تجارت الکترونیکی

تجارت الكترونیك ، به معنای انجام الكترونیكی فعالیت های تجاری است . در كشور های پیشرفته با توجه به دسترسی عمومی به شبكه جهانی اینترنت ، فعالیت های تجاری از طریق اینترنت بسیار گسترده شده است .
تجارت الكترونیك نیازمند بستری مناسب است كه از جمله امكانات اولیه مورد نیاز ، دسترسی عمومی به شبكه ، گسترش فعالیت های به هم پیوسته سیستم بانكی ، تامین امنیت شبكه بانكی و پست است .
● تعاریف و تكنیك ها :
پیاده سازی تجارت الكترونیك مستلزم طراحی مجدد ساختار فرایند تجارت است كه در آن باید تكنولوژی شبكه های اطلاعاتی به كار گرفته شود . اهداف اصلی تجارت الكترونیك كه عبارت است از : كاهش هزینه ها ، افزایش كارآیی ، سرعت بخشیدن به پاسخ گویی در خواست های رسیده ، گسترش فروشگاه ها ، ارتقای كیفیت از دید مشتری و فراهم آوردن معیار های ارزشمند مقاتیسه برای مشتری ، همگی در این سیستم برآورده می شود .
انقلاب تجارت الكترونیك ر سال ۱۹۹۰ آغاز شد . در اوایل این دهه ، صفحات تجارت الكترونیك در وب برای معرفی تكمیلی محصولات ، در كنار تلویزیون و مجلات استفاده می شد . در آن زمان محیط وب به طور كلی از عدم امنیت رنج می برد .
در اواخر دهه ۹۰ میلادی با پیشرفت پروتكل ها ، امنیت شبكه وب افزایش یافت و بستر آن جهت فعالیت تجاری آماده شد ؛ در این زمان شبكه های همكار ، محیط را جهت بهره برداری تجاری آماده كردند . امروزه محیط وب ، آماده پذیرش شبكه های تجاری هوشمند بوده و سیستم های تجارت الكترونیك به سمت شبكه های online پردازش تحلیلی داده ها گرایش یافته است .
در چنین سیستم هایی سعی بر آن است كه رفتار سیستم تجارت الكترونیكی با كاربران تطبیق پیدا كرده و با توجه به نیاز روز بتواند خود را با محیط هماهنگ كند .
● انواع تجارت الكترونیك :
۱. تجارت B۲B : در این نوع ، روابط و مبادلات الكترونیكی مابین شركت ها و تولید كنندگان صورت می گیرد .
۲. تجارت B۲C : رایج ترین نوع تجارت الكترونیك است كه در آن تبادل اطلاعات مابین فروشنده و خریدار خرده صورت می پذیرد .
۳. تجارت C۲c : در واقع برگزاری حراج از طریق اینترنت است كه معمولا خریداران و فروشندگان خرده ، مستقیماً با هم ارتباط برقرار می كنند .
۴. تجارت B۲A : نوپاترین نوع تجارت الكترونیك بوده و شامل روابط تجاری مابین شركت ها و دولت است . تامین نیاز های دولت و همچنین پرداخت مالیات از این طریق انجام می شود .
۵. تجارت C۲A : چنین تجارتی هنوز عملا به طور كامل محقق نشده اما در نظر است تمامی تعاملات مابین مردم و دولت از طریق الكترونیكی انجام پذیرد .
● فاكتورهای مورد نیاز تجارت الكترونیك .
تجارت الكترونیك بر كلیه صنایع یك كشور تاثیر گذار است ؛ بانك ها و دارایی تحت تاثیر نیازهای الكترونیكی ، به شدت تغییر خواهند كرد . همچنین آژانس هایی وظیفه تبادل اطلاعات میان نواحی و كشور های مختلف را بر عهده می گیرند .
به طور كلی عوامل مهم عبارتند از :
▪ در دسترس بودن شبكه های ارتباطی سراسری ( اینترنت )
▪ بهبود كارآیی زنجیره تغذیه كننده تجارت الكترونیك ( نیاز تجارت الكترونیك )
▪ به كارگیری تكنولوژی جدید برای راه اندازی روش های جدید تجارت .
▪ ارتقای كیفیت سرویس ارائه شده به مشتریان از طریق دولت و شركت های تجاری .
● بررسی مدل B۲C :
در این روش كه معمول ترین نوع تجارت الكترونیك در وب است ، مشتری پس از مراجعه به سایت ، در یك بازار مجازی گردش می كند . در این قسمت كالای فروشنده به مشتری معرفی می شود و امكان تبادل نظر با بقیه مشتریان و خریداران نیز وجود دارد . به علاوه مشتری یك سبد خرید مجازی با خود حمل می كند تا كالاهای مورد نظر را در آن قرار دهد .
در انتها مشتری وجه كالا را می پردازد و فروشنده با استفاده از سرویس های موجود ( مانند پست ) كالا را برای خریدار ارسال می كند .
