مشهد؛ زیر سایه مسافران

«مشهد بعد از تهران پرجمعیت ترین شهر كشور است كه علاوه بر جمعیت ۵/۲میلیون نفری، غریب به ۲۰ میلیون مسافر، سالانه به این شهر مسافرت می كنند.مشهد موقعیت خاصی از نظر گردشگری و زیارتی دارد و همچنین از نظر تاریخی، سیاسی و اقلیمی از ویژگی های مهمی برخوردار است.» این جملاتی است كه مهندس سید هاشم بنی هاشمی، شهردار مشهد در صحبت های كوتاهش كه با وجود درخواست ما باید مفصل تر برگزار می شد، گفت.
به نظر او مشهد هم مانند اصفهان، تبریز، شیراز و... از ویژگی های خاصی برخوردار است كه كاملاً متفاوت از سایر كلانشهرهاست و به همین دلیل روی قابلیت های این شهر به طور خاص باید تكیه كرد. در كنار این موضوعات، از نظر موقعیت مرزی، مشهد به عنوان مركز استان خراسان رضوی و مركزیت مهم مبادلات تجاری با آسیای میانه در شرق كشور و خط ارتباطی شرق به غرب از طریق این شهر دارای اهمیت است. به همین دلیل راه آهن سرخس، مشهد، بافق، بندرعباس مسیر مهم ترانزیتی در شرق كشور و آسیای میانه است كه مركز آن در مشهد قرار دارد.
این گفت وگو حاصل سی دقیقه مصاحبه حضوری با شهردار است، و با وجود هماهنگی های پیش از سفر، پاسخ مابقی سؤالات به صورت مكتوب از شهرداری به روزنامه فرستاده شد.
● برنامه ریزی های صورت گرفته از سوی شهرداری برای توسعه خدمات شهری چه بوده است؟
- در مشهد اگر برای توسعه این شهر برنامه ریزی می كنیم با توجه به این قابلیت هاست. بر اساس همین، چشم انداز ۲۰ ساله شهر را تهیه كردیم كه مبتنی بر چشم انداز ۲۰ ساله نظام است و محورهایی كه برای توسعه این شهر مدنظر قرار گرفته بر اساس مسائل فرهنگی، گردشگری و موقعیت فناوری برتر در رابطه با موضوع صنعت و تقویت مسائل فرهنگی در ارتباط با مسائل علمی در شرق كشور فراهم شده است.
● ابزارهای در اختیار برای بهتر انجام شدن این موضوع چیست؟
- برای این كه بتوانیم وضع موجود را خوب اداره كنیم، توانستیم مشاركت و حضور مردم را در پروژه های شهری و همچنین همكاری های محلی در بخش های مختلف ساماندهی كنیم. به عنوان نمونه می توانیم بگوییم در مقایسه با سایر شهرها، مشهد بهترین مشاركت را در زمینه بازیافت از طرف مردم داشته است.
● این مشاركت به چه صورت بوده است؟
- مردم با تفكیك زباله خشك و تر از مبدأ توانسته اند نقش بسیار خوبی در كاهش بازیافت زباله داشته باشند، علاوه بر این توسعه كارخانه كمپوست برای بازیافت كاغذ و پت نیز از مراحل خوبی است. در بازدید از شهر كاملاً متوجه می شوید كه همكاری خوب مردم در این زمینه توانسته مشهد را به یك شهر تمیز تبدیل كند. در شهر بزرگی مانند مشهد كه حجم زیادی زائر دارد سازماندهی مناسبی برای جمع آوری زباله صورت گرفته است. البته ما هنوز باید قدم های مثبت دیگری را برداریم، اما در مقایسه با سایر كلانشهرها، می توان گفت مشاركت و سازماندهی مناسبی را برای زیبا و تمیز نگه داشتن شهر داشتیم.
● مشهد یكی از كلانشهرهایی است كه با ورود به خیابان های آن ممكن است با ترافیك شدیدی روبه رو شوید، به خصوص در هسته مركزی، كمی در مورد پروژه های شهرداری برای رفع ترافیك توضیح دهید.
- در زمینه ترافیك، شهر مشهد دارای سازه ها و ساختارهای خاص خود بوده است. پل هایی كه در این شهر ساخته شده، تقاطع های غیرهمسطح زیرگذرها و روگذرها و... از گذشته تا به حال احداث این سازه ها و پل ها توانسته به كمك ترافیك شهر بیاید. در حال حاضر برای سفر از یك نقطه شهر به نقطه دیگر حداكثر زمانی كه با ماشین شخصی طی می كنید، كمتر از یك ساعت است، البته مشهد مشكلات و گره های ترافیكی دارد، اما در عین حال به این صورت نیست كه زمان های بسیار طولانی در ترافیك سپری كنیم.
