گله داران سرخ

● ماسایی های كنیا و تانزانیا
ماسایی ها كه به طور سنتی مردمی جنگجو هستند احتمالا از كرانه های رود نیل در شمال آفریقا منشاء گرفته اند و از آنجا در حدود قرن پانزدهم به طرف جنوب راه افتادند و تا تقاطع كافت دره بزرگ در كنیا و تانزانیا پایین آمدند. ماسایی ها به زبان مایی Maa سخن می گویند كه در گروه نیجر كنگویی طبقه بندی می شود و «زبو» یعنی گاو، بز و خر پرورش می دهند. گله هایشان را در دهكده هایشان درون «كرال » های بزرگ نگه می دارند. كرال محوطه ای است كه با بوته های خار محصور می شود و گاهی در معنای وسیع تر نامی است كه به خود دهكده نیز اطلاق می شود. كلبه هایشان در دایره هایی دور تا دور دهكده ساخته می شود. برای ساخت این كلبه ها نخست چارچوبی از شاخه های درخت تهیه شده و سپس با گل و پهن گاو پوشانده می شود كه در مجموعه عایق موثری در برابر گرما و باران ایجاد می كنند.
زندگی روزانه ماسایی ها حول محور گله داری می گذرد كه تنها منبع گذران زندگی آنها است. بخش اعظم رژیم غذایی ماسایی ها در طول مهاجرت های فصلی از همین گله ها و عمدتا به شكل شیر و خون و به ندرت گوشت تامین می شود. خون با ایجاد سوراخی در رگ گردن به وسیله نوك یك پیكان از حیوان خارج شده و سپس در كاسه ای ریخته می شود. پس از آن زخم را با گل و مقداری علف می بندند. گله ها فرآورده های سودمند بسیاری برای ماسایی ها فراهم می كنند: از شاخ در تهیه ظرف و جعبه تنباكو استفاده می شود، پوستشان پس از دباغی به عنوان تشك خواب به كار می آید و از پهن ماده ای برای پوشاندن كلبه هایشان می سازند. در كل از احشام در مبادله كالا به كالا استفاده می شود.
به عبارت دیگر آنها را می دهند و در عوض از اقوام كشاورز همسایه كیكویوها محصولات زراعی می گیرند. گاهی در موارد استثنایی ممكن است آنها را بفروشند. یكی از مهمترین كاربردهای گله پرداخت «قیمت عروس» یا به نوعی همان شیربها است كه از سوی شوهر آینده در جبران بردن دختر به خانواده عروس پرداخت می شود.
گاوها همیشه در كانون بیشتر مراسم مهم قرار دارند چرا كه در این جشن های آیینی لازم است تعدادی گاو قربانی شده و گوشتشان در میان تمام افراد جامعه تقسیم و توزیع شود. ماسایی ها طبق سنت به گله های دیگر دستبرد می زنند چرا كه به هر حال چنان كه در میان گله داران شرق آفریقا كه از اطراف نیل منشاء گرفته اند رایج است. گاودزدی نوعی روش زندگی و شغل است و هر گروه این عمل را با اسطوره آفرینشی مختص به خود توجیه می كند. بنا به اسطوره ماسایی خداوند گاو را تنها به آنها بخشیده و در نتیجه تمام اقوام دیگری كه گاو دارند باید دزد باشند. بنابراین دزدی برای بازپس گیری چیزی كه از آنها ربوده شده ضروری می شود. گذشته از اسطوره ها، دزدی و پرورش احشام برای امرار معاش گله دارانی كه برای ترمیم گله های قحطی زده، بیماری گرفته و به سرقت رفته خود چاره ای جز دستبرد زدن به گله های قبایل همسایه ندارند امری حیاتی است.
دزدی آزمونی برای شجاعت به شمار می آید و راهی كه موران ها یا همان «مردان جنگی» می توانند به وسیله آن ارزش های شخصی شان برای دفاع از جامعه و اموال آن را ثابت كنند. پسران ماسایی تنها با گذراندن مراحل پذیرش در گروه در سن ۱۴ تا ۳۰سالگی و با دیدن آموزش های جنگجویی تحت راهنمایی و هدایت بزرگ ترها می توانند به مرد جنگی تبدیل شوند. در این دوره آنها عمدتا در علفزارهای استوایی آفریقا دور از حمایت و مراقبت خانواده هایشان در تنهایی زندگی می كنند و باید از چندین آزمون شجاعت سربلند بیرون بیایند.
در دوره های خشكسالی وظیفه مردان جنگی نوآموز است كه گله را برای چرا به مناطق كوهستانی ببرند. پایان موراناتو كه به نوعی معادل خدمت سربازی است با قربانی كردن حیوانات و رقص هایی كه در آن مردان جنگی ماسایی پرش های خارق العاده و مشهورشان را انجام می دهند جشن گرفته می شود. هنگامی كه این مراسم به پایان می رسید مردان جنگی به عنوان افراد بالغ شناخته می شوند و می توانند وارد زندگی جامعه شده و برای خودشان خانواده ای تشكیل دهند. فقط پس از به پایان رسیدن این جشن ها كه توسط لیبون ها یا رهبران معنوی برگزار می شوند است كه انجام مراسم معرفی گروه جدید مردان جنگی امكان پذیر می شود. ماسایی ها نیز همچون دیگر گله داران حاشیه نیل در نظامی طبقاتی براساس سن سازمان می یابند: برای مثال یك طبقه متشكل از پسران جوان ختنه شده است كه دور ه ای ۱۴ یا ۱۵ ساله به آن تعلق دارند.
میان افراد این گروه پیوندهایی شكل می گیرد كه ممكن است یك عمر دوام داشته باشد.
مراسم پذیرش دختران جوان در گروه با بریدن كلیتوریس همراه است كه برای پیدا كردن قابلیت ازدواج و ورود به زندگی زنان بالغ ضروری و واجب شمرده می شود. جامعه ماسایی اقتدار و رهبری بزرگسالان كه همواره مورد احترام همگان هستند را به رسمیت می شناسد. شورای سالخوردگان، رهبری معنوی گروه و اجرای عدالت را بر عهده دارند كه قضاوت آنها هم در سطح فردی و هم در سطح كل اجتماع مطاع است. هم اكنون دولت های كنیا و تانزانیا می كوشند فعالیت های چوپانی ماسایی ها و دیگر گله داران كوچ نشین را با محدود كردن آنها به قرارگاه ها و ترویج كشاورزی و یكجانشینی متوقف سازند. اولین نتیجه این طرح آن است كه بسیاری از جوان ترها دهكده هایشان و زندگی چوپانی را ترك گفته و در جست وجوی كار به شهرها یا صنعت جهانگردی رو می آورند. در حالت دوم اغلب كارشان به شركت در نمایش های بی معنی فولكلور قومی برای جلب رضایت جهانگردان غربی می كشد.

كاوه فیض اللهی

منبع : روزنامه شرق