کمیسیون ایجاد صلح

در سال های اخیر، عده ای از كارشناسان امور سیاسی و همچنین مقامات كشور های عضو سازمان ملل متحد بر این باور بوده اند كه این سازمان احتیاج به اصلاحات هم در نحوه عملكرد و هم در اركان و سازمان های زیر مجموعه خود دارد. حتی كوفی عنان دبیركل سازمان ملل نیز بر اصلاح این سازمان تاكید داشته است و هیاتی متشكل از شانزده دیپلمات و سیاستمدار را مامور كرد تا تحت سرپرستی «آناندپانیا راچون» نخست وزیر سابق تایلند پیشنهادهایی را برای اصلاح منشور ملل متحد ارائه دهند. یكی از مشكلاتی كه برای ساختار سازمان ملل مطرح شد فقدان نهادی در درون این سازمان بود تا به كشورهایی كه از جنگ و نزاع، خصوصاً نزاع داخلی رهایی می یابند برای عبور سریع تر از دوران انتقال از جنگ به صلح و ثبات كمك كند. این هیات پس از مدت ها بحث كارشناسی سرانجام طرح جامع خود را كه شامل حداقل صد پیشنهاد اصلاحی، ازجمله تاسیس «كمیسیون ایجاد صلح» بود را به دبیر كل سازمان ملل ارائه كرد. پس از «شورای حقوق بشر»، كمیسیون ایجاد صلح دومین نهادی است كه سازمان ملل متحد در جهت جبران ضعف هایش و در راستای اصلاحات تاسیس كرده است.
تجربه نشان داده كه پس از پایان جنگ و درگیری، تنها اعزام سربازان حافظ صلح چاره ساز نخواهد بود، بلكه لازم است تا روند بازسازی به درستی و با طرحی روشن انجام گیرد تا به خشونت و درگیری مجدد منجر نشود. براساس پیشنهاد هیات مذكور، این كمیسیون توسط شورای امنیت ایجاد و تحت نظر آن فعالیت خواهد كرد و وظایفش عمدتاً شامل شناسایی دولت های در آستانه ورود به بحران و كمك به آنها و نیز كمك به كشور هایی خواهد بود كه دوران بحران و جنگ را پشت سر گذاشته اند. به عبارتی برای كمیسیون مزبور هم وظایفی برای دوران قبل از بحران و هم وظایفی برای دوران بعد از بحران تعریف شده بود. اگرچه اكثر كشورها در ضرورت ایجاد این كمیسیون اتفاق نظر داشتند، اما بخشی از وظایفی كه برای آن تعریف شده بود به ویژه در وظایف مربوط به دوران قبل از بحران، با مخالفت شماری از كشور ها ازجمله ایران مواجه شد. مخالفان این بخش بر این نكته تاكید داشتند كه نباید كمیسیون مذكور صرفاً زیر نظر شورای امنیت فعالیت كند زیرا عمده وظایفی كه برای آن تعریف شده مربوط به سایر اركان سازمان ملل خصوصاً شورای اقتصادی اجتماعی (اكوسوك) است.
در این عرصه، در حالی كه وظایف پس از بحران كمیسیون مذكور مورد توافق اكثریت اعضا بود، ولی تعدادی از كشورها، تاكید گروه غرب بر ضرورت در نظر گرفتن وظیفه «شناسایی دولت های در حال ورود به بحران» توسط این كمیسیون را غیر قابل قبول دانسته و برای حذف آن تلاش كردند و نهایتاً نیز در گزارش جامع دبیركل و در پیش نویس سند سران این مشكل مرتفع شد و در سند پایانی نشست سران عضو مجمع عمومی سازمان ملل كه در شهریور ماه سال گذشته منتشر شد، وظایف كمیسیون مزبور محدود به دوران پس از بحران تعیین شد. همچنین برخلاف آنچه در گزارش هیات بلند پایه مبنی بر اینكه این كمیسیون صرفاً زیر نظر شورای امنیت فعالیت كند، براساس آنچه در سند سران تاكید شد، كمیسیون ایجاد صلح متشكل از اعضایی منتخب از سوی اركان و نهاد های مختلف سازمان ملل ازجمله مجمع