زندگی، مبارزه و دیگر هیچ

● داستان فیلم
عیدی خان كه با خانواده اش در مرزهای غربی كشور به كار پرورش ماهی مشغول است ناگهان در جریان حمله كشور عراق به ایران خانواده اش را در مرز پاشیده شدن می بیند.
از این پس آنها به دو دسته تقسیم می شوند. عده ای می خواهند بمانند و مبارزه كنند و عده ای دست به فرار می زنند و...
▪ نویسنده و كارگردان محمد بزرگ نیا
▪ بازیگران: عزت الله انتظامی، قاسم زارع، مهدی میامی، آتیلا پسیانی، هدیه تهرانی، هانیه توسلی
روند فیلمسازی محمد بزرگ نیا حكایت غریبی دارد. او با دستیاری داریوش مهرجویی كارش را شروع كرد و به رغم پخته شدن در فضای خاص فیلم های او به فیلمسازی در ژانر سینمایی جنگ روی آورد و سپس به كارگردان كم كاری تبدیل شد كه بین فیلم اول و چهارمش كه آخرین فیلم او هم به حساب می آید چیزی در حدود ۲۰ سال فاصله افتاد. نكته جالب توجه دیگری كه در كارنامه فیلمسازی او به چشم می آید به وجود آمدن یك نوع هرم وارونه موفقیت است كه به طور دقیق از فیلم اولش شروع شد و به روند نزولی خود ادامه داد.
جنگ نفتكش ها و كشتی آنجلیكا دو فیلم اول او با موفقیت های نسبی و قابل قبولی همراه شدند. «طوفان» فیلم بعدی او بود كه با توجه به پتانسیل اندكی كه داشت اصلاً دیده نشد. با این شرایط به وجود آمده بزرگ نیا «جایی برای زندگی» را ساخت كه با نگاهی متفاوت به آثار گذشته اش تلاش می كرد روایت نوتر و نمادینی را در پیش بگیرد.
این مسئله با موفقیت نسبی برخی وجوه فیلم و البته در نقطه مقابل ضعف و عدم پردازش برخی ایده های دیگر آن همراه شد. داستان فیلم از نظر زمانی به نسبت دیگر فیلم هایش یك قدم عقب تر حركت می كرد و اگر در سه فیلم قبلی او رویدادهای جنگ به تصویر كشیده می شدند در جایی برای زندگی با آغاز حمله كشور عراق به ایران روبه رو هستیم و چگونگی برخوردی كه با این مسئله می توانست انجام بپذیرد به عنوان نقطه ثقل داستان انتخاب شده است. نكته تفاوت برانگیز فیلم نسبت به دیگر فیلم های سینمای جنگ این است كه با فاصله گرفتن از مرزهای جنوبی به تبعات شروع جنگ در مرزهای غربی و مناطق كردنشین می پردازد. فیلم در بیشتر سكانس ها تلاش می كند رویكرد نمادینش را حفظ كند و ما از بیشتر پدیده های آن می توانیم به مفاهیم دیگری برسیم.
فیلم با مراسم عروسی شروع می شود و آدم هایش غرق سرخوشی، كار و تلاش و روند عادی زندگی اند حتی قرار است به زودی مراسم عروسی دیگری هم پا بگیرد. اقتصاد خانواده رونق دارد و در كل همه چیز خوب و منطقی پیش می رود اما با شروع جنگ همه معادلات به هم می ریزد. سیستم اقتصادی خانواده كه مبتنی بر پرورش ماهی است از بین می رود و اختلافات قومی چهره می نمایند. به درستی می توان پی برد كه هدف بزرگ نیا از ترسیم این فضا با اجزایی كه ذكر شد اشاره به كشور ایران و سعادت نصفه و نیمه اوایل پیروزی انقلاب تا قبل از وقوع جنگ دارد.
خانواده عیدی خان با دودستگی ای كه میانشان به وجود می آید نماد مردم كشورند. عده ای تصمیم می گیرند به كشور زادگاهشان عراق برگردند و بقیه تصمیم به مبارزه می گیرند. خانه نماد مقاومت است و تلاش عیدی خان و فرزندانش برای عدم ترك آن یادآور نوعی عرق ملی و وطن پرستی است.
فیلم تا وقتی كه با این مفاهیم دست و پنجه نرم می كند تا اندازه ای گلیمش را از آب می كشد. شاید اگر سایه ارتباط عاشقانه ای كه در داستان وجود دارد و البته نتیجه گیری درستی هم ندارد زیاد روی سر دیگر اجزای فیلم سنگینی نمی كرد، می توانستیم با اثر پخته تری روبه رو شویم. با این اوصاف بزرگ نیا در جایی برای زندگی بیشتر نگران عواطف انسانی و پایمال شدن هویت یك ملت است و البته تلاش زیادی هم به خرج داده تا دچار شعارزدگی نشود. بزرگ نیا جایی برای زندگی را در حالی سال گذشته روی پرده داشت كه معلوم نیست فیلم بعدی اش را چند سال دیگر كلید بزند.

منبع : روزنامه شرق