● مزایای B۲c از دید خریدار :
▪ امكان دسترسی سهل و آسان به مشروع اطلاعات كالا وجود دارد .
▪ می توان از نظرات دیگران درباره كالا مطلع شد .
▪ بعضی محصولات را می توان به صورت online از طریق وب دریافت كرد .
▪ به لیل كاهش هزینه های جانبی ، كالا با قیمت ارزان ار به دست مصرف كننده می رسد .
▪ فشار و استرس معمول در فروشگاه فیزیكی ، در فروشگاه مجازی وجود ندارد .
▪ مقایسه میان فروشگاه ها بسیار آسان است .
▪ امكان جست و جوی كالا با شرایط مورد نظر كاربر ( مناسب ترین قیمت یا ویژگی های فنی خاص ) وجود دارد .
▪ دریافت كالا به راحتی در منزل صورت می گیرد و امكان پرداخت وجه به صورت الكترونیكی وجود دارد .
▪ پس از دریافت كالا ، امكاناتی برای ارجاع كالا وجود دارد .
● مزایای B۲c از دید فروشنده :
▪ هزینه راه اندازی فروشگاه الكترونیكی ، كمتر از فروشگاه فیزیكی است .
▪ تبلیغات در اینترنت به راحتی انجام می شود .
▪ مشتریان منحصر به منطقه جغرافیایی خاصی نیستند .( تجارت جهانی ) .
▪ رقابت جهت جذب مشتری موجب افزایش كیفیت ، خدمات و كالا خواهد شد .
▪ واسطه ها و هزینه های جانبی حذف می شوند و مدیریت فروشگاه ، آسان تر صورت می گیرد .
▪ فروشگاه ها قادر به شناسایی مشتریان و راهنمایی آنها به قسمت مورد علاقه شان هستند . ( هوشمندی فروشگاه مجاری از فیزیكی بیشتر است .)
● امنیت در تجارت الكترونیك و پرداخت هزینه :
یكی از مهم ترن نیاز های تجارت الكترونیك ، صحت عملكرد پرداخت وجه كالای خریداری شده است . در این راستا باید شبكه و سیستم بانكی موجود دارای قابلیت های امنیتی باشد . پرداخت هزینه به دو صورت امكان پذیر است :
۱. كارت اعتباری :
در این روش فروشگاه باید قادر به پردازش كارت های اعتباری مشتریان باشد . این پردازش به دو صورت offline و online انجام می شود . در این حالت برای حفظ فروشگاه باید دارای حساب بازرگانی باشد و یا قرار دادی با شركت های فراهم آورنده حساب های بازرگانی منعقد كند .
۲. بدون استفاده از كارت های اعتباری :
در این حالت از روش های دیگر مانند ارسال چك كاغذی توسط مشتری و یا چك الكترونیكی استفاده می شود . همچنین كارت های پیش خرید نیز می تواند برای پرداخت وجه ، مورد استفاده قرار گیرد .
روش های بسیار زیادی برای حفظ امنیت وجود دارد اما در میان آنها ، دو روش بیشترین كاربرد را دارد .
۱. روش SSL :
این روش توسط شركت Netscape در اواخر سال ۱۹۹۹ عرضه شد . با استفاده از این روش ، اطلاعات عرضه شده از طریق خریدار به فروشگاه ، با الگوی خاصی كه فقط توسط فروشگاه قابل خواندن است ، رمزگذاری می شود . همچنین با استفاده از این روش ، فروشنده و خریدار از صحت ادعای طرف مقابل نیز مطمئن می شوند .
۲. روش SET :
این روش توسط شركتهای فراهم آورنده كارت های Visa و Master Card ابداع شد ؛ در این روش در زمان رمزگذاری اهداف زیر دنبال می شود : محرمانه كردن اطلاعات ، تامین درستی پرداخت و تصدیق هویت فروشگاه و دارندگان كارت اعتباری .
مزیت روش SET بر SSL آن است كه فروشنده هیچ دسترسی به كارت اعتباری خریداری خریدار نخواهد داشت و اطلاعات ، تنها مابین بانك و خریدار مبادله خواهد شد و نتیجه به اطلاع فروشگاه می رسد .
●● نتیجه گیری :
با توجه به گسترش اینترنت و افزایش كاربران آن در سطح كشور ، یكی از نیازهای كنونی ، فراهم آوردن بستر مناسب برای تجارت الكترونیك است . در صورت فراهم شدن این بستر ، یعنی دسترسی آسان و كم هزینه به اینترنت ، با توجیه و فرهنگ سازی در راستای تحقق تجارت الكترونیك و مهم تر از همه ، فراهم شدن بستر مناسب بانكی و تامین امنیت پرداخت و دریافت ، امیدوار خواهیم بود كه تجارت الكترونیك در كشور رواج پیدا كند .

منبع : مرکز اطلاع رسانی خانواده شمیم