سوء مصرف دارو و مصرف افراطی آرام بخش

● سوء مصرف آرام بخشها چیست؟
سوء مصرف آرام‌بخشها به صورت مصرف بیش از حد یا سوء مصرف داروهای قانونی است كه موجب تسكین یافتن یا بهبود خواب می‌شوند. در این بروشور درمان مصرف بیش از حد این داروها مورد بحث قرار می‌گیرد.
آرام بخش‌ها داروهایی هستند كه از طریق كاهش ( خمودگی ) فعالیت سیستم عصبی مركزی نوعی تسكین به بار می‌آورند. این داروها شامل مسكن‌ها ، داروهای ضد اضطراب و قرصهای خواب می‌باشند. مشهورترین مسكن‌ها عبارتند از: بنزودیازپین‌ها، باربیتوراتها و داروهای خواب آور .مشهورترین مسكن‌های مورد سوء مصرف را باربیتوراتهای سریع العملی از قبیل آموباربیتال، فنو باربیتال وسكوباربیتال تشكیل می‌دهند.
● چگونه سوء مصرف ایجاد می‌شود؟
سوء مصرف ارادی زمانی بوقوع می‌پیوندد كه شما بطور دانسته و بدون تجویز پزشك اقدام به مصرف كرده و یا بدون اجازه طبی میزان و یا زمانهای مصرف را بیشتر كنید.
سوء مصرف غیر ارادی زمانی ایجاد می‌شود كه شما زمان و مقدار داروی مورد مصرف را فراموش كنید و یا نظام دقیقی برای مصرف آن نداشته باشید.
● نشانه‌های سوء مصرف چیستند ؟
▪ نشانه‌های مسمومیت حادآرام بخشها عبارت هستند از :
▪ خواب آلودگی و خواب
▪ كاهش حافظه و توانایی تفكر
▪ بی ثباتی جسمانی واشكال در ایستادن و راه رفتن
▪ تغییرات خلقی
▪ عدم وضوح دیداری ( تیرگی بینایی)
▪ تكلم كند ونامفهوم
▪ فقدان بازداری یا گفتن و انجام دادن چیزهایی كه در مواقع معمول شرم آور هستند
▪ فقدان جهت یابی
● نشانه های مصرف بیش از حد عبارتند از:
▪ كاهش تنفس ( كاهش توانایی نفس كشیدن )
▪ كاهش فعالیت معدی ـ روده ای
▪ سندرم شوك
▪ مرگ
▪ كاهش شدید یا فشار خون
▪ بهت
▪ اغما
● چگونه می‌توان سوء مصرف را تشخیص داد؟
دكتر با شما حرف می‌زند، سابقهٔ طبی‌تان را بررسی می‌كند وشما را معاینه می‌نماید. به خاطر داشته باشید كه پزشك به این دلیل در آنجاست كه به شما كمك كند. به هر حال، برای دریافت این كمك شما باید رفتار خود را با دقت هرچه بیشتر توضیح دهید. دكترتان ممكن است تستهای آزمایشگاهی هم بخواهد.
در مواردی جهت كمك به تشخیص EEG ۰ نگارهٔ برقی مغز ) گرفته می‌شود.EEG روشی بدون درد برای ثبت تكانه‌های برقی مغزاست. در این روش الكترودها بر روی سر شما قرار گرفته و به دستگاه ثبت كننده تكانه‌های مغز متصل می‌شوند.
● چگونه دورهٔ حاد مصرف بیش از اندازه آرام بخشها درمان می‌گردد؟
دروهلهٔ اول پزشك شما را تحت نظر دائمی قرار می‌دهد تا خطر ناتوانی تنفسی وضعف دورهای برطرف گردد. درمان ممكن است شامل موارد زیر باشد:
▪ ایجاد استفراغ
▪ تجویز داروی ادرارآور جهت خالی كردن مثانه از ادرار
▪ مراقبت روانپزشكی در مورد افراد خودكشی كننده
▪ شستشوی معده
▪ تجویز دارو جهت كمك به دفع دارو از طریق روده‌ها
▪ تنظیم مایعات بدن از طریق وریدی
اگر مورد شما شدید باشد می توانید از دستگاه تنفس برای بهبود تنفس و دستگاه دیالیز برای دفع مواد ناخواسته از خون استفاده كنید.
● چگونه سوءمصرف آرام بخشها درمان می‌شود؟
