خوب ، بد ، زشت

«همه ما می دانیم تو فرزند یك بدكاره تروریستی». این دقیق ترین گزارشی است كه متخصصان لب خوانی از جمله ای ارائه كرده اند كه ماركو ماتراتزی به زیدان گفت. دو روز پیش گاردین اعلام كرده بود كه در افواه عمومی شایع است ماتراتزی زیدان را تروریست خطاب كرده است. خبر بقیه روزنامه ها مثل میرور هم مبتنی بر حدس گاردین بود. دیروز اما اخبار دقیق اعلام شد. سرعت انتقال اخبار به حدی بود كه دایره المعارف اینترنتی «ویكی پدیا» بخشی جدید به مدخل زیدان افزود و شرح دقیق ماجرا را روی خط فرستاد. ماتراتزی پیراهن زیدان را می كشد، زیدان به او می گوید اگر پیراهنم را می خواهی پس از بازی آن را به تو می دهم، ماتراتزی با خشم جواب می دهد من پیراهن همسرت را می خواهم و زیدان می رود.
اما ماتراتزی ادامه می دهد و می گوید همه ما می دانیم تو فرزند یك بدكاره تروریستی و این بار زیدان برمی گردد و ماجرا را تمام یا بهتر بگوییم آغاز می كند. عكس العمل ها به حركت زیدان متنوع بود و متضاد. روزنامه راست گرای فیگارو در صفحه ،۲۰ یك عكس تمام صفحه از زیدان چاپ كرد و روی آن نوشت: «شماره ۱۰ عزیز، در قلب مایی، مرسی». اما وزیر فرهنگ اسبق فرانسه، ژاك لانگ، زیدان را یك احمق خواند. قدر مسلم این است كه براساس آخرین نظرسنجی ها، فرانسوی ها مجموعاً زیدان را بخشیده اند و درصد آمار كسانی كه از زیدان حمایت كرده اند، ساعت به ساعت روبه افزایش است. گرچه برآیند نظرات به نفع زیدان و حتی حمایت از رفتار او بود اما وبلاگ های ایرانی حكایت از موضع دیگری داشتند.
بسیاری از وبلاگ نویسان استدلال كردند كه بالاخره خشونت فیزیكی كار ناپسندی است و نباید انجام بگیرد. به نظر آنها رفتار زیدان ناشی از عدم تسلطش بر رفتار شخصی و تندخویی و تندمزاجی او است. قدر مسلم این است كه پرونده زیدان - ماتراتزی همچنان مفتوحه خواهد ماند؛ نه به این دلیل كه وقایع ورزش فوتبال اهمیتی فوق العاده دارند بلكه به این علت كه دعوای خونین فینال ۲۰۰۶ پرده از پیچیدگی های فرهنگی ای برمی دارد كه فوتبال، سیاست و جامعه را دربرگرفته اند. به راستی مرز های خشونت كجاست؟ تلاش برای تحقق حقوق بشری تا چه سطحی باید پیگیری شود؟ دلمشغولان اخلاق گرایی در فوتبال چه تدبیری برای مجازات افرادی اندیشیده اند كه پای كسی را قلم نمی كنند اما زبانی برنده تر از تیغ دارند؟ چه كسی به نتایج تاسف بار خشونت لفظی می اندیشد؟
جایزه دادن به زیدان را به خاطر حمله اش به ماتراتزی، كسی توصیه نمی كند. هیچ كس منكر این نیست كه اعمال خشونت فیزیكی، نه در فوتبال كه در تمام عرصه های زندگی اجتماعی، نتایج ناگواری به بار می آورد. اما به فرض كه از تمام خشونت های فیزیكی جلوگیری كردیم. آیا مسئله خشونت حل شده است؟بگذارید یك بار دیگر داستان را مرور كنیم. زین الدین زیدان مسلمانی الجزایری است كه به فرانسه آمده تا بخت خود را بیازماید.
سال ها تلاش و پشتكار، او را تبدیل به فوق ستاره ای می كند كه چشم میلیاردها انسان را فارغ از هر دین و نژاد و جنس، به دنبال خود می كشد. یك تنه تیمش را از بحران نجات می دهد و به فینال می رساند و حالا قرار است تمام سرزمین فرانسه را میزبان ضیافتی كند كه یك مسلمان مهاجر برپا كرده است.بله، زیدان می توانست از حرف ماتراتزی چشم پوشی كند و با استفاده از روش های مدنی علیه او اقامه دعوا كند. اما این كار را نكرد. این ادعا كه او در آن لحظه به شهود فلسفی ای رسید كه باید برای دفاع از حیثیت و هویت خود نعش ماتراتزی را بر زمین بیفكند، شاید چندان پذیرفتنی نباشد. اما لحظه ای را تصور كنید كه برترین بازیكن جام جهانی ۲۰۰۶ درست چند لحظه پس از پدید آوردن یكی از زیباترین صحنه های فینال، با خشونت ناجوانمردانه ایتالیایی تباری روبه رو می شود كه تمام بغض و حقارت ناشی از پنالتی چیپ و زیبای زیدان و تركتازی های منحصر به فردش در میانه میدان را در قالب توهینی نابخشودنی ابراز می كند. به راستی نسبت زیدان با تروریسم چیست؟
