فراغت سخت

اوقات فراغت در كشور ما ۴۰ دستگاه متولی دارد. چهل دستگاهی كه یك هفته مانده به تعطیلات تابستانی، برنامه ریزی می كنند و البته در اوج بی خبری از برنامه سایر مراكز، با موازی كاری های معمول، هزینه ها را بر باد می دهند و رشته های یكدیگر را پنبه می كنند.اگر از ۴۰ دستگاه رسمی بگذریم و به بخش خصوصی هم اشاره كنیم، آن وقت با حجم انبوهی از نهادها، مراكز و مؤسسات روبه رو خواهیم شد كه هر یك به سودایی در پی پر كردن فراغت داغ تابستانی جوانان و نوجوانان هستند؛ فوتبال، كلاس زبان، كلاس های تقویتی، كنكور و ...
قاعدتاً با مورد كلاس زبان و كلاس های تقویتی بیشتر آشنا هستید. اصلاً روی هر برگه ای كه در خیابان به شما تعارف می كنند و یا توی اتوبوس زیر پایتان می بینید آدرس یكی از همین كلاس هاست، اندكی به دور و برتان نگاه كنید تا خوب درك كرده باشید چگونه برای گذران اوقات فراغت همه شهر بسیج شده است.
اگر حوصله خواندن گزارش را ندارید تا همین جا بس كه عطای این همه كلاس و درس و آموزش را به لقایش ببخشید و اجازه دهید ذهنتان اندكی هوا بخورد. اما اگر حوصله خواندن دارید می توانید نظر كارشناسان را در زیر دنبال كنید.
حسین گل محمدی روزنامه نگار و كارشناس مسائل اجتماعی معتقد است: «چالش اصلی در زمینه اوقات فراغت این است كه متولی واحد ندارد. هر یك از مراكز رسمی سالانه عنوان می كنند ۲ میلیون نفر ساعت برنامه های اوقات فراغت برای جوانان و نوجوانان داشته اند كه اگر این رقم را ضربدر ۴۰ كنید می شود ۸۰ میلیون نفر ساعت كه رتبه غلطی است. بعد وقتی به آمارهای دیگر سرك می كشید می بینید ۲۱ درصد جوانان و نوجوانان از برنامه های فراغت بهره برده اند و بقیه سرشان بی كلاه مانده».
گل محمدی حتی عدد ۲۱درصد را هم بهره مندی عمیق و سازنده نمی داند و اعتقاد دارد تعریف همین ۲۱ درصد نیز، تعریفی كلیشه ای است یعنی تعریفی كه با اصول جامعه شناختی همخوانی ندارد : فراغت یعنی این كه شما به صورت دلخواه و كاملاً آزاد برنامه ای را برای خود انتخاب كنید كه هم نشاط انگیز باشد و هم بهره مندی و غنا در آن به چشم بیاید و اصلاً به دلیل همین خودجوشی اوقات فراغت است كه بسیاری از شاهكارهای هنری و ادبی در این اوقات به وجود می آید چرا كه در آن كلیشه معنا ندارد.»
به نظر این روزنامه نگار اجتماعی باید ابتدا اوقات فراغت در ایران را آسیب شناسی كنیم و به تعریفی علمی از آن برسیم، پس از آن برنامه های سیال از سوی یك مركز واحد مثل شورای عالی اوقات فراغت، می تواند از اتلاف انرژی و هزینه جلوگیری كند.
●آموزش و فراغت
همان طور كه عنوان شد یكی از برنامه های مشترك میان بخش خصوصی و دولتی برای پر كردن اوقات، كلاس های آموزشی است. امروزه تعداد موسسات آموزشی كه در این حیطه فعال هستند آن قدر بالا رفته است كه ارائه آمار به دلیل پراكندگی و وسعت شان تقریباً غیرممكن است چنانچه فقط مركز گسترش آموزش های هنری وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی به عنوان ناظر موسسات هنری، تعداد این مراكز در سطح تهران را ۱۴۲ مؤسسه برآورده كرده است. كلاس های زبان و تقویت متون درسی و... كه جای خود را دارد.
