چگونه حسن نصرالله اسطوره شد

این را درباره «حسن نصرالله» رهبر حزب الله لبنان به خاطر داشته باشید: او در خانواده ای بسیار فقیر رشد كرد، اما بسیار باهوش بود. و گرچه او ردای یك روحانی میان رتبه شیعه را می پوشد، یك سیاستمدار كلاس جهانی است. دولت آمریكا او را به عنوان یك تروریست معرفی می كند، اما این فقط یك وجه قضیه است. وجه دیگر این است كه اگر او از جنگی كه با اسرائیل آغاز كرد جان سالم به در ببرد جنگی كه شاید اكنون در پی تصویب یك طرح آتش بس در شورای امنیت سازمان ملل متحد در مراحل پایانی اش باشد معروفیت اش در سطح معروفیت زیاد این هفته های پایانی جنگ باقی خواهد ماند: شاید محبوب ترین چهره در جهان اسلام، و البته به احتمال بسیار فراوان خطرناك ترین.نیروی چریكی «نصرالله» متشكل از چند هزار نفر توانست كاری را انجام دهد كه هیچ «ارتش عربی» تا پیش از این نتوانسته بود انجام دهد: ایستادگی در برابر قدرت نظامی بسیار تعریف و تمجید شده اسرائیل طی هفته های متوالی و پایمردی در جنگ. روسای جمهور و سلاطین عرب اكنون به نیكی از «نصرالله» یاد می كنند و این در حالی است كه برخی از همین ها در روزهای آغازین جنگ علیه او سخن می گفتند. ظاهرا آنها دیگر جرٲت چنین كاری را ندارند. رهبران اسرائیل می گویند كه تشكیلات نظامی «نصرالله» را به سختی درهم شكسته اند و او ابدا قادر نخواهد بود كه راكت هایی را در امتداد مرز پرتاب كند. اما همین ها صریحا ابراز نگرانی می كنند كه اگر لشگركشی نظامی به لبنان با وضع فعلی پایان بپذیرد، «نصرالله» قوی تر از هر زمان دیگری در صحنه حضور خواهد داشت.
و اگر «نصرالله» كشته شود بی تردید، افسانه او به عنوان یك شهید می تواند استاندارد جدیدی را برای نقد عملكرد رهبران دیگر اعم از روسای جمهور، سلاطین، شاهزادگان، وعاظ یا حتی تروریست ها خلق كند. البته همانطوری كه ژنرال «یوسی كوپرواسر» رئیس پیشین دایره تجسس نظامی اسرائیل اخیرا به نیوزویك گفت «نصرالله» ممكن است دچار نوعی خودشیفتگی شده باشد، اما رهبر حزب الله نقش خود را به عنوان یك قهرمان كه موضوعی دارای اهمیت برای بسیاری از اعراب و مسلمانان تلقی می شود به خوبی ایفا كرده است. به نظر «كوپرواسر»، پیام «نصرالله» بر این مبنا استوار است كه «او حاضر است در راه آرمان های خویش شكنجه یا حتی قربانی شود، اما حاضر نیست صحنه را برای تركتازی دشمن خالی كند.»هر چه هست، رهبر حزب الله لبنان حتی دشمنان اش را به تحسین واداشته است. مثلا، «یوسی آلفر» یك مقام بلندپایه پیشین در سازمان جاسوسی اسرائیل موساد از او به عنوان یك «رهبر بسیار خوب» یاد كرده و تٲكید می كند كه «او با هوش، پرجذبه و بسیار شجاع است.»
●پیشینه رهبر یك جنبش
«نصرالله» متولد سال ۱۹۶۰ در یكی از نقاط محروم حومه شرقی بیروت موسوم به شرشبوك در ناحیه قرنطینه است. در محل سكونت او هیچ آب جاری و برقی وجود نداشت. منازل غالبا به طرز كاملا ابتدایی از ورقه های حلبی و چوب ساخته شده بود. «ایوب حمید» یك عضو پارلمان لبنان كه ایام كودكی خود را در همان ناحیه گذرانده است، می گوید: «صدای قطرات بارانی را كه به سطح پوشش فلزی خانه های ما می خورد به یاد می آورم. واقعا اعصاب خرد كن بود.» پدر «نصرالله» یك بقالی كوچك داشت، و همسایگان پیشین اش او را فردی پارسا و قابل اعتماد معرفی می كنند. اما مادر «نصرالله» نقش اصلی را در خانواده ایفا می كرد: این را «نبیل ملهم» فیلمساز سوری می گوید كه برای تهیه یك برنامه جامع درباره رهبر حزب الله با این خانم مصاحبه كرد. «ملهم» بیان قوی و صورت مهربان مادر «نصرالله» را از ویژگی های ذاتی او می داند.والدین «سیدحسن» با پس انداز پول خود توانسته بودند او را به یك مدرسه خصوصی بفرستند. «خالد مصطفی» همكلاسی پیشین «نصرالله» اینگونه او را در سن ۱۲ سالگی توصیف می كند: «او بدون اینكه فكر كند، حرفی نمی زد.
