نا آرام در بستر

● سندرم پاهای بی قرار
سندرم پاهای بی قرار وضعیتی است كه در آن احساس به غایت ناخوشایندی در پاها، به هنگام نشستن یا دراز كشیدن، به انسان دست می دهد. این حالت معمولاً موجب می شود فرد به پاخاسته، شروع به قدم زدن كند و با این كار آن احساس ناخوشایند نیز از بین می رود. سندرم پاهای بی قرار در هر دو جنس وجود دارد، می تواند در هر سنی شروع شود و با بالا رفتن سن معمولاً بدتر می شود. پاهای بی قرار می توانند خواب را برهم زنند - و طبعاً موجب خواب آلودگی و چرت زدن ها در طول روز شوند- و مسافرت كردن را بسیار دشوار سازند. با چند اقدام ساده و تغییرات كوچك در شیوه زندگی، می توان وضع را قابل تحمل تر ساخت. داروها هم می توانند برای بسیاری از كسانی كه دچار این سندرم هستند، مفید باشند.
● نشانه ها و علائم
مردم معمولاً این احساس ناخوشایند در سندرم پاهای بی قرار را نوعی احساس «سوزن سوزن شدن، سوزش یا درد عمیق، چندش آور و بسیار ناخوشایند» در عضلات ناحیه ساق پاها، خود پاها یا بازوها توصیف می كنند. گاه توصیف این احساس غیرممكن به نظر می رسد. گاهی نیز آن را به صورت گرفتگی های عضلات و بی حسی بیان می كنند. ویژگی های عام نشانه ها و علائم بیماری از این قرارند:
▪ شروع به هنگام بی حركتی: این احساس به طور معمول زمانی شروع می شود كه مدتی طولانی دراز كشیده یا نشسته اید؛ مانند زمانی كه در اتومبیل، هواپیما یا سینما هستید.
▪ تسكین ناراحتی با حركت:احساس سندرم پاهای بی قرار با به پاخاستن و حركت كردن تخفیف می یابد. مردم به طرق مختلف با احساس بی قراری در پاها مبارزه می كنند - كشیدن، ورجه ورجه كردن، پا كوبیدن بر كف اتاق، ورزش كردن یا راه رفتن. همین میل اجباری به حركت است كه موجب شده نام سندرم پاهای بی قرار بر آن نهند.
▪ بدتر شدن علائم هنگام شب:علائم، به طور معمول، در طول روز كمتر نمایان اند و بیشتر شب ها احساس می شوند.
▪ گرفتگی پاها به هنگام شب:سندرم پاهای بی قرار با حركات دوره ای اندام ها به هنگام خواب همراه است. پیش از این، پزشكان آن را نوعی گرفتگی عضلانی (میوكلونوس) می پنداشتند، ولی امروز ترجیح می دهند آن را حركات دوره ای اندام ها به هنگام خواب بخوانند. در این بیماری، فرد به طور غیرارادی پاهایش را به هنگام خواب باز و بسته می كند- بدون آن كه از این حركات آگاه باشد- كه اغلب موجب پریشانی خواب نفر كناری اش می شود. ممكن است در طول شب صدها بار از این حركات و لگدپرانی ها پیش آید. اگر دچار سندرم شدید پاهای بی قرار هستید، ممكن است در بیداری نیز این گونه لگدپرانی های غیرارادی پیش آیند. حركات دوره ای اندام ها به هنگام خواب حتی بدون سندرم پاهای بی قرار بسیار شایع است و همیشه هم خواب فرد را برهم نمی زند. از هر پنج نفر مبتلا به سندرم پاهای بی قرار، بیشتر از چهارتا حركات دوره ای اندام ها به هنگام خواب را نیز تجربه می كنند. برای بیشتر كسانی كه دچار سندرم پاهای بی قرار هستند، به خواب رفتن یا خوابیدن دشوار است. بی خوابی ممكن است موجب خواب آلودگی در طول روز شود، ولی همین سندرم می تواند مانع خوابیدن در طول روز نیز بشود. گرچه سندرم پاهای بی قرار مشكلی جدی در پی ندارد، ولی علائم بیماری می تواند بسیار مزاحم بوده و فرد را به كلی از پای درآورند. در واقع بسیار پیش می آید كه شدت علائم كاملاً تغییر كنند و گاه نیز برای مدتی به كلی از بین بروند. سندرم پاهای بی قرار در هر سنی حتی در دوران كودكی می تواند به وجود آید. بسیاری از بزرگسالانی كه هم اكنون دچار سندرم پاهای بی قرار هستند، به خاطر می آورند كه در كودكی دچار درد پا بودند و پدر و مادران شان پاهای شان را می مالیدند تا به خواب روند. بیماری با بالاتر رفتن سن شیوع بیشتری می یابد.