● برنامه های شهرداری برای رفع این ترافیك چیست؟
- احداث چهار خط قطار شهری یا همان مترو یكی از برنامه های ویژه برای كاهش بار ترافیكی شهر است كه در نظر داریم هرچه سریع تر اجرایی كنیم. ۸۵ درصد از پروژه خط یك مترو انجام شده است و منتظر واگن های مترو هستیم كه باید خریداری شود. احداث خط ۲ ، ۳ و ۴ كه بر اساس طرح جامع ترافیك تصویب شده است، در روند تهیه اسناد مناقصه است كه با برگزاری این مناقصه خطوط بعدی را پس از راه افتادن خط ،۱ احداث خواهیم كرد. علاوه بر خطوط قطار شهری، خطوط ویژه اتوبوسرانی و تقویت خط اتوبوسرانی را در برنامه كاری خود قرار دادیم. در حال حاضر به دنبال نوسازی ناوگان اتوبوس هایی هستیم كه در سطح شهر در حال حركت هستند، البته به خاطر كم سن بودن اتوبوس ها، تعداد دستگاه اتوبوس هایی كه باید از رده خارج شوند، بسیار كم است و با خروج آنها به استانداردهای بین المللی در ناوگان اتوبوسرانی نزدیك می شویم.
● گویا خط ویژه اتوبوس یك بار در مشهد راه اندازی شد، اما متوقف شد دلیل این موضوع چیست؟
- مشهد تا به حال تجربه استفاده از خط ویژه اتوبوس را نداشته، اما جزو برنامه های شهرداری مشهد است. زمزمه های ایجاد خط ویژه در مشهد یك بار به گوش رسید كه به دلیل مشكلاتی كه با راهنمایی و رانندگی داشته ایم، نتوانسته ایم اجرا كنیم. در حقیقت راهنمایی و رانندگی باید بتواند با مدیریت قوی تری برنامه ریزی كند. البته در حال حاضر ما تقویت خطوط اتوبوسرانی حرم مطهر را در دستور كار قرار داده ایم، با احداث پارك سواری در میدان شهدا، تمهیداتی فراهم شده تا مردم ماشین خود را در پاركینگ رایگان پارك كنند و از خط ویژه ای كه به سمت حرم مطهر حركت می كند، استفاده كنند كه این موضوع باعث شده تا ترافیك اطراف حرم كاهش پیدا كند.
● اجرای محدودیت تردد و طرح ترافیك نیز برای حل معضل ترافیك مشهد پیش بینی شده است؟
- طرح ترافیك هنوز به اجرا درنیامده است. در حال حاضر مطالعات آن انجام شده است، اما هنوز به مرحله اجرا درنیامده است و زمان مشخصی برای این موضوع نمی توانیم بگوییم.
● با توجه به این كه شهر مشهد حجم قابل توجهی مسافر دارد و به عنوان یك شهر مسافرپذیر شناخته شده، تمهیدات شهرداری برای توسعه فضای تفریحی و فضای سبز شهر چیست؟
- در چند سال گذشته توانستیم تعداد قابل توجهی پارك احداث كنیم؛ از پارك های محلی گرفته تا پارك های بزرگی مانند سوران كه كمربند فضای سبز مشهد را شكل می دهد. پارك ۴۰۰ هكتاری چشم انداز حرم و بوستان طبیعی هفت حوض كه بیش از ۵ هزار هكتار مساحت آن است كه منطقه جالبی از نظر كوهنوردی است و موقعیت های جدید تفریحی شهر مشهد را تشكیل می دهند نیز جزو طرح هایی بوده كه با این هدف احداث شده است.
● مشهد برای جابه جایی مسافران با كمبود تاكسی یا اتوبوس روبه رو نیست، اما حجم زیاد این وسایل نقلیه نوعی ترافیك كاذب را در شهر ایجاد كرده است. در عین حال مترو در این زمینه می تواند بسیار راهگشا باشد، راه حل شما برای راه اندازی سریع تر مترو چیست؟
- بعضی از پروژه ها از حالت محلی خارج و به صورت یك پروژه ملی است، مانند سدها و نیروگاه ها. خطوط مترو و قطار شهری نیز جزو همین پروژه های ملی است كه به دلیل این كه ساخت آن سابقه طولانی در كشور نداشته و تهران به عنوان اولین شهری كه این كار را شروع كرد با مشكلات بسیار زیادی روبه رو بود، قاعدتاً مشكلات خاص خود را از نظر احداث و تهیه و ساخت واگن ها داشته است. مشهد بعد از تهران وارد اجرای خط ریلی شده و در حال حاضر از نظر سیبل احداث تونل، ریل گذاری و ساخت ایستگاه ها و مسائل فنی و برقی و امكانات و تجهیزات جانبی پیشرفت خوبی داشته ایم.
● طبق گفته وزارت كشور، خرید واگن از طریق فاینانس به عهده این وزارتخانه است، مشكلی كه مشهد با آن روبه رو است؟
- با توجه به این كه اختیارات ساخت تونل و ریل محلی بوده، ما سعی كردیم این كار را با كیفیت بسیار بالا پیش ببریم، اما خرید واگن از اختیارات وزارت صنایع و وزارت كشور است و به دلیل این كه خرید واگن از طریق مناقصه انجام می شود و در این مناقصه وزارتخانه ها با مشكلاتی روبه رو بوده اند، واگن ها هنوز در اختیار ما قرار نگرفته است و راه اندازی مترو بلاتكلیف مانده است.