رفتار او شبیه یك فرد ۳۵ ساله كاملا سنجیده بود.» طبق این نقل، «نصرالله» با یك لباس عادی به مدرسه می رفته و فوتبال یا هر ورزش دیگری را بازی نمی كرده است. بیشتر بچه ها می دانستند كه او از خانواده ای بسیار فقیر آمده اما حتی زورگوهای مدرسه از تهدید او عاجز بودند و این به بچه شیعه ها قوت قلب می داد.وقتی جنگ داخلی درازمدت لبنان در سال ۱۹۷۵ آغاز شد، یكی از نخستین میادین جنگ، بیغوله های قرنطینه بود. خانواده «نصرالله» به جنوب لبنان به دهكده آبا و اجدادی شان در نزدیكی طائر گریختند. «نصرالله» در آن زمان فقط ۱۵ سال داشت. چیزی نگذشت كه او رهسپار عراق شد تا مطالعات مذهبی خود را در شهر مقدس نجف ادامه دهد. سرانجام او رهسپار قم، مركز بزرگ تعلیمات شیعی در ایران شد. با تمام این اوصاف، «نصرالله» مدارج عالیه مذهبی را تكمیل نكرد. یك روحانی ایرانی كه مدت ها دوست «نصرالله» بوده و او را می شناخته است نمی تواند شگفتی خود را از این موضوع پنهان كند . درباره «نصرالله» می گوید: «او بسیار پرجذبه است. بیانات او همچون افسانه در ذهن ها ماندگار است.
●برادر علیه بردار
علایق «نصرالله» بیشتر معطوف به حوادث دنیای پیرامون و سیاست در معنی عام آن در گستره منازعات جهانی بود. «تیمور گوسكل» مشاور بلندپایه پیشین نیروهای سازمان ملل متحد در لبنان كه بارها و بارها با رهبر حزب الله دیدار كرده است در این باره می گوید: «نصرالله همه چیزهایی را كه لازم است برای ضربه زدن به اسرائیلی ها بداند اعم از مسائل سیاسی و نظامی به خوبی آموخته است.» در دهه ۱۹۸۰ این گروه چریكی عملا وارد مناقشه ای با اولین جنبش شیعی لبنان، یعنی امل شد. این دو گروه رقیب بر سر اینكه از كدام یك از جریانات و سران شیعه پیروی كنند اختلاف نظر داشتند. در سال ۱۹۸۸، مناقشات جزئی بین چریك ها به جنگی آشكار بین دو طرف تبدیل شد. «نصرالله» در خطوط مقدم حزب الله حاضر بود. به گفته «گوسكل» كه در آن زمان به همراه نیروهای سازمان ملل متحد در جنوب لبنان مستقر بود: «نصرالله همیشه در كنار چریك ها در عرصه نبرد حضور داشت. به همین دلیل هم چریك ها او را دوست داشتند و تا این لحظه نیز كاملا وفادارانه در كنار او ایستاده اند.»برای «نصرالله»، مناقشه دو جنبش شیعی لبنان از همان آغاز یك جنبه شخصی هم یافت.
برادر بزرگتر رهبر فعلی حزب الله كه از كنیه «جهاد الحسینی» استفاده می كرد در طرف امل بود. «برادر بزرگتر جهاد در پیكار با حزب الله زخمی شد. می توانید عذابی را كه پدر و مادر این دو متحمل می شدند در ذهن خود مجسم كنید. یك پسر در یك طرف جنگ و پسر دیگر در طرف مقابل. واقعا وضعیت بدی بین شیعیان لبنان حكمفرما شده بود. همه امل در برابر همه حزب الله قرار گرفته بود و این اصلا برای هیچ كس خوشایند نبود.» برادر «نصرالله» هم اكنون وضع معیشتی چندان خوبی ندارد. رابطه این دو برادر به گفته یك روزنامه نگار لبنانی كه «نصرالله» را می شناسد و البته به دلیل حساسیت موضوع حاضر به افشای نام خود نشد «خوب نیست.» اما هر چه بود، پایمردی «نصرالله» در جنگ با امل فقط به بهبود جایگاه تشكیلاتی حزب الله در صحنه تحولات داخلی لبنان انجامید.
●نقطه عطف حزب الله
در فوریه ۱۹۹۲، یك «ترور هدفمند» توسط اسرائیل باعث كشته شدن «سیدعباس الموسوی» رهبر وقت حزب الله شد و بدین ترتیب بود كه راه برای دبیركلی «سیدحسن نصرالله» باز شد. او در آن زمان ۳۲ سال بیشتر نداشت.البته پس از موسوی مدتی شیخ صبحی طفیلی دبیركل حزب الله شددر همان روزهای ترور «موسوی» و دبیركلی «نصرالله» حزب الله نخستین حملات راكتی كاتیوشا خود را به اسرائیل انجام داد. چند هفته بعد، سفارتخانه اسرائیل در بوئنوس آیرس پایتخت آرژانتین بر اثر یك «بمبگذاری انتحاری» تخریب شد.
