چهارشنبه, ۵ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 24 April, 2024
مجله ویستا


نقد جنگ‌ همراه‌ با احترام‌


نقد جنگ‌ همراه‌ با احترام‌
فیلم‌ ضد جنگ‌ «طبل‌ بزرگ‌ زیر پای‌ چپ‌» آخرین‌ ساخته‌ سینمایی‌ كاظم‌ معصومی‌ است‌ كه‌ سرانجام‌ بعد از دو سال‌ تاخیر در نمایش‌ تنها در سه‌ سینما اكران‌ شده‌ است‌.حسین‌ محجوب‌ و بابك‌ حمیدیان‌ هم‌ نقش‌ ستوان‌ و سرباز را در این‌ فیلم‌ ایفا كرده‌اند.
سه‌ بازیگری‌ كه‌ نقش‌هایشان‌ با كارهای‌ سابق‌ آنها كاملاً متفاوت‌ بود.حسین‌ محجوب‌ پیش‌ از این‌ در فیلم‌های‌ «رگبار»، «شاید وقتی‌ دیگر» و «رنگ‌ خدا» بازی‌ كرده‌ است‌.اما بابك‌ حمیدیان‌ كه‌ فارغ‌التحصیل‌ رشته‌ تئاتر است‌ را بیشتر با فیلم‌ «قدمگاه‌» می‌شناسیم‌. به‌ بهانه‌ اكران‌ این‌ فیلم‌ با حسین‌ محجوب‌ و بابك‌ حمیدیان‌ گفت‌وگو كرده‌ایم‌.
●● حسین‌ محجوب‌ : ما فقط‌ شعار دادیم‌
● شما جزو بازیگرانی‌ هستید كه‌ نقش‌های‌ خاصی‌ را بازی‌ می‌كنند، نقش‌ ستوان‌ چه‌ ویژگی‌ داشت‌ كه‌ آن‌ را قبول‌ كردید؟
▪ در وهله‌ اول‌ فكر می‌كردم‌ كه‌ فیلمنامه‌ كار خوبی‌ نیست‌ ولی‌ كم‌كم‌ متقاعد شدم‌ فیلمنامه‌ بدی‌ نیست‌ و قابلیت‌های‌ خوبی‌ دارد و وقتی‌ به‌ كلیت‌ ماجرا نگاه‌ می‌كنم‌ می‌بینم‌ كاری‌ است‌ كه‌ ارزش‌های‌ خاص‌ خودش‌ را دارد.
ما برای‌ اولین‌ بار در فیلمی‌ از ژانر دفاع‌ مقدس‌ با شخصیتی‌ مثل‌ مهران‌ مواجه‌ می‌شویم‌ كه‌ یك‌ شخصیت‌ معترض‌ دارد. معترض‌ به‌ جنگ‌ و شرایطی‌ كه‌ در آن‌ قرار گرفته‌ است‌.جنگ‌ ابعاد گسترده‌ و لایه‌های‌ متفاوتی‌ دارد كه‌ به‌ نظر من‌ در فیلم‌های‌ ژانر دفاع‌ مقدس‌ این‌ لایه‌ها مطرح‌ نمی‌شد یا به‌ عبارتی‌ اجازه‌ مطرح‌ شدن‌ آن‌ داده‌ نمی‌شد.
جنگ‌ فی‌نفسه‌ عمل‌ ممدوحی‌ نیست‌ یعنی‌ هیچ‌ انسانی‌ خواهان‌ آن‌ نیست‌ كه‌ با جنگ‌ مواجه‌ شود.ما ناگزیر با جنگ‌ مواجه‌ شدیم‌ و آن‌ دوران‌ زمان‌ این‌ نبود كه‌ به‌ همه‌ ابعاد جنگ‌ بپردازیم‌.شاید الان‌ وقت‌ آن‌ باشد كه‌ ما یك‌ كلی‌ نگری‌ نسبت‌ به‌ جنگ‌ داشته‌ باشیم‌ و ابعاد گسترده‌ جنگ‌ را مورد بررسی‌ قراردهیم‌. در آن‌ دوران‌ هم‌ تعداد زیادی‌ از آدم‌ها معترض‌ بودند.