اگر مسلمان بودن او و بن لادن، دلیلی بر تروریست بودن زیدان است پس ماتراتزی كه بر اریكه فاشیسم، در گذشته نزدیك، تكیه زده و در همین سال هم از تبانی های تعفن آور نظام باشگاهی كشورش پا به جام جهانی نهاده در كجای جهان ایستاده است؟اگر هم استدلال می كنید كه ماتراتزی عصبانی شده و حرفی ناشایست زده و زیدان نباید این كار را می كرده و این دو رفتار به یك اندازه محكوم است نباید فراموش كنید كه در این صورت ایتالیایی ها یك كارت قرمز بدهكارند. كارت قرمزی كه می توانست قهرمانی را از آنها بگیرد و حالا كه این اتفاق نیفتاده، شیرینی قهرمانی را از آنها خواهد ستاند؛ محبوبیت زیدان رو به افزایش است.مدافعان نظام اخلاق گرای ورزشی كه با لرزیدن ساق پای هر بازیكن چند میلیون دلاری تا مرز سكته پیش می روند، چه تدبیری برای آینده فوتبال اندیشیده اند؟
سیاست ورزان و دغل پیشگان تا كجا حق دارند سرافكندگی شان در زمین فوتبال را با عقده گشایی های سیاسی جبران كنند؟یك بار دیگر جمله ماتراتزی را مرور كنید تا بدانید كه تعبیر او توهینی یك باره و فی البداهه نبوده است. فراموش نكنیم كه زیدان در همین یوونتوس بازی می كرده و احتمالاً جمله ماتراتزی كه «همه ما می دانیم» بار همه توهین ها و تحقیر هایی را به دوش دارد كه در تمام آن روزها از سوی ایتالیایی ها نثار او می شده است؛ ایتالیایی هایی كه به گواهی تاریخ برای سربلندی در زمین فوتبال دست به هر اقدام حقیرانه ای زده اند. چه بسا كه مربیان ایتالیا در ابتدای مسابقه از همه خواسته بودند كه هر طور هست زیدان را از كار بیندازند. احتمالاً آنها در جام جهانی بعدی برای از كار انداختن ستاره های حریف یك تك تیرانداز استخدام خواهند كرد.ضربه زیدان یك هشدار به نظام متكبر و مغرور جهانی بود. اگر قرار است زین الدین زیدان كه در تمام سال های حضورش در جامعه غربی، نمونه ای از یك به اصطلاح شرقی موفق را ترسیم كرده و بالاتر از تمام نمونه های غربی نشسته با چنین برخوردهایی مواجه شود، پس چرا نباید این ایده در ذهن همه شرقی ها شكل بگیرد كه گویا قرار است حقوق بشر فقط برای همان هایی باشد كه در ما به دیده تحقیر می نگرند؟
اندیشمندان و متفكرانی كه دلمشغول گسترش رفتارهای تروریستی در جهان هستند باید نیم نگاهی بر مشی و روش هم كیشان و هموطنان خود بیندازند.كسی از تروریسم دفاع نمی كند. هیچ مسلمانی در پی از بین بردن حقوق دیگران نیست. اما لازم است جهان غرب هم گاهی به كارنامه خود نگاهی بیفكند و رفتارهای ناپسند را محكوم و از عرصه محو كند. درس نیاموختن از اتفاقاتی كه پس از انتشار كاریكاتورهای نشریه دانماركی رخ داد می تواند زمینه را برای نزاع های بعدی مهیا كند. همه ما دوست داریم كه ملت ها با صلح و صفا (با همه آرمان خواهی مستتر در این الفاظ) در كنار هم زندگی كنند و از مصاحبت یكدیگر لذت ببرند. اما بترسیم از روزگاری كه مخاطبان جامعه غربی جای پای غرب را بر گلوی نازك شرافت خود ببینند. مسلماً نتیجه بسیار ناگوارتر از سرنگونی ماتراتزی خواهد بود. فراموش نكنیم كه در چنین شرایطی اخراج از جام جهانی و قهرمان شدن تیم مقابل و خارج شدن از لیست بهترین بازیكن ها هیچ اهمیتی نخواهد داشت؛ مسئله حیثیت است.

حمیدرضا ابك

منبع : روزنامه شرق