شما به ترك تدریجی مسكن‌ها نیاز دارید. ترك آرام بخشها كاری خطرناك است و باید به تدریج صورت پذیرد. خطرناكترین مسكن‌ها عبارتند ار: باربیتوراتها، گلوتمید، اتكلورونیول، متی پریلون ومتاكوالون.ترك باربیتوراتهای تند عمل در مقایسه با بنزودیازپین‌های طولانی اثر خطرناكتر است.. اگر به سرعت دارو را ترك كنید، حملات تشنجی ایجاد می‌شوند.
● نشانه های محرومیت ( ترك) باربیتوراتهای تند عمل عبارتند از:
▪ بی قراری و عصببیت
▪ اضطراب
▪ ضعف عضلانی
▪ دلیریوم همراه با توهمات، فقدان جهت یابی و افكار پارانوئیدی ( گزند و آسیب)
▪ تشنج‌های فراگیر
▪ لرز
▪ عدم تحمل سرو صدا ونور
▪ كاهش فشار خون وضعیتی (افت فشاربه هنگام بلند شدن سریع )
كناره‌گیری از (ترك ) آرام بخشهای طولانی اثر، دورهٔ درمانی طولانی‌تری داشته ونشانه‌هایش خفیف تر است برای پیشگیری از تشنج، برنامه ترك باید تدریجی باشد. پزشك به شما جهت كمك به ترك تدریجی بنزودیازپین تجویز می‌كند و به تدریج از میزان دارو می‌كاهد.
روان‌درمانی بخش مهمی از درمان است. روان‌درمانی قبل از كامل شدن ترك باید شروع شود. هدف درمان ارزیابی مشكلات دراز مدتی است كه موجب سوء مصرف دارو شده است، همچنین یك هدف دیگر درمان بهبود احساس ارزشمندی و لذت بردن از زندگی بدون نیاز به دارو می‌باشد.
● اثرات تا چه زمانی باقی می‌ماند؟
تداوم اثرات آرام بخشها به میزان مصرف داروها توسط شما بستگی دارد . طول دوره ترك نیز به وسعت ومدت سوء مصرف داروها بستگی دارد.
در طی زندگی ممكن است تمایل به سوء مصرف مواد در شما وجود داشته باشد. شما باید از این مشكل آگاه بوده و از مسكن ها وتا حد امكان سایر مواد اعتیاد آور دوری نمائید.
● چگونه می توانم از خودم مراقبت كنم؟
درمان تجویز شده توسط دكترشامل مشاوره و برنامه‌های پیگیری را دنبال كنید. علاوه برآن، تغییرات زیر را اگر بتوانید در شیوه زندگی خود به عمل بیاورید به سلامتی‌تان كمك زیادی خواهد كرد.
▪ به مدت ۲۰ دقیقه و در هر هفته ۳یا ۴ بار ورزش كنید.
▪ از تغذیه مناسب استفاده كنید.
▪ مصرف قهوه و سایر داروها را كم كنید.
▪ هر شب ۶ الی ۸ ساعت بخوابید.
▪ هفته‌ای یك یا دو بار به تفریح بپردازید.
▪ سرگرمی‌هایی را برای خودتان انتخاب كنید.
▪ به موسیقی گوش دهید.
▪ بطور روزانه از تمرینات آرامش آموزی و تصویرهای ذهنی در مورد تجارب مثبت زندگی استفاده كنید.
▪ در مواقع فشار از تمرینات تنفس دیافراگمی استفاده كنید.
▪ با دوستانتان صحبت كرده و از سایر نظامهای حمایتی كمك بگیرید.
▪ جهت مقابله با اضطراب وایجاد روشهای مقابله‌ای مثبت بدنبال كمك‌های حرفه‌ای باشید.
▪ این نگرش را در خود ایجاد كنید كه مشكلات تمام خواهند شد.
▪ وقتی فشار بر رویتان زیاد می‌شود از اعضای خانواده و محل كار كمك بگیرید.
● چگونه می‌توانم از سوءمصرف آرام بخشها جلوگیری كنم ؟
از مصرف داروها اجتناب كنید مگر اینكه توسط یك پزشك متخصص تجویز شده باشد و شما میزان و دفعات مصرف را بدقت متوجه شده باشید. همچنین از موقعیت‌هایی كه در آنها دارو مصرف می‌شود اجتناب نمائید. از مصرف الكل خودداری كنید زیرا كنترل شما بررفتارتان راسست كرده و موجب آغاز مصرف مجدد دارو و یا افزایش اضطراب و افسردگی می‌شود.

ترجمهٔ :مجید محمود علیلو

منبع : دفتر مرکزی مشاوره وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری