تغذیه تکمیلی شیرخواران

شیر مادر بهترین و كاملترین غذا برای شیرخواران زیر ۶ ماه می‌باشد و در این دوران شیر مادر به تنهایی به علاوه قطره مولتی ویتامین (از ۱۵ روزگی) كلیه نیازهای تغذیه‌ای شیرخوار را تامین می‌كند.
غذای كمكی برای شیرخوار باید پس از ۶ ماهگی شروع شود، زیرا بعد از۶ماهگی نیازهای غذایی شیرخوار به تنهایی با شیر برآورده نمی‌شود و لازم است علاوه بر شیر مادر، تغذیه كودك با غذاهای نیمه جامد نیز شروع شود. تغذیه تكمیلی علاوه بر تامین انرژی، دوران بسیار حساسی برای ایجاد عادات صحیح غذایی و استفاده از غذای سفره خانواده است.
شروع تغذیه تكمیلی قبل از ۶ ماهگی به دلیل آماده نبودن دستگاه گوارش شیرخوار برای پذیرش غذاهای دیگر غیر از شیر، اقدام نادرستی است. چون دستگاه گوارش كودك هنوز تكامل نیافته و با كوچكترین آلودگی به علت عدم رعایت بهداشت امكان ابتلا به عفونت‌ها از جمله اسهال افزایش می‌یابد و باعث كاهش یا توقف رشد شیرخوار می‌شود. از طرف دیگر شروع زودرس تغذیه تكمیلی سبب كاهش مدت زمان مكیدن پستان مادر می‌شود. بعلاوه ممكن است غذای كمكی در مقایسه با شیر مادر، انرژی و مواد مغذی كمتری به كودك برساند كه موجب اختلال رشد كودك و در نهایت سوءتغذیه او می‌شود. همچنین زود شروع كردن تغذیه تكمیلی احتمال بروز حساسیت به بعضی از مواد غذایی را در كودك افزایش می‌دهد.
نتیجه‌ این كه بهترین سن شروع غذای كمكی بعد از پایان ماه ششم زندگی است. البته‌ این به آن معنی نیست كه باید دفعات شیردهی را كم كرد، بلكه باید مادر ترغیب شود هر زمان كه كودك تمایل دارد شیر خود را به او بدهد و براساس سن كودك چند نوبت نیز غذای كمكی بعد از شیر مادر به او داده شود. اگر غذای كمكی دیر شروع شود كودك تمایل خود را به خوردن غذاهای دیگر و امتحان كردن مزه و طعم‌های جدید از دست می‌دهد. همچنین تكامل عمل جویدن به تعویق می‌افتد و كودك غذای دیگری جز شیر مادر و یا مایعات را نمی‌خورد كه‌ این خود منجر به كم غذایی، اختلال رشد و سوء تغذیه می‌شود
●اصول كلی كه باید در مورد تغذیه تكمیلی رعایت شوند عبارتند از:
ـ مواد غذایی باید از نظر مقدار و نوع به تدریج به غذای شیرخوار اضافه شود.
ـ ابتدا از یك نوع غذای ساده شروع و به تدریج مخلوطی از چند نوع غذا داده شود.
ـ از مقدار كم شروع و به تدریج بر مقدار آن افزوده شود.
ـ بین اضافه كردن مواد غذایی مختلف حدود ۷ـ۵ روز فاصله لازم است. زیرا شیرخوار باید به یك نوع غذا عادت كند و بعد غذای جدید اضافه شود. اضافه كردن یك به یك مواد سبب می‌شود اگر كودك ناسازگاری به یك ماده غذایی داشته باشد شناخته شود و بتوان آن را از غذا حذف كرد. همچنین دستگاه گوارش كودك فرصت پیدا كند تا به غذا عادت كند.
ـ ابتدا باید غذا رقیق تهیه شود به طوری كه غلظت آن كمی‌بیشتر از شیر مادر باشد. سپس به تدریج بر غلظت آن افزوده شود. سفت كردن تدریجی غذا سبب یاد گرفتن عمل جویدن می‌شود.
ـ اگر در شروع غذای تكمیلی، شیرخوار به غذای خاصی بی‌میل بود، نباید در خوردن آن پافشاری كرد و می‌توان یك تا دو هفته آن غذا را حذف و سپس دوباره به او داد.
برای اطلاعات بیشتر در مورد اهمیت شیر مادر اینجا را كلیك كنید.
