شورای امنیت سازمان ملل و مسئله خلع سلاح عراق

هدف اصلی كتاب «شورای امنیت سازمان ملل و مسئله خلع سلاح عراق» نوشته كورش احمدی كه اخیراً از سوی دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی انتشار یافته است بررسی نحوه برخورد شورای امنیت با بحران ناشی از تجاوز عراق به كویت و تلاش بعدی شورا برای خلع سلاح عراق و سازوكار مربوطه است.
سئوال اصلی این است كه آیا شورای امنیت بعد از رفع تجاوز از كویت توانست در ارتباط با هدف اصلی خود در مرحله بعد، یعنی خلع سلاح عراق، موفق عمل كند یا خیر و برای تحقق این هدف چگونه عمل كرد و از چه ابزاری بهره جست. قبل از ورود به بحث اصلی و نظر به اهمیت ویژگی های عراق در كشانده شدن رژیم بعثی به سركوب در داخل و ماجراجویی در خارج، مقدمه ای راجع به بافت اجتماعی و منطقه ای و موقعیت ژئوپولتیك عراق و خصوصیات رژیم بعث از نظر برنامه و ایدئولوژی آورده شده و فرض هایی در ارتباط با انگیزه های بغداد در تلاش برای دستیابی به سلاح های كشتار جمعی مطرح شده است.
در ارتباط با هدف پژوهش فوق ابتدا به شرح اقداماتی كه از سوی شورای امنیت برای اخراج عراق از كویت انجام شد، پرداخته شده است. شرح این اقدامات از آن جهت كه عرصه را برای پیشبرد مرحله خلع سلاح آماده كردند و در سراسر این مرحله به قوت خود باقی ماندند، ضروری است. سازوكار جامعی نیز كه از سوی شورای امنیت برای اجرای برنامه خلع سلاح عراق تعبیه شد و اركان فرعی لازم، یعنی آنسكام و آژانس بین المللی انرژی اتمی، كه در این رابطه ماموریت یافتند، در این فصل مورد بحث قرار گرفته است. در این فصل همچنین نشان داده شده است كه شورای امنیت چگونه و بر چه مبنایی شدیدترین و تهاجمی ترین تدابیر را علیه یكی از اعضای سازمان ملل اتخاذ كرده است.
فصل سوم كتاب به نحوه تعامل آنسكام و تیم عملیاتی آژانس با رژیم عراق و نیز كشفیات و دستاوردهای این دو نهاد در ارتباط با سلاح های شیمیایی، میكروبی، اتمی و برنامه موشكی عراق تا اخراج بازرسان از آن كشور در دسامبر ۱۹۹۸ اختصاص یافته است. در این فصل مشخص شده است كه رژیم صدام حسین تا چه حد هولناكی در تجهیز خود به سلاح های ممنوعه پیش رفته بود و در واقع چه خطری در دهه های ۹۰-۸۰ تمامی منطقه از جمله ایران را تهدید می كرد. در فصل چهارم نیز مجموعه تحولاتی كه منجر به حمله آمریكا به عراق شد، مورد بحث قرار گرفته است. این فصل با شرحی درباره شكل گیری شرایط جدید در داخل آمریكا و در سطح بین المللی بعد از حوادث تروریستی ۱۱ سپتامبر آغاز شده و با تلاش های بوش برای فراهم كردن زمینه بین المللی مناسب برای تغییر رژیم در عراق ادامه می یابد.
در فصل پنجم و در پرتو بررسی ها و تحقیقاتی كه از سوی آمریكا در ارتباط با وجود یا عدم وجود سلاح های كشتارجمعی در عراق در آستانه حمله آمریكا به عراق صورت گرفته، نظری به میزان موفقیت شورای امنیت و بازرسان بین المللی در خلع سلاح عراق در دهه ۱۹۹۰ افكنده شده و نیز تلاش شده تا به سئوالات موجود در مورد نحوه برخورد رژیم صدام حسین با بحرانی كه زندگی خود و خانواده اش و نیز موجودیت رژیم اش را تهدید می كرد، پاسخ داده شود.

منبع : روزنامه شرق