شما جزو كدام دسته از والدین هستید؛ آنهایی كه قدر ساعت ها را می دانند و علاقه مند هستند از كمترین فرصت های به دست آمده تابستان برای تقویت بنیه علمی فرزندانشان آنها را بر سر كلاس های مختلف بفرستند و یا كسانی كه شعارشان آزاد بودن بچه هاست؟
دكتر علی اكبر امینی استاد دانشگاه و مدرس كنكور حرف های جالبی در این زمینه دارد: «من معتقدم حتی اگر كلاس های تفریحی و ورزشی هم از حد معینی بگذرند از نظر روانی و پرورش استعدادها نتیجه عكس بر جای می گذارند. اما كلاس های آموزشی برای تیزهوشان یا تقویت زبان و... اساساً دستاوردهای كارشناسان آموزش را بر باد می دهد.»
دكتر امینی به تحقیقات و بررسی های علمی اشاره می كند، تحقیقاتی كه نشان می دهد بهترین كار برای دانش آموز در ایام فراغت، استراحت و بازی های خودساخته است، زیرا در آنها تفریح بیشتر معنا دارد: «متأسفانه امروزه اغلب والدین به خاطر دلسوزی های معمول بر فرزندانشان سخت می گیرند و اجازه نمی دهند ذهن آنها تازه شود. جیمز میل در خاطراتش می گوید: پدرم از ۶ سالگی به من فشار می آورد تا تمام تلاشم را برای پرورش استعدادم داشته باشم و كلاس های متعدد بروم ،اما وقتی جوان شدم فهمیدم چگونه روحیه من كشته شده و چگونه اوقات خوش نوجوانی ام بر باد رفته است.»
امینی می گوید: «كنار محل كارم دبیرستانی وجود دارد كه همین امروز دانش آموزان سال اولش سر كلاس رفتند. این حركات یا دوگانگی سیاست های آموزشی را نشان می دهد و یا نوعی حركت تبلیغی است برای جلب رضایت والدین كه بیشتر از طرف مدارس غیر انتفاعی دیده می شود. فكر می كنم این رویه ها نوعی كلاشی است و حتی آموزش و پرورش باید جلوی آنها را بگیرد.»
آیا كارشناسان دفتر طرح متون آموزشی اشتباه كرده اند و نتوانسته اند فصل های دروس را به گونه ای تنظیم كنند كه همه چیز در نه ماه تحصیل تمام شود و یا این كه بانیان آموزش در اوقات فراغت نیتی دیگر در سر دارند.
دكتر امینی می گوید: «نمی خواهم اثرات مثبت چنین برنامه هایی را هم یك جا زیر سؤال ببرم از طرفی هم در اوضاع آشفته اقتصادی این كلاس ها برای تعدادی نوعی كسب درآمد است. اما واقعیت این است كه مضرات آنها بیش از منافعشان است البته این را هم اضافه كنید كه بسیاری از این مؤسسات اصلاً مجوز تدریس ندارند. اما به راحتی تبلیغ می كنند و به راحتی دانش آموز جذب می كنند.»
●چرخه معنادار
یكی از چرخه های معنادار آموزش چرخه تدریس خصوصی، طراحی سؤال كنكور، تولید مواد كمك آموزشی و تغییر متون درسی است كه سال هاست از سوی كارشناسان محل بحث و چالش است؛ متون درسی هر ساله تغییر می یابند. به تبع آن متون كمك درسی تولید می شوند و... آیا این چرخه، چرخه ای آموزشی است یا صرفاً اقتصادی؟ اقتصادی كه تابستان دانش آموزان را بر باد می دهد و آنهایی كه نمی توانند از اوقات فراغت گران قیمت مانند سفرهای مدام و تفریحات مرغوب بهره مند شوند ناچار به همین كلاس ها تن خواهند داد؛ كلاس هایی كه اگر برای آنها آب ندارد برای خیلی ها نان دارد.

محمد مطلق

منبع : روزنامه همشهری