●تغذیه شیرخوار
كودك در ابتدا در مرحله نوزادی از شیر مادر تغذیه می‌كند. با بزرگ‌تر شدن او مواد خوراكی دیگر نیز به فهرست غذایی او اضافه می‌شود تا زمانی كه او هم مانند دیگر افراد خانواده تغذیه كند. برخی مادران به راستی نمی‌دانند چه زمان می‌توان كودك را با موادی غیر از شیر تغذیه كرد و حتی گاهی نوع مواد غذایی و مقدار مصرف آنها را بخوبی نمی‌شناسند. در این مبحث سعی شده است در مورد پخت غذاهای كمكی در سنین معین اطلاعاتی داده شود.
شروع غذای كمكی از ۶ ماه به بعد است كه با فرنی آغاز می‌شود و طرز تهیه آن را در طرز تهیه فرنی می‌توانید ببینید. بعد از فرنی، تغذیه كمكی كودك حریره بادام و پوره سیب زمینی و … است. كم كم تا یك سالگی، تنوع غذایی باعث رشد قوه چشایی كودك و كشف رنگها و مزه‌ها و بوهای مختلف توسط او می‌شود. با این كار كودك قدرت انتخاب پیدا می‌كند و این مرحله از رشد، اهمیت بسیار زیادی دارد.
●تغذیه شیرخوار در ماه هفتم
▪دو هفته اول: تغذیه با حریره بادام . حریره بادام نیز مانند فرنی از یك قاشق مرباخوری یك بار در روز شروع می‌شود و تا روز ششم و هفتم به ۱۲ قاشق مرباخوری در روز می‌رسد. فراموش نشود كه در این مدت به تدریج مقدار و دفعات تغذیه با حریره بادام افزایش می‌یابد و تغذیه با فرنی كم می‌شود.
▪دو هفته آخر: ضمن ادامه تغذیه با شیر مادر قبل از هر وعده غذای كمكی، در این دو هفته شیرخوار با غذای جدیدی آشنا شده و سوپ به رژیم غذایی او افزوده می‌شود. به ‌این ترتیب كه روز اول، صبح و عصر و شب هر بار از ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره بادام استفاده می‌كند و ظهر علاوه بر فرنی یا حریره بادام، یك قاشق مرباخوری به سوپ ظهر و شب اضافه ولی از فرنی یا حریره بادام كم می‌شود تا بر حسب اشتهای كودك مقدار سوپ به ۳ تا ۶ قاشق مرباخوری در هر وعده برسد.
●طرز تهیه سوپ
برای سهولت كار و رعایت تنوع در غذای شیرخوار، می‌توان یك روز در میان از فرنی و حریره بادام استفاده كرد.
برای تنوع بخشیدن به غذای كودك باید هر چند روز یك بار مواد تشكیل دهنده سوپ را تغییر داد. هر سه روز یكبار می‌توان جو، بلغور، گندم و رشته فرنگی را كه قبلا پخته و نرم شده است به اندازه یك قاشق مرباخوری به سوپ اضافه كرد. بعد از اضافه كردن جو، گندم و … بهتر است به اندازه یك قاشق مرباخوری كره یا روغن مایع به سوپ اضافه نمود. افزودن كره یا روغن مایع به غذای شیرخوار به ویژه شیرخوارانی كه رشد كافی ندارند به رشد آنان كمك می‌كند. از سبزی‌های نشاسته‌ای و یا سایر سبزی‌ها می‌توان پوره تهیه كرد و به جای یك وعده فرنی، صبح یا عصر از پوره استفاده نمود.
●برنامه غذایی كودك در دو هفته آخر ماه هشتم زندگی
▪صبح: ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره + نصف زرده تخم مرغ
▪ساعت ده صبح: ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره و یا پوره
▪ظهر: ۳ تا ۶ قاشق مرباخوری سوپ + ۲ تا ۴ قاشق مرباخوری ماست
▪عصر: ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره و یا پوره
▪شب: ۳ تا ۶ قاشق مرباخوری سوپ + ۲ تا ۴ قاشق مرباخوری ماست
●تغذیه شیرخواران در دو هفته اول ماه نهم
در این زمان می‌توان حبوبات را نیز به سوپ شیرخوار اضافه كرد. به طور معمول تغذیه حبوبات از عدس و ماش كه هضم آسان‌تری دارند شروع می‌شود. در صورت امكان می‌توان جوانه عدس یا ماش را به محتویات سوپ افزود. در مورد سایر حبوبات مثل لوبیا چیتی، لوبیا قرمز و … بهتر است قبلا آنها را خیسانده سپس پوستشان را جدا كرده و بعد از پختن به سوپ افزود. هر سه روز یكبار می‌توان نوع حبوبات را تغییر داد. اگر از آرد حبوبات استفاده می‌شود یك قاشق مرباخوری سرصاف كافی است. اضافه كردن كره یا روغن مایع به سوپ به اندازه یك قاشق مرباخوری برای شیرخوارانی كه خوب وزن نمی‌گیرند توصیه می‌شود.
