«مارسولن ریزه» هم می تواند خوشبخت شود

● در حاشیه مارسولن ریزه نوشته سامپه
بتسی هرن به منتقدان و بررسان توصیه می كند كه: «پیچیدگی را با شلوغی، خلاقیت را با پیش پا افتادگی، زیبایی را با لوس بازی، استحكام را با خشكی و بی روحی و ژرف نگری را با تزئین تفاوت بگذارید. به چیزی بیندیشید كه دوست دارید بر دیوار ذهن خود بیاویزید.»۱
اینها دقیقاً همان نكاتی است كه در «مارسولن ریزه» رعایت نشده است و تصاویر با متن كوتاه در كنار هم و مكمل یكدیگر هستند و گاه حتی تصاویر برای ارتباط با مخاطب نقش اصلی را ایفا می كنند.
بسیاری از كتاب های تصویری با تكیه بر پیرنگ داستانی و درونمایه آن شكل می گیرند؛ همچنین در بسیاری از موارد هنرمندان معروف چون دكتر زیوس، سامپه و گوسینی و... خود خالق كتاب های تصویری اند.
همان طور كه در بالا ذكر شد رنه گوسینی و سامپه در مجموعه كتاب هایی كه «نیكلا» شخصیت اصلی آن است دست به خلق شخصیتی زده اند كه بسیاری از كتابخوان ها با آن آشنا هستند.
اما این بار از جین- جاكوس سامپه كتاب دیگری به بازار آمده كه بر تصاویر تكیه دارد. وی كه ۱۷ آگوست ۱۹۳۲ در فرانسه متولد شده و خالق مجموعه تصاویری است كه طیفی از سانتیمانتال و خشن را دربرمی گیرد. سامپه تصویرگری را از سال ۱۹۵۰ آغاز كرد و با كمیك ها نامش بر سر زبان ها افتاد. از ویژگی های تصویرگری او می توان به تصاویر تكی و یا چندتایی اشاره كرد كه با آبرنگ كار شده اند.
تصاویری گویا با مفاهیمی غنی و با بعدی جهانی. ارزش آثار او به حدی است كه بارها در مجلات نیویورك به چاپ رسیده اند. وی همچنین یكی از كاریكاتوریست های مطرحی است كه در خلق آثاری كه كمیك- تراژیك هستند موفق بوده است، سامپه در مارسولن ریزه هم از همین كاریكاتورها بهره گرفته است.
مارسولن ریزه ماجرای پسری متفاوت است:
مارسولن ریزه می توانست مثل خیلی از بچه ها، پسر خیلی خوشبختی باشد. اما متاسفانه او از بیماری عجیبی رنج می برد، خجالتی بود و سرخ می شد.
این داستان در قالب داستان تصویری نوشته شده است. تصاویر و متن در كنار هم كه گاه می توان به تصاویری گویاتر از متن رسید و سامپه هم در بسیاری از موارد فقط به تصاویر اكتفا می كند؛ تصاویری كه بن مایه داستان را دربرمی گیرد.
متن كتاب كوتاه است كه از منظر سبك چون دیگر كتاب های تصویری است و طنزی كه در متن نهفته است سبب می شود تا مخاطبان اثر مفاهیم اصلی را كه نویسنده بر آنها تكیه دارد بهتر درك كنند و در حقیقت متن با عناصری دیداری بازگو شده و تصویرگر نویسنده تمام مهارت خود را در خدمت داستان قرار داده است.
سوآن مارتین در بررسی آثار موفق طنز چنین نتیجه گیری می كند: بازی واژگان و هجاها، شگفتی و غیرمنتظره بودن، اغراق ، مسخرگی و كاریكاتور و خودبزرگ بینی پنج منشاء عمومی این آثار هستند.
سامپه در «مارسولن ریزه» هم، با بهره گیری از این منشأها توانسته روایتی از دوستی و تفاوت ها را به تصویر بكشد پرسشی را كه بسیاری از كودكان متفاوت در سر دارند كه چطور، چه موقع و چرا متفاوتند و در جست وجوی كسی هستند تا بتوانند حس مشتركی با او داشته باشند.
مارسولن ریزه و رنه هم با همه تفاوت های ذاتی دوستان موفقی از آب درمی آیند.
مارسولن ریزه كه مدام و بدون دلیل سرخ می شود، رنه را پیدا می كند كه مرتب عطسه می كند و آنها از بودن در كنار هم لذت می برند تا اینكه رنه از آن محل می رود و همدیگر را گم می كنند و سال ها بعد به طور اتفاقی به یكدیگر می رسند و در كنار هم روزهای خوبی را می گذرانند. آنها می توانستند بی آنكه كاری انجام بدهند، یا حرفی بزنند ساعت ها كنار هم بمانند. چون آنها از با هم بودن خسته نمی شوند.
اما در پایان داستان، تصاویر مارسولن و رنه را داریم كه كنار هم نشسته اند و در مورد بچه هایشان حرف می زنند. پسرهای آنها همان ویژگی پدرشان را دارند و هر دو از دارا بودن خصوصیات خاص فرزندانشان در تعجب اند. خیلی عجیبه!
و در نهایت به یكدیگر دلداری می دهند كه: خوب میشن. آره خوب میشن و مارسولن با صورتی سرخ در كنار رنه كه عطسه می كند روی چمن ها نشسته اند.

پی نوشت :
۱- شناخت ادبیات كودكان: گونه ها و كاربردها از روزن چشم كودك.
ترجمه: رویا خویی
تعداد: ۵۰۰۰نسخه
تعداد صفحات: ۱۲۳

منبع : روزنامه شرق