دیابت و حاملگی

دیابت یا بیماری قند به علت ناتوانی بدن در تولید یا مصرف انسولین پدید می آید . انسولین ماده ای است که توسط لوزالمعده تولید می شود و باعث می گردد قند یا به عبارتی مهمترین منبع انرژی بدن ، مورد استفاده قرار گیرد .
ما اکنون می دانیم که کلید یک حاملگی سالم برای خانم های مبتلا به دیابت ، کنترل دقیق قند خون است . کنترل قند خون باید پیش از دوران بارداری و در طول دوران بارداری انجام گیرد .
کنترل دقیق قند خون به معنی نگهداری غلظت قند خون نزدیک حد طبیعی است . برای رسیدن به این کنترل ،‌لازم است تعادل درستی بین مصرف مواد غذایی ،‌ ورزش و تزریق انسولین برقرار گردد ؛ از این رو لازم است قند خونتان را مرتب بررسی کنید . با کنترل قند خون و مراقبتهای درست پزشکی ، احتمال یک حاملگی بدون مشکل و تولد نوزاد سالم همانند یک مادر غیردیابتی خواهد بود .
علی رغم پیشرفتهای اخیر ، در نوزادان متولد شده از مادران دیابتی به ویژه آنهایی که کنترل مطلوب قند خون نداشته اند ، هنوز هم خطر پیدایش نقایص مادرزادی بیشتر است . قند خون و کتون ها که در خون مادر با غلظت بیش از حد طبیعی وجود دارند ، از جفت می گذرند و وارد بدن جنین می شوند و احتمال تولد نوزاد با نقایص مادرزادی را افزایش می دهند . بنابراین کنترل درست قند خون پیش از دوران بارداری بسیار مهم است . در طول ۶ هفته اول حاملگی ، ارگانهای جنین شکل می گیرند .
قند خون در طول این هفته ها بر رشد اندام های جنین اثر می گذارد و می تواند سبب ایجاد نقایص مادرزادی شود . به دلیل افزایش میزان قند خون جنینی ،‌لوزالمعده جنین انسولین بیشتری می سازد و لی بعد از تولد برای نوزاد توقف ترشح انسولین مشکل است . بنابراین ممکن است سطح قند خون پایین افتد .
● مراقبتهای قبل از بارداری
زمانی که دیابت و مسائل پیرامون آن را به خوبی شناختید ، می توانید برای باردار شدن برنامه ریزی کنید . شما می توانید با اندازه گیری مرتب قند خون و ارتباط دائم با پزشک معالج و پزشک متخصص زنان ،‌ قند خون خود را تحت کنترل درآورید . برای انجام بهترین مراقبتهای قبل از بارداری ، گروههای زیر لازم است به شما کمک کنند .پزشک معالج شما که برای کنترل دیابت به او مراجعه می کردید .
● متخصص زنان
متخصص تغذیه که برنامه غذایی صحیح را برای رسیدن به کنترل مطلوب قند خون طراحی می نماید . متخصص آموزش دیابت که شما رابا مسائل مختلف دیابت و مراقبتهای صحیح آن آشنا می سازد . به خاطر داشته باشید برای داشتن حاملگی سالم لازم است قند خون خود را قبل از بارداری، در طول بارداری و بالاخره پس از زایمان در محدوده طبیعی نگه دارید .
● مصرف قرص های خوراکی پایین آورنده قند خون یا انسولین در طول دوران بارداری
اگر به دیابت نوع ۱ ( دیابت وابسته به انسولین ) مبتلا هستید ، در دوران بارداری ، نیاز بدن شما به انسولین زیاد می شود . این افزایش نیاز به ویژه در ۳ ماه آخر بارداری دیده می شود که به علت وجود هورمون جفت است.
هورمون جفت به رشد جنین کمک می کند اما در همان زمان جلوی فعالیت انسولین بدن مادر را می گیرد . در نتیجه نیاز به انسولین افزایش می یابد . اگر به دیابت نوع ۲ مبتلا هستید ، برنامه درمانی شما عوض می شود . اگر برای کنترل دیابت قرص های خوراکی پایین آورنده قند خون مصرف می کنید ، این قرصها را به علت احتمال مطرح شده برای ایجاد نقایص جنینی نباید در دوران بارداری استفاده نمایید . پزشک شما قبل از باردار شدن ممکن است درمان با انسولین را برای کنترل قند خون شروع کند .