● افزایش اختیارات استانی راه حلی پیش روی شما قرار نداده است؟
- با وجود این كه اخیراً هم اختیارات استانی افزایش یافته است و این اختیار به استاندار داده شده است، هنوز راه اندازی مترو به صورتی كه نتیجه بخش باشد، عملیاتی نشده است. البته در فرایند تصمیم گیری ها و مذاكرات با كشورهای خارجی عملیاتی شده است، اما این كه به نتیجه تهیه واگن برسیم نیازمند زمان است.البته نباید از خاطر برد كه یكی از فرصت هایی كه در شرایط كنونی، دولت و مجلس فراهم كرده تبصره ۱۳ است كه رقم بسیار قابل توجهی را برای تقویت حمل و نقل عمومی برای كشور گذاشته و اگر این اختیارات باز هم در دولت متمركز نشود به شهرداری ها كه قابلیت و توان انجام این كار را دارند تنفیذ شود و متمركز در دولت نماند، مفید فایده است؛ به خصوص اختیارات هزینه و تصمیم گیری كه در تبصره ۱۳ وجود دارد، كاملاً متمركز نباشد، مشهد آمادگی دارد در جهت جذب این اعتبارات چه برای خط ۱ قطار شهری، چه برای تقویت اتوبوسرانی و چه برای خطوط بعدی قطار شهری وارد عمل شود.
● مهاجرت به مشهد، گسترش این شهر را به دنبال داشته و در نتیجه اتفاقی مانند ساخت و ساز خارج از حریم در این شهر اتفاق افتاده است، برای این موضوع چه كرده اید؟
- مشهد مانند بسیاری از شهرهای مراكز استان ها، مهاجرپذیر است، بعضی از این مهاجرت ها در حاشیه شهر متمركز شده است و در حال حاضر شهر مشهد نزدیك به ۷۰۰ هزار نفر حاشیه نشین دارد، البته نه به عنوان حاشیه هایی كه شكل حلبی آباد باشد، بلكه اسكان ضعیف تری است كه اتفاق افتاده. ساماندهی حاشیه نشینی از برنامه های مدیریت شهری بوده، در حالی كه اختیارات كافی برای ورود به این بحث نداشتیم، این موضوع از اختیار فرمانداری و سایر دستگاه هاست. برای حل این معضل راه های مختلفی را دنبال كرده ایم كه یكی از این راه ها، مدیریت زمین و ساخت مسكن ارزان قیمت است.
از آنجایی كه اكثر افرادی كه در حاشیه ها متمركز می شوند با مشكل هزینه خرید مسكن روبه رو هستند، شهرداری از طریق فراهم كردن مسكن ارزان قیمت، می تواند مردم را به جای خرید زمین به سمت خرید مسكن هدایت كند و مشكل حاشیه نشینی را كاهش دهیم.
●با وجود این كه مشهد دارای حجم انبوهی مسافر است، تعداد تابلوهای راهنما برای مسافران در این شهر بسیار پایین است، دلیل این موضوع چیست؟
- امسال تابلوهای بزرگی در راه های اصلی نصب شده و در این زمینه نصب تابلوهای سال گذشته و امسال چشمگیر بوده است، ولی طبیعی است كه زائران و مسافرانی كه به شهر مراجعه می كنند به لحاظ ناآشنایی با خیابان ها دچار مشكل می شوند و ما معتقدیم كه این تابلوها به هر میزان كه لازم باشد باید افزایش یابد تا مشكلات شهروندان و زائران در این باره رفع گردد و ما این موضوع را با شدت بیشتری دنبال می كنیم و تا هر میزان كه لازم باشد تابلو در معابر نصب خواهد شد.
● توجه به شهر مشهد با توجه به اهمیت موقعیت مرزی و زیارتی چطور بوده است؟
- به خاطر حضور زوار در مشهد، سازمان های مختلفی كسب درآمد می كنند و مالیات و عوارضی نیز از این حیث نصیب سازمان های مختلف و دستگاه های اجرایی می شود كه یك جهت آن پرداخت مالیات است كه سازمان ها و موسسات خصوصی بابت پذیرایی از زوار به دولت و خزانه می پردازند، ولی سهمی به شهرداری تعلق نمی گیرد كه ما معتقدیم این امر یك نوع خسارت به شهرداری مشهد است و این واقعیتی است كه وجود دارد و این شهر باید بتواند خدمات فراملی را نیز به همین زائران كه منافع حضور آنان مال دیگران است ارائه دهد و با این وجود به مسائل شهری مشهد با دید ملی نگاه نمی شود، بنابراین این كه ردیف های خاصی از بودجه های دولتی به مشهد اختصاص یابد از ضروریات است.

آزاده بهشتی

منبع : روزنامه همشهری