● علل
در بسیاری موارد، هیچ علتی برای سندرم پاهای بی قرار یافت نمی شود. پژوهشگران بر این باورند كه ممكن است بیماری حاصل عدم تعادل ماده شیمیایی دوپامین در مغز باشد. این ماده شیمیایی پیام هایی را برای كنترل حركات عضلات می فرستد. سندرم پاهای بی قرار در سایر افراد خانواده نیمی از مبتلایان به آن به ویژه در مواردی كه بیماری بسیار زود شروع شده باشد، نیز دیده می شود. پژوهشگران مكان هایی را بر روی كروموزوم ها یافته اند كه ممكن است جایگاه ژن های سندرم پاهای بی قرار باشند. فشارهای روحی علائم را تشدید می كنند. حاملگی یا تغییرات هورمونی، احتمالاً نشانه ها و علائم سندرم پاهای بی قرار را بدتر می كنند. برخی از خانم ها برای نخستین بار در دوران حاملگی به ویژه در سه ماهه سوم آن با این سندرم مواجه می شوند. لیكن در بیشتر خانم ها معمولاً نشانه ها و علائم بیماری ظرف یك ماه پس از زایمان ناپدید می شود. سندرم پاهای بی قرار در بیشتر اوقات به هیچ مشكل مهمی مربوط نمی شود. با این حال گاهی نیز برخی بیماری ها سندرم مذكور را همراهی می كنند، از جمله:
▪ نوروپاتی محیطی: این آسیب اعصاب دست ها و پاها گاه ناشی از بیماری های مزمن مانند دیابت و الكلیسم است.
▪ فقر آهن: كمبود آهن حتی در غیاب كم خونی نیز می تواند موجب سندرم پاهای بی قرار شود یا آن را تشدید كند. اگر سابقه خونریزی معده یا روده ها دارید، قاعدگی های تان بسیار شدید است یا مرتب خون می دهید، ممكن است دچار فقر آهن شوید.
▪ نارسایی كلیه ها: اگر دچار نارسایی كلیه ها هستید، نیز ممكن است كمبود آهن داشته باشید. هنگامی كه كلیه ها درست كار نمی كنند، ممكن است از ذخایر آهن خون كاسته شود. این در كنار تغییرات دیگر در شیمی بدن ممكن است موجب بروز سندرم پاهای بی قرار یا تشدید آن شود.
● تشخیص بیماری
برخی از كسانی كه دچار سندرم پاهای بی قرار هستند، هیچ گاه به دنبال درمان نمی روند، چه بیم از آن دارند كه شرح احساس شان بسیار دشوار باشد و به علاوه، چندان جدی گرفته نشوند. برخی از پزشكان به اشتباه علائم را به عصبی بودن، فشارهای روحی، بی خوابی یا گرفتگی های عضلات نسبت می دهند. لیكن، در سال های اخیر، سندرم پاهای بی قرار توجه بیشتری را در میان رسانه ها و جامعه پزشكی به خود جلب كرده و همین موجب شده كه كسان بیشتری با این بیماری آشنا شده اند. اگر تصور می كنید دچار سندرم پاهای بی قرار هستید، با پزشك خانوادگی تان مشورت كنید. پزشكان با شنیدن شرح علائم از زبان شما و مرور سابقه پزشكی تان بیماری را تشخیص می دهند. برخی از پرسش هایی كه ممكن است پزشك مطرح كند، چنین اند:
-آیا احساس ناخوشایند یا چندش آوری در پاهای تان دارید، طوری كه ترجیح می دهید آنها را حركت دهید؟
-آیا این حركت دادن ها از شدت احساس مذكور می كاهند؟
-آیا شب ها یا زمانی كه نشسته اید، این احساس ها آزاردهنده ترند؟
-آیا اغلب هنگام به خواب رفتن یا برای در خواب ماندن مشكل دارید؟
-آیا به شما گفته شده هنگام خواب پاها یا دست های تان می پرند؟
-آیا كسی در خانواده شما از پاهای بی قرار رنج می برد؟
هیچ گونه آزمایش خونی وجود ندارد كه اختصاصی تشخیص سندرم پاهای بی قرار باشد. پاسخ های تان كمك می كنند كه برای پزشك روشن شود دچار سندرم پاهای بی قرار هستید، یا لازم است برای رد كردن بیماری های احتمالی دیگری كه می توانند علت علائم شما باشند، آزمایشات دیگری صورت گیرند. گاه برای یافتن علل خاص بیماری ها، ممكن است لازم شود برخی بررسی های عضلانی یا عصبی صورت گیرد. پزشك در صورت لزوم شما را برای بررسی های بیشتر به متخصص خواب معرفی خواهد كرد. ممكن است ناچار شوید شبی را در كلینیك خواب بگذرانید تا پزشكان بتوانند از نزدیك شاهد رفتارتان به هنگام خواب باشند و گرفتگی عضلات در زمان خواب (حركات دوره ای اندام ها به هنگام خواب) را، كه از علائم احتمالی سندرم پاهای بی قرار به شمار می رود، بررسی كنند. لیكن تشخیص سندرم پاهای بی قرار معمولاً نیازی به بررسی خواب ندارد.