● مصرف غذا در دوران بارداری
اصولاً افراد مبتلا به دیابت برنامه غذایی مرتبی دارند . در طول حاملگی برای پیشگیری از افزایش یا کاهش زیاد غلظت قند خون ،‌لازم است با متخصص تغذیه و پزشک معالج خود مشورت کنید . با این کار به کنترل قند خون خود کمک می نمایید .
اگر در شروع حاملگی وزن شما بیش از حد معمول بود ،‌ نباید سعی کنید وزن خود را کم نمایید . پزشک و متخصص تغذیه در مورد نحوه افزایش وزن در طول دوران بارداری شما را راهنمایی خواهند کرد . اگر در شروع حاملگی وزن مطلوب داشته باشید انتظار می رود تا پایان بارداری ۱۱-۷ کیلوگرم اضافه وزن پیدا کنید . خانم های لاغر لازم است افزایش وزن بیشتری در طول بارداری داشته باشند .
● انجام ورزش در دوران بارداری
ورزش به ویژه در دیابتی های نوع ۲ یکی از اصول اساسی درمان است . همان طور که می دانید ورزش همراه با برنامه غذایی صحیح ،‌ در کنترل قند خون نقش اساسی دارد . در مورد ورزش کردن در دوران بارداری حتماً سئوالاتی برایتان مطرح می شود که در این مورد باید با متخصص آموزش دیابت مشورت نمایید . ورزش در دوران بارداری به وضعیت سلامت شما کمک خواهد کرد . اما اگر مبتلا به :
۱ - فشارخون بالا
۲- مشکلات چشمی ، کلیوی یا قلبی
۳ - آسیب های عروقی دیگر
۴ - آسیب اعصاب
هستید ،‌ لازم است در مورد خطرهای ورزش در دوران بارداری ، با پزشک خود مشورت کنید . به طور کلی در دوران بارداری نباید ورزشهای کششی اندام یا به اصطلاح ورزشهای کششی سنگین انجام دهید . بهترین ورزش برای دوران بارداری ،‌ پیاده روی و شنا است .
● زایمان فرد مبتلا به دیابت
نزدیک زمان زایمان ، پزشک جنین را از نظر میزان رشد و وضعیت سلامت بررسی می کند و سپس درباره نحوه زایمان تصمیم می گیرد .
ممکن است به طور طبیعی زایمان کنید یا بنا به نظر پزشک زایمان سزارین داشته باشید . نحوه زایمان اثری بر نوزاد ندارد . پزشک تلاش می کند که در طول زایمان و تولد نوزاد ،‌ قند خون شما را کنترل نماید . در شروع زایمان نیاز به انسولین کم می شود به گونه ای که گاهی اوقات در طول زایمان یا حتی ۷۲-۲۴ ساعت بعد از تولد نوزاد نیز ، به تزریق انسولین احتیاج نیست .
● بعد از تولد نوزاد
بعد از تولد نوزاد بدن شما به علت فعالیت زیاد در دوران بارداری ، به استراحت نیاز دارد . برخی مادران در طول چند هفته اول پس از تولد میزان قند خونشان بهتر می شود و برعکس بعضی دیگر قند خونشان به سرعت بالا می رود ، بنابراین وضعیت کنترل قند خون دراین مدت قابل پیش بینی نیست .
تغذیه نوزاد با شیر مادر برای مادران دیابتی بسیار خوب است اما ممکن است غلظت قند خون قابل پیش بینی نباشد . همچنین ممکن است تغییر در الگوی خواب و غذا سبب افت قند خون شما شود . از این رو همانند دوران قبل از بارداری ، در کنترل قند خون خود کوشا باشید .
● تغذیه نوزاد با شیر مادر
▪ برای پیشگیری از افت قند خون در طول دوران شیردهی لازم است :
▪ قبل یا در طی شیردهی ،‌ یک میان وعده حاوی پروتئین و کربوهیدرات ( ساندویچ ، نان و گوشت و ... )‌ مصرف کنید .
▪ به مقدار کافی مایعات بنوشید . طوری برنامه ریزی کنید که در حین شیردهی آب یا چای بدون شیرینی مصرف نمایید .
▪ اگر در زمان شیردهی دچار کاهش قند خون شدید ، شیردهی را متوقف سازید و برای برطرف کردن حالت افت قند خون ، یک ماده غذایی مصرف کنید .
▪ اگر به فرزند خود شیر می دهید به انرژی بیشتری نیاز دارید و دراین مورد باید با متخصص تغذیه و پزشک خود مشورت نمایید .

منبع : پایگاه اطلاع رسانی پزشکی ایران سلامت