شخصیت‌ نظامی‌ ستوان‌ با نمونه‌های‌ واقعی‌اش‌ تفاوت‌هایی‌ دارد. آن‌ خشكی‌ همیشگی‌ تعدیل‌ شده‌ است‌. شخصیت‌ نظامی‌ ستوان‌ شخصیتی‌ است‌ كه‌ در تمام‌ دنیا شاید دارای‌ همین‌ كمیت‌ باشد حداقل‌ به‌ لحاظ‌ كمی‌ و خصوصیات‌ ظاهری‌ همه‌ افراد نظامی‌ دارای‌ چنین‌ خصوصیاتی‌ هستند.
طبعاً پشت‌ این‌ شخصیت‌ ظاهری‌ یك‌ انسان‌ دیگری‌ هم‌ هست‌ كه‌ مثل‌ انسان‌های‌ دیگر زندگی‌ می‌كند. اما این‌ خصوصیت‌ ظاهری‌ ستوان‌ است‌، انسانی‌ كه‌ موظف‌ است‌ وظایفش‌ را درست‌ انجام‌ دهد، اطاعت‌ كند و از زیر دستش‌ اطاعت‌ بخواهد.
ستوان‌ در شرایط‌ سختی‌ قرار گرفته‌ بود، تمام‌ گردان‌ از بین‌ رفتند و فقط‌ دو نفر از آنها باقی‌ ماندند و لطمه‌های‌ روحی‌ كه‌ هر دو از آنها تاثیر پذیرفتند. در این‌ شرایط‌ طبیعی‌ است‌ كه‌ سرباز وقتی‌ می‌بیند انتظاراتش‌ برآورده‌ شده‌ دچار پرخاشگری‌ می‌شود اما ستوان‌ به‌ دلیل‌ تجربه‌ و سن‌ بالاتر خود دارتر است‌، اما در پایان‌ می‌بینیم‌ كه‌ آنچه‌ پوسته‌ ستوان‌ است‌ از تن‌ خارج‌ می‌شود و ستوان‌ از یك‌ مرزی‌ عبور می‌كند كه‌ شاید آن‌ مرز زندگی‌ باشد.
● زاویه‌ دید نظامی‌ و خشك‌ ستوان‌ در نیمه‌ فیلم‌ تاحدی‌ تعدیل‌ می‌شود و در صحنه‌هایی‌ ما ابراز احساساتی‌ را از ستوان‌ می‌بینیم‌ كه‌ گویا برای‌ اولین‌ بار اتفاق‌ افتاده‌ است‌. شخصیت‌ مهران‌ چقدر روی‌ این‌ قضیه‌ تاثیر داشته‌ است‌؟
▪ ممكن‌ است‌ كه‌ شخصیت‌ مهران‌ هم‌ در این‌ تاثیرگذاری‌ دخیل‌ بوده‌. ستوان‌ در این‌ مدت‌ دچار فرسایشی‌ شده‌ كه‌ باعث‌ شده‌ دریچه‌ جدیدی‌ به‌ رویش‌ باز شود. در صحنه‌یی‌ به‌ عقیم‌ بودن‌ ستوان‌ اشاره‌ می‌شود و شاید این‌ یكی‌ از دلایلی‌ است‌ كه‌ ستوان‌ احساس‌ می‌كند آخر خط‌ است‌. حتی‌ وقتی‌ با جنازه‌ها مواجه‌ می‌شود، مشخص بود كه‌ به‌ مرده‌ها به‌ همان‌ اندازه‌ اهمیت‌ می‌دهد كه‌ به‌ زنده‌ها و این‌ تداعی‌گر این‌ بود كه‌ رویا و آرزویی‌ برای‌ او وجود ندارد.
● جنگ‌ را در یك‌ جمله‌ تعریف‌ كنید؟
▪ جنگ‌ خواستن‌ قدرت‌ بیشتر است‌.
●● بابك‌ حمیدیان‌: ما جنگ‌ را نقد كردیم‌
● كاراكتر مهران‌ چه‌ ویژگی‌ داشت‌ كه‌ آن‌ را پذیرفتید؟
▪ فیلمنامه‌ این‌ فیلم‌ آداپته‌ شده‌. داستانی‌ از كتاب‌ «هفته‌» احمد شاملو بود، داستانی‌ از پوپوسكو به‌ نام‌ «پایان‌ ظلمت‌»، من‌ به‌ دلیل‌ رابطه‌ خوبی‌ كه‌ با ادبیات‌ دارم‌ بلافاصله‌ به‌ متن‌ اصلی‌ رجوع‌ كردم‌ و از شخصیت‌ مهران‌ خوشم‌ آمد.