عمومی، شورای اقتصادی اجتماعی (اكوسوك) و شورای امنیت و نیز كشور های اعزام كننده نیروهای حافظ صلح و نیز كشورهای كمك كننده مالی به كشور بحران زده تحت نظر كمیسیون مزبور است و مقامات ملی كشورهای بحران زده نیز در تركیب كمیسیون حضور خواهند داشت. سرانجام با تلاش برخی كشورها از جمله ایران ماهیت این كمیسیون به یك نهاد بین الدولی با انجام فعالیت پس از ختم درگیری در كشور هایی كه در حال خروج از جنگ و درگیری هستند و آن هم در حد مشاوره به آنها با شناسایی حق حاكمیت ملی و شروع فعالیت با اجازه كشورهای مورد نظر محدود شد. كمیسیون ایجاد صلح یك عضو مشورتی بین الدولی است كه در ۲۰ دسامبر ۲۰۰۵ توسط قطعنامه مشترك مجمع عمومی و شورای امنیت سازمان ملل تشكیل شد.
این كمیسیون در جهت ارائه نظر مشورتی در رابطه با استراتژی صلح سازی و همچنین مكانی برای گردهمایی و تبادل آرا در زمینه های ایجاد صلح میان كشورها، تاسیس شد. همچنین این قطعنامه مشترك، صندوقی را در جهت ایجاد صلح تاسیس كرده و خواهان ایجاد دفتر حمایت از صلح سازی (PBSO) در دبیرخانه در جهت كمك و مساعدت به عملكرد كمیسیون شده است. كمیسیون ایجاد صلح چارچوب كاری خود را براساس درخواست شورای امنیت، شورای اجتماعی اقتصادی، مجمع عمومی، كشور درگیر در یك مناقشه و همچنین دبیر كل سازمان ملل تعیین می كند. براساس این تصمیم كمیسیون ایجاد صلح تنها از طریق اجماع فعالیت خواهد كرد و پیشنهاداتی را در مورد رسیدن كامل به ثبات، بازسازی و توسعه اقتصادی كشور رهایی یافته از جنگ ارائه می دهد.
كمیسیون ایجاد صلح در ۲۳ ماه ژوئن سال جاری (۲تیر) برای اولین بار تشكیل جلسه داد كه اعضای آن عبارت بودند از:
۱- هفت عضو از شورای امنیت.
۲- هفت عضو به انتخاب شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل.
۳- پنج كشور از میان كشورهایی كه بیشترین سهم از بودجه سازمان ملل را می پردازند و یا داوطلبانه به برنامه ها و كارگزاری ها و بودجه كلی سازمان كمك می كنند (به غیر از كشورهای مشمول بند یك و دو).
۴- پنج كشور كه بیشترین نیروی نظامی و انتظامی را برای ماموریت ها در اختیار سازمان ملل قرار می دهند. (به غیر از كشورهای مشمول بند یك، دو و سه).
۵- پنج عضو به انتخاب مجمع عمومی.
تصمیم گیری در كمیسیون به اتفاق آرا صورت می گیرد كه البته این امر می تواند در تصمیم گیری ها تولید اختلاف كند به این دلیل كه تصمیم گیری به صورت اتفاق آرا به هر یك از اعضا حق وتو می دهد كه با رای منفی هر یك از اعضا توافق نهایی را منتفی می كند. همچنین كمیسیون باید گزارش سالانه خود را به شورای امنیت و مجمع عمومی ارائه دهد. «كوفی عنان» دبیر كل سازمان ملل متحد تاسیس این كمیسیون نوبنیاد را نقطه عطفی در تلاش های این سازمان در جهت كمك به كشورهایی دانسته است كه دوران گذار از جنگ به صلح را طی می كنند. مطمئناً تاسیس «كمیسیون ایجاد صلح» سازمان ملل اگر چه گامی كوچك در جهت اصلاحات است، ولی برای آنانی كه جنگی را تجربه كرده و آن را پشت سر گذاشته اند، بی گمان گام بزرگی در جهت حفظ و حمایت از حقوق بشر خواهد بود.

ترجمه: حسام نقیبی مفرد
منبع:
Security Council, Deutsche Welle

منبع : روزنامه شرق