شنبه, ۱ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 20 April, 2024
مجله ویستا


مسجد جمعه‏‏


مسجد جمعه‏‏
از آثار تاریخی بعد از ورود اسلام به ایران بوده كه در قرن چهارم هجری بناگذاری شده و در دوره‏ های سلجوقیان، آل ‏مظفر و شاه‏ عباس اول بر ابعاد ان افزوده شده است، در جای جای مسجد، غیر از سبك های مختلف معماری، انواع خطوط و نظم و نثر قابل ‏مشاهده است
این‌ مسجد مجموعه‌ای‌ از ساختمان‌ها و آثار هنری‌ دوره‌های‌ بعد از اسلام‌ در ایران‌است‌.
● بخش‌های‌ جالب‌ توجه‌ این‌ مسجد عبارتند از:
صفه‌های‌ كوچك‌ سمت‌ راست‌ دالان‌ و رودی‌ همراه‌ با ستون‌های‌ مدور و گچ‌ بری‌های‌ زیبا كه‌ از آثار دوره ‌دیلمی‌ در قرن‌ چهارم‌ هجری‌ قمری‌ است - گنبد خواجه‌ نظام‌ الملك‌، وزیر ملكشاه‌ سلجوقی‌ كه‌ در سال‌های‌ ۴۶۵ تا ۴۸۵ ه. ق‌ ساخته‌ شده‌ است‌. چهل‌ستون‌ ضلع‌ غربی‌ این‌ گنبد در دوره‌ شاه‌ عباس‌ اول‌ به‌ ساختمان‌های‌ مسجد افزوده‌ شده‌ است‌ - چهل‌ ستون‌ كه‌ در سمت‌ چپ‌ دالان‌ ورودی‌ واقع‌ شده‌، از آثار دوره‌ پادشاهان‌ آل‌ مظفر است‌ - ساختمان‌ ایوان‌ جنوبی‌ مسجد از قرن‌ ششم‌ و تزئینات‌ داخل‌ و خارج‌ آن‌ از قرن‌ هشتم‌، نهم‌، دهم‌ و یازدهم‌هجری‌ قمری‌ است‌. دو مناره‌ این‌ ایوان‌ در عهد حسن‌ بیك‌ تركمان‌ افزوده‌ شده‌ و بانی‌ تعمیرات‌ و الحاقات‌ این‌مسجد «ابونصر حسن‌ عبادر» است - تزئینات‌ كاشی‌ كاری‌ اطراف‌ صحن‌ كه‌ از آثار دوره‌ حسن‌ بیك‌ تركمان‌ است‌ - ایوان‌ شرقی‌ مسجد باگچ‌ بری‌های‌ زیبا از آثار دوره‌ سلجوقی‌ است - صفه‌ عمر در شرق‌ این‌ ایوان‌ در دوره‌ قطب‌ الدین‌ محمود، شاه‌ آل‌ مظفر، به‌ وسیله‌ «مرتضی‌ بن‌ الحسن‌ العباسی‌الزینبی‌» ساخته‌ شده‌ است‌ - ایوان‌ غربی‌ مسجد با تزئینات‌ كاشی‌ كاری‌ از آثار قرن‌ ششم‌ هجری‌ است‌ كه‌ در دوره‌ شاه‌ سلطان‌ حسین‌ صفوی‌تعمیر و دوباره‌ تزئین‌ شده‌ است - ایوان‌ شمالی‌ مسجد، معروف‌ به‌ صفه‌ درویش‌ از قرن‌ ششم‌ و كتیبه‌ گچ‌ بری‌ داخل‌ آن‌ از دوره‌ شاه‌ سلیمان‌صفوی‌ است‌.
چهل‌ ستون‌های‌ شمال‌ و شرقی‌ آن‌ از قسمت‌های‌ جالب‌ و دیدنی‌ این‌ بنای‌ عظیم‌ تاریخی‌ بشمارمی‌رود - اثر تاریخی‌ مسجد جمعه‌، گنبد تاج‌ الملك‌ است‌ كه‌ بانی‌ آن‌ «ابوالغنائم‌ تاج‌ الملك‌ خسرو فیروز شیرازی‌» یكی‌ از وزیران‌ ملكشاه‌ سلجوقی‌ است‌ كه‌ در سال‌ ۴۸۱ ه.ق‌ ساخته‌ شده‌ است - ساختمان‌ حوض‌ وسط‌ مسجد نیز در زمان‌ سلطنت‌ شاه‌ محمد خدابنده‌ صفوی‌، به‌ وسیله‌ «یوسف‌ آقا» بنا شده‌ است
این بنا با عظمت خاموش و جدی واسرار آمیزش یكی از زیباترین آثار معماری جهان است در اینجا تذكار چند نكته لازم است :
۱- بعضی از بازدیدكنندگان ابنیه تاریخی اصفهان تصور كرده‏اند كه دو گنبد شمالی و جنوبی مسجد جمعه در اصل آتشكده بوده و بدیهی است این اشتباه از آنجا ناشی شده كه سبك ساختمان گنبدهای نظام الملك و تاج الملك در جنوب و شمال مسجد جمعه از سبك معابد ایرانی در دوره ساسانیان اقتباس شده است.
در قرون اولیه اسلامی كه ایرانیان تدریجاً به دین اسلام گرویدند به فكر ساختن مساجد باشكوه افتادند وچون قرنها در ساختن ابنیه و عمارات مختلف سابقه داشتند مساجد را به سبك معماری اصیل ایران ساختند و تزیین كردند، به این جهت از نظر سبك مشابهت زیاد بین مساجد اولیه و معابد دوره ساسانی موجود است و هین كیفیت در نظر اول تولید اشتباه می‏نماید. كتیبه‏های داخل این گنبدها شامل آیات قرآنی و كتیبه‏های ساختمانی به نام پادشاهان و وزرای وقت است.
۲- در آثار تاریخی موجود مسجد جمعه اصفهان غیر از سبك‏های مختلف معماری انواع خطوط كوفی و ثلث و بنایی و نستعلیق راهم می‏توان مطالعه نمود.
۳- مسجد جمعه درهای متعدد دارد ولی از همه آنها جالبتر در شمال شرقی مسجد و قدیمیترین سردر مسجد مورخ به سال ۵۱۵ هجری است و كتیبه كوفی سردر كه خوشبختانه قسمت بیشتر آن باقی مانده است از تعمیرات مسجد پس از حریقی كه به وسیله اسماعیلیه در آن صورت گرفته است حكایت می‏كند وبعد سردر باشكوه دیگری است كه در جنب گنبد تاج الملك واقع شده و از الحاقات دوره محمود شاه آل مظفر و مورخ به سال ۷۶۸ هجری است.
منبع : واحد مرکزی خبر


همچنین مشاهده کنید