● شخصیت‌ مهران‌ چقدر به‌ شخصیت‌ بابك‌ حمیدیان‌ نزدیك‌ بود؟
▪ از نظر كارگردان‌ چهره‌ من‌ خیلی‌ شبیه‌ به‌ چیزی‌ بود كه‌ مدنظرش‌ بود، معصومی‌ گاهی‌ به‌ من‌ خیره‌ می‌شد و حرف‌ نمی‌زد، وقتی‌ علت‌ را سوال‌ می‌كردم‌ می‌گفت‌ چهره‌ تو خیلی‌ شبیه‌ مهرانی‌ بود كه‌ تصور می‌كردم‌. وقتی‌ چنین‌ وظیفه‌یی‌ روی‌ دوش‌ بازیگر می‌افتد، بازیگر خواه‌ ناخواه‌ خودش‌ را با نقش‌ وفق‌ می‌دهد و سعی‌ می‌كند تاحد ممكن‌ به‌ نقش‌ نزدیك‌ شود.
● زاویه‌ دیدتان‌ نسبت‌ به‌ جنگ‌ مثل‌ شخصیت‌ فیلم‌ است‌؟
▪ من‌ جنگ‌ را از نزدیك‌ ندیدم‌، وقتی‌ قرار شد در این‌ فیلم‌ بازی‌ كنم‌ سراغ‌ صحنه‌های‌ مستند جنگ‌ رفتم‌، روایت‌ فتح‌ها را دیدم‌ و سعی‌ كردم‌ با احترام‌ به‌ نگاه‌ آدم‌هایی‌ كه‌ در جنگ‌ حضور داشتند نقش‌ مهران‌ را بازی‌ كنم‌ . من‌ همیشه‌ برای‌ آدم‌هایی‌ كه‌ در جنگ‌ حضور داشتند ارزش‌ و احترام‌ ویژه‌یی‌ قایل‌ بودم‌.
● شما از اینكه‌ برای‌ اولین‌ بار در ژانر دفاع‌ مقدس‌ در نقش‌ یك‌ معترض‌ به‌ جنگ‌ در سینمای‌ دفاع‌ مقدس‌ ظاهر شدید احساس‌ ترس‌ نكردید؟
▪ این‌ برای‌ من‌ یك‌ فاكتور بود و خیلی‌ ارزشمند. من‌ وقتی‌ به‌ مهران‌ نگاه‌ می‌كنم‌ می‌بینم‌ فیلمی‌ كه‌ در آن‌ بازی‌ كردم‌ فیلمی‌ نیست‌ كه‌ جنگ‌ را ستایش‌ كند اما فیلمی‌ هم‌ نیست‌ كه‌ افرادی‌ كه‌ در جنگ‌ حضور داشتند و باعث‌ افتخار این‌ مرز و بوم‌ بودند را هم‌ رد كند.
«طبل‌ بزرگ‌ زیرپای‌ چپ‌» فیلمی‌ است‌ میانه‌ كه‌ برای‌ اولین‌ بار جنگ‌ را نقد كرده‌ است‌ و این‌ نقد از زاویه‌ دید یك‌ پسربچه‌ به‌ تصویر كشیده‌ شده‌، یك‌ سرباز صفر كه‌ آمال‌ و آرزوی‌ او رفتن‌ به‌ جبهه‌ و شهید شدن‌ نبوده‌.و من‌ همیشه‌ به‌ این‌ فكر می‌كنم‌ كه‌ چند هزار نفر مثل‌ مهران‌ و با عقاید مهران‌ در جنگ‌ ایران‌ و عراق‌ وجود داشتند كه‌ بنا به‌ شرایط‌ متفاوت‌ در موقعیت‌ جنگ‌ قرار گرفتند.
مریم‌ نراقی‌
گفت‌وگو با دو بازیگر فیلم‌ «طبل‌ بزرگ‌ زیر پای‌ چپ‌»
منبع : روزنامه اعتماد


همچنین مشاهده کنید