هرچه خوردی بس است

●۲۲خرداد
عین الدوله بر آن شد تا از گردهمایی مردم در مسجدهای شبانه جلوگیری كند. از سوی وی به نظمیه فرمان داده شد كه سه ساعت از شب گذشته، كسی حق آمد و شد در كوچه ها و خیابان های تهران را ندارد. هر شب، سه ساعت از شب گذشته شیپور می كشیدند و پس از آن هر كه را در كوچه و خیابان می دیدند، دستگیر می كردند و پس از خالی كردن جیب و كیسه و بغل او را به زندان نظمیه می فرستادند. شب ها در شهر، گشت سواره در كوچه و خیابان می گردید و در هر محله ای اتاقكی ساخته و سربازانی در آن مستقر كرده بودند. شهر در واقع از سوی نیرالدوله حاكم تهران به شكل حكومت نظامی اداره می شد. این رفتار بر مردم گران آمد و موجب شد كه در این روزها حملات واعظین و خطیبان شدت بیشتری گرفته، عین الدوله را سخت مورد نكوهش و انتقاد قرار دهند. كوشندگان راه مشروطه و آزادی نیز دست به كار بنیانگذاری گروه ها و انجمن های مخفی و سری شدند. یكی از عوامل مهم پیدایش انجمن های غیبی و سری در مشروطیت ایران همین سخت گیری های بی مورد عین الدوله بود. او آن چنان از اوضاع شهر به هراس افتاده بود كه جواهرات و نقدینه های خود را از خانه بیرون برد تا در جای امنی نگهداری كند. روزهای پایانی خردادماه پر از هراس و دلهره می گذشت و هر لحظه ممكن بود برخورد و رویارویی تازه ای اتفاق افتد. در این روزها حاج شیخ محمد واعظ یكی از خطیبان مشهور تهران همه روزه در محله سرپولك به منبر می رفت و از عین الدوله و خودكامگی او سخن ها می گفت.
●۲۳خرداد
امروز اعلامیه ای ژلاتینی كه به دست كوشندگان در انجمن های سری نوشته و تكثیر شده بود، در تهران پخش شد. در این اعلامیه آمده است: «اگرچه بعد از دو سال نباید در تهران یا سایر بلدان، مقاصد آقایان بر كسی پوشیده و مجهول باشد؛ ولی چون وزرای خائن دولت هر روز برای ترویج باطل خود و پیشرفت نكردن مقاصد آقایان تدبیری می كنند: گاهی در نظر مردم جلوه می دهند كه آقایان به گرفتن پول ساكت شدند، گاهی می گویند كه به گرفتن مدرسه خان [مروی] مصالحه كردند، گاهی می گویند مقصود آقایان جمهوری یا مشروطه شدن دولت است، گاهی بر زیاد كردن سرباز و اذیت كردن مردم بی گناه، علمای اعلام را می ترسانند و مردم را از متابعت ایشان می خواهند بازدارند. مردم بیچاره به جهت كثرت پریشانی، شاید بعضی اوقات مبهوت و متحیر شوند. من نگارنده خواستم مقصد آقایان را باز بیان كنم تا همه بدانند: ایهاالناس! عدالت عبارت است از اینكه هر چیز، هر مقام، چه سلطنت، چه وزارت، چه حكومت، چه تجارت، چه زراعت، چه سیاست به طریقی كه خدا و رسول فرموده اند حركت كنید! و تمام امور به قانون شریعت مطهره جاری باشد. مثلاً وزیر نتواند از مال دولت، كه ملت محض آسایش خود به پادشاه می دهد، دزدی كند و هر روز مبالغی زیاده از مالیات بگیرد، یا از محصول دولت سرقت نماید و پارك ها بسازد و مبل ها درست كند. حاكم كه از تهران به یكی از بلدان می رود، خود و اجزای او به جان مردم بیچاره بیفتند و هرچه می خواهند در جان و عرض و مال مردم مسلمان بكنند. حاكم هر بلدی نتواند از كدخدا یا نانواخانه یا قصابخانه پول بگیرند و مردم مسلمان را به فرنگی بفروشند، یك دفعه به اسم امتیاز، یك دفعه برای استقراض، یك دفعه به عنوان گمرك... یك مسلمانی از طرف من نگارنده به اتابك و امیربهادر نمك به حرام بگوید: اگر خیال كرده اید به این تدبیرات، آقایان را از كار خود بازدارید، مایوس باشید، كه هرگز نخواهد شد. اگر می خواهید این مردم مسلمان و مسلمان زادگان را از متابعت پیشوایان دین خود برگردانید، هرگز نمی توانید... تو هم هر چه خوردی، بس است! و هر چه از دولت و ملت دزدیدی، بس است! بترس از آن روزی كه آقایان به حكم خدا و رسول بگویند و بنویسند كه شماها مهدورالدم هستید... آخر ای حضرت والا! ای بی رحم بی دیانت! این همه كه خوردی و بردی و جمع كردی، بس نیست؟ هنوز چشمت به این چهار شاهی است كه از نان و گوشت به دست بیاوری؟ چقدر بی رحمی؟ چقدر بی حیایی؟ اگر خداپرست هستی، این مردم بیچاره بندگان خدا هستند. اگر شاه پرستی، این بیچاره ها رعیت این پادشاه هستند.» این شب نامه بی امضا نشان می دهد كه امروز و فردا كردن عین الدوله برای تاسیس عدالتخانه یا مجلس مشورتی، شایعاتی را مبنی بر سازش سران روحانی جنبش، در میان توده ها پدید آورده بود و تلاش می كند تا بدان شایعات پاسخ دهد.

منبع : روزنامه شرق