●دو هفته دوم ماه نهم
در این دو هفته باید میوه را به صورت آب میوه تازه در منزل تهیه كرد. همچنین باید از میوه‌های فصل باشد. در ابتدا و در روز اول، تغذیه شیرخوار را با یك قاشق مرباخوری آب میوه همراه با یك قاشق مرباخوری آب سالم و ساده شروع كرده و كم كم به ۶ قاشق مرباخوری آب میوه خالص در روز‌های بعد رسانید. آب میوه را می‌توان روزانه بعد از فرنی یا حریره در ساعت ۱۰ صبح به شیرخوار داد.
●برنامه غذایی شیرخوار در اواخر ماه نهم
▪صبح: ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره + نصف زرده تخم مرغ
▪ساعت ده صبح: ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره یا پوره + ۶ قاشق مرباخوری آب میوه فصل
▪ظهر: ۳ تا ۶ قاشق مرباخوری سوپ + ۲ تا ۴ قاشق مرباخوری ماست
▪عصر: ۳ قاشق مرباخوری پوره یا فرنی و یا حریره
▪شب: ۳ تا ۶ قاشق مرباخوری سوپ + ۲ تا ۴ قاشق مرباخوری ماست
▪توجه: تا یك سالگی استفاده از كیوی، انواع توت (توت سفید، توت فرنگی و تمشك) خربزه، آلبالو و گیلاس به علت ایجاد حساسیت در شیرخوار توصیه نمی‌شود.
●ماه یازدهم و دوازدهم
تنوع غذا در تهیه سوپ، كته، پوره و … رعایت می‌شود. همچنین با توجه به اشتهای كودك می‌توان به مقدار غذای هر وعده او اضافه كرد. توصیه می‌شود كه هنوز هم از دادن غذاهای سفره خانواده به علت داشتن نمك و چاشنی اجتناب شود.
▪توجه: از پایان شش ماهگی و همزمان با شروع غذای كمكی تا پایان ۱۲ ماهگی، غذای اصلی شیرخوار هنوز شیر مادر است. لذا تغذیه با شیر مادر به طور مكرر و برحسب تقاضا و تمایل شیرخوار در تمام مدت شب و روز به ویژه قبل از هر وعده غذای كمكی باید مورد توجه قرار گیرد.
از دادن مواد غذایی زیر تا یك سالگی باید اجتناب كرد، چون گروهی ایجاد حساسیت می‌كنند، برخی باعث خفگی شیرخوار شده و تعدادی نیز مشكلات دیگری به وجود می‌آورند:
ـ مواد غذایی كه ممكن است در شیرخوار زیر یك سال ایجاد حساسیت كنند مانند:
شیر گاو (جوشاندن شیر در تهیه فرنی، مقدار ماده آلرژی موجود در شیر را كم می‌كند)، سفیده تخم‌مرغ، انواع توت، كیوی، آلبالو، گیلاس، خربزه و بادام زمینی.
ـ مواد غذایی كه در دوره شیرخوارگی مجاز نیست و ممكن است باعث خفگی شیرخوار شود مانند:
دانه كشمش، دانه انگور، ذرت، تكه‌های سوسیس، آجیل، تكه‌های سفت و خام سبزی‌ها مثل هویچ و … و تكه‌های گوشت.
ـ مواد غذایی كه ممكن است مشكلات دیگری ایجاد كنند مانند قهوه یا چای پررنگ كه سبب بی‌قراری كودك می‌شود. عسل كه باعث احتمال مسمومیت می‌شود (بوتولیسم) ‌ولی استفاده از عسل پاستوریزه اشكالی ندارد. به طور كلی تا یك سالگی، عسل غیرپاستوریزه، ‌شیر پاستوریزه، پنیر، سفیده تخم مرغ، شكلات، میگو، فلفل و ادویه‌جات، ترشی‌ها، نمك، نوشابه‌های گازدار، آب میوه‌های صنعتی و از میوه‌ها، خربزه، كیوی، انواع توت (توت سفید، توت فرنگی، تمشك)، آلبالو، گیلاس و یا از حبوبات، لپه و نخود، همچنین از گروه سبزی‌ها، اسفناج و كلم توصیه نمی‌شوند.

منبع : شبکه خبری ورلد نیوز