● درمان
گاه درمان بیماری زمینه ای مانند فقر آهن یا نوروپاتی محیطی مقدار زیادی از شدت علائم سندرم پاهای بی قرار می كاهد. برای رفع فقر آهن شاید لازم باشد از قرص های آهن استفاده كنید. لیكن استفاده از این قرص ها تنها زیر نظر پزشك و پس از آن كه سطح آهن خون تان را بررسی كرد، توصیه می شود. اگر دچار سندرم پاهای بی قرار بدون هیچ بیماری زمینه ای دیگری هستید، درمان بیشتر حول تغییر شیوه زندگی و تجویز برخی داروها دور می زند. چندین گروه دارویی وجود دارند كه بیشترشان در درمان سایر بیماری ها كاربرد دارند و از شدت بی قراری پاها می كاهند. این گروه ها از این قرارند:
▪ داروهای بیماری پاركینسون: این داروها با اثر گذاشتن بر سطح ماده شیمیایی پیام بر دوپامین در مغز، از میزان حركات پاها می كاهند.
▪ مواد شبه افیونی: داروهای شبه افیونی می توانند از شدت علائم بكاهند، ولی اگر با دوزهای بالا مصرف شوند، خطر اعتیاد را در پی خواهند داشت.
▪ شل كننده های عضلات و داروهای خواب آور: این گروه دارویی، كه آنها را با نام بنزودیازپین ها می شناسیم، كمك می كنند بهتر بخوابیم. ولی قادر به از بین بردن احساس ناخوشایند در پاها نیستند و ممكن است موجب خواب آلودگی در طول روز شوند.
▪ داروهای ضدصرع: برخی داروهای ضدصرع مانند گاباپنتین ممكن است برای كسانی كه دچار سندرم پاهای بی قرار هستند، مفید باشند.
چندین بار آزمایش لازم است تا پزشك بتواند دارو و دوز مناسب شما را پیدا كند. ممكن است تركیبی از چند دارو بهتر عمل كند یك اشكال در درمان سندرم پاهای بی قرار، این است كه گاه دارویی برای مدتی به خوبی عمل می كند ولی سپس به تدریج بی اثر می شود. یا متوجه می شوید كه این بار علائم در طول روز زودتر بازمی گردند. برای مثال اگر پیش از این در ساعت هشت صبح دارو را مصرف می كردید، از این پس علائم سندرم پاهای بی قرار شروع می كنند به ظاهر شدن در ساعت شش بامداد. برای مقابله با این مشكل، ممكن است پزشك داروی دیگری را جایگزین سازد. بیشتر داروهایی كه برای درمان سندرم پاهای بی قرار تجویز می شوند، برای خانم های حامله مناسب نیستند. در عوض، ممكن است برای تسكین علائم پزشك توصیه به تكنیك های مراقبت از خویش كند. لیكن، اگر این احساس ها در طول سه ماهه سوم حاملگی به ویژه بسیار آزاردهنده شدند، ممكن است پزشك با استفاده از مسكن ها موافقت كند. برخی از داروها ممكن است علائم سندرم پاهای بی قرار را تشدید كنند، از جمله مهاركننده های كانال كلسیم (كه در درمان بیماری های قلبی كاربرد دارند) و بیشتر داروهای ضدافسردگی. ممكن است پزشك توصیه كند كه در صورت امكان از این داروها پرهیز كنید. با این حال چنانچه ناچار به استفاده از داروهای مذكور باشید، باز هم می توانید آنها را به برنامه درمان خود اضافه كنید.

MayoClinic Website
ترجمه: ع. فخریاسری

منبع : روزنامه شرق