و به عنوان دیوار مربعی نامیده شده است. امروزه بقایای كمی از این دیوار كهن وجود دارد. این دیوار به دریای زرد چین منتهی می شد.(۴۷۶-۷۷۰ قبل از میلاد).
بین سالهای۲۲۱ تا۴۷۶ قبل از میلاد ایالات مقتدر در چین شامل كوین، كوی، چو، هان، یان و زاهو می شوند كه هر كدام برای محافظت از سرزمینشان به دور خود دیوار كشیدند. برای مثال در ابتدای شروع جنگهای بزرگ بین ایالات مختلف، ایالت كوین كه از نظر اقتصادی ضعیف و از نزاع داخلی و حملات مختلف در رنج بود. در زمان پادشاهی كوین لیگونگ و جیانگونگ ساخت دیوار از جنوب رودخانه زرد ادامه یافت. با قدرت گرفتن ایالات زاهو دیوار در دو قسمت ساخته شد. پادشاه زاهو فردی بسیار زیرك و عاقل بود و سعی در تبادل فرهنگهای كشورهای مختلف داشت. یكی از استراتژی های وی این بود كه فرهنگ هورافرا گرفت و با شناخت كامل از آن به پیكار با مردم آن سرزمین پرداخت. این قسمت دیوار اكنون در ناحیه درمانگولا قرار دارد. در این دوره هر یك از۷ ایالت مقتدر یاده شده دیوارهای متعددی را در سرزمین خود ساختند كه امروزه بقایای برخی از آنها وجود دارد.
بسیاری بر این عقیده اند كه دیوار بزرگ چین توسط امپراطوری كوین شیهانگ(۲۰۷-۲۲۱ قبل از میلاد) كه توانست پس از به قدرت رسیدن بر بیشتر ایالات چین تسلط یافته و آنها را یكپارچه كند ساخته شده است. به دستور امپراطوری بنام شی هوانگ دیوارهایی كه در گذشته در قسمتهای مختلف ساخته شده بود تكمیل و به یكدیگر متصل شدند.
شی هوانگ تصمیم داشت كه برای پایداری امپراطوری خود این دیوار را توسعه دهد. بدین ترتیب پروژه متصل ساختن دیوارهای گذشته آغاز و در سراسر شمال چین از مغولستان میانه به طول۵ هزار كیلومتر ادامه یافت. طراحی و معماری جدید توسط این امپراطوری توانست كشور چین را از گزند حملات قبایل شمالی حفظ كند. این دیوار به سه بخش شرقی، میانی و غربی تقسیم شد. قسمت شرقی و غربی تكمیل دیوارهای دوره اول و جنگهای هفت ایالت بود و فقط قسمت میانی در این دوره ساخته شد.
ادامه ساخت و تكمیل این دیوار در دورهای بعدی توسط امپراطوریهای هان(۲۰۶ قبل از میلاد تا۲۴ بعد از میلاد)، وی(۵۴۳-۳۸۶ بعد از میلاد)، كو(۵۷۷-۵۵۰ بعد از میلاد)، سوی(۶۱۸-۵۸۱ بعد از میلاد)، لیائو(۱۱۲۵-۹۱۶ بعد از میلاد)، جین(۱۲۳۴-۱۱۱۵ بعد از میلاد) تكمیل، تقویت و ادامه یافت.
با به قدرت رسیدن امپراطوری مینگ(۱۶۴۴-۱۳۶۸ بعد از میلاد) چهره این دیوار تغییر كرد. در دوران این حكومت به امپراطوران توصیه شده بود كه با افزایش بلندی دیوار، تقویت و ساخت برجهای نگهبانی، می توان از هر گونه تعرض و تجاوز قبایل متخاصم شمالی جلوگیری كرد. به دنبال اتخاذ این سیاست، بازسازی این دیوار شروع شد و تغییر آن بر مبنای دستور داده شده و به صورت یك پروژه عظیم درآمد. در این دوره نه تنها دیوارهای ساخت امپراطوری كوین بلند تر و مقاومتر شد بلكه برای تغییر آن روشهای مدرن مهندسی سازه و لجستیك بهره فراوان گرفته شد. در نتیجه این تلاشها و كاربرد مصالح جدیدی مانند سنگ برای رو كاری و ترمیم، چهره این دیوار به كلی عوض شد. در طول۲۰۰ سال قدرت این امپراطوری هیچگاه نقصانی در تكمیل این پروژه بوجود نیامد و كار ادامه یافت و در طول این مدت زمان، دیوار چین دارای حدود۱۸ برابر سازه نسبت به گذشته شد.
عظمت این دیوار نه تنها به واسطه بزرگی آن بلكه نیروی عظیم انسانی بكار گرفته شده در احداث آن است. میلیونها نفر برای ساخت این دیوار در دوران مختلف بكار گرفته شدند. این افراد شامل سربازان، زندانیان، اسرای جنگی، كارگران، كشاورزان و مردم عادی بودند. برای مثال در زمان امپراطوری »كوین« كه دیوارهای دوران اول به یكدیگر متصل شدند، ژنرال مینگ تیان از۳۰۰ هزار سرباز به مدت۱۰ سال برای ساخت بنا استفاده كرد. در زمان امپراطوری »كو« علاوه بر تعداد سربازان از۱/۸ میلیون نفر به صورت نیروی كار اجباری در ساخت۴۵۰ كیلومتر از دیوار استفاده شد. میلیونها نفر در اثر شرایط سخت كاری، فقر، گرسنگی، بیماری و حوادث گوناگون جان خود را از دست دادند، همچنین برای ساخت این دیوار بسیاری از خانواده ها از دیدن عزیزان خود برای تمام عمر محروم شدند.
امروزه جهان تغییر كرده است و هیچ دیواری نمی تواند به عنوان عامل بازدارنده بكار گرفته شود. دیوار بزرگ چین نیز از آن جمله است و دیگر نقش اولیه خود را از دست داده است. این اژدهای غول پیكر كه در مدت زمانی بیش از۲۵۰۰ سال به طول هزاران كیلومتر ساخته شده یكی از پربیننده ترین آثار باستانی جهان است و تمدن بزرگ كشور چین در كنار نام آن همیشه وجود دارد.

مترجم: مهندس سعید صالحی
منبع: اینترنت