اگرچه «نصرالله» همواره مسئولیت این حمله و همچنین یك مورد بمبگذاری دیگر در یك مركز یهودی در آرژانتین در سال ۱۹۹۴ را انكار كرده است، اما اسرائیل و آمریكا طی سالیان اخیر همواره از این عملیات به عنوان نمونه های فعالیت حزب الله در قالب یك تشكیلات تروریستی یاد می كنند و دائما از تمایل این گروه برای انتقام گیری و ایجاد جو رعب و وحشت می گویند.با وجود این ادعاها قرار گرفتن «نصرالله» در رٲس حزب الله تا حدی زندگی را برای ساكنان جنوب لبنان راحت كرد. اسلاف او زنان را مجبور به رعایت برخی مقررات درباره حجاب كرده و بر رعایت شرعیات اصرار مداومی داشتند. این مقررات در مناطق تحت كنترل «نصرالله» تسهیل و زندگی از برخی جهات آسان تر شد. «نصرالله» از همان آغاز در برخورد با طوایف دیگر اعم از مسلمان و غیرمسلمانان تلاش می كرد تا با توسل به شیوه مذاكره عملا خود را یك رهبر ملی فرا قومی نشان دهد. اما شاه بیت سیاست های او و خمیرمایه قدرت او حول موضوع مقاومت در برابر اشغال لبنان توسط اسرائیل می گشت. راهبرد نظامی حزب الله طی دوره دبیركلی «نصرالله» به مهارت یافتن در انجام جنگ چریكی با دشمن ضمن پرهیز از متمركز شدن در یك جبهه و برقراری ارتباط نزدیك با ساكنان مناطق جنگی تغییر یافت. در سپتامبر ۱۹۹۷، پسر ۱۸ساله «نصرالله» به نام هادی در جریان یك زد و خورد با اسرائیلی ها كشته شد و تقریبا یك سال طول كشید تا دبیر كل حزب الله توانست پیكر فرزند خود را در قالب یك تبادل نسبتا گسترده زندانیان دو طرف باز پس بگیرد. البته این حادثه ظاهرا هیچ خللی در عزم «سید حسن» برای مقابله با اشغالگری اسرائیل پدید نیاورد.
●اندیشیدن به آرمان های جهانی تر
كار تبادل زندانیان دو طرف در سال ۲۰۰۰ هم با میانجیگری آلمان در سطح گسترده تری انجام شد. این بار اما در جولای ۲۰۰۶ كه «حزب الله» دو سرباز اسرائیلی را ربود شاید تصور می كرد كه مذاكرات دیگری در راه خواهد بود. البته نصرالله می دانست كه همه معروفیت و اقتدار خود را از همین جنگ با اسرائیل دارد و به همین دلیل شاید هیچ باكی از تبدیل این مناقشه به یك جنگ تمام عیار نداشت. تاریخ به ما می گوید وقتی اسرائیل در مه ۲۰۰۰ از جنوب لبنان خارج شد، «نصرالله» خودش را نخستین بار یك قهرمان جهان عرب یافت: اولین كسی كه موفق به شكست اسرائیل شده است. از آن پس، روابط او بیش از پیش با نمایندگان سیاسی داخل لبنان از جمله «رفیق حریری» نخست وزیر ترور شده پیشین لبنان بهبود می یافت. البته موضوع اشغال مزارع شبعا هنوز به عنوان یك چالش بحث برانگیز در جنوب لبنان باقی مانده است.اگرچه همه اقدامات «نصرالله» در قامت دبیركل حزب الله لبنان به تحصیل نتیجه مطلوب نینجامیده است، اما منطق ضدصهیونیستی «نصرالله» همچنان به قوت خود باقی است و او هولوكاست فاجعه تاریخی كشتار یهودیان را انكار می كند. او پس از موفقیت در آزادی لبنان به آزادی فلسطین و حذف صهیونیسم از صحنه تاریخ می اندیشد. «نصرالله» كه از یك خانواده فقیر تا حد یك رهبر تشكیلات نظامی رشد كرده در جهان عرب مورد احترام است و به نظر می رسد كه برخلاف خواسته سازمان ملل متحد قصد خلع سلاح نیروهای خود را ندارد. حزب او پس از گذشت بیش از ۲۰ سال هم اینك استانداردهایی را برای جنگ چریكی در اختیار دارد. این فرزند یك خانواده حاشیه نشین اكنون تاریخ ساز شده و هنوز خود بخشی از آن است.

بابك دهقان پیشه و كریستوفر دیكی
ترجمه: علی عبدالمحمدی
منبع: The Newsweek, Aug

منبع : روزنامه شرق