قدیمی‌ترین هتل جهان کجاست؟

مهمانسرای عباسی با پشتوانه ۳۲۰ ساله هنوز به عنوان قدیمی‌ترین هتل دنیا به جهانیان معرفی نشده است.
اقتصادگردشگری، لیلا جودی_ «از قدیمی‌ترین هتل‌ جهان گزارش می‌كنم...» این جمله‌ای است كه گزارشگر شبكه‌ خبری CNN اسفندماه سال گذشته در جریان برگزاری اجلاس اپك در اصفهان به سراسر جهان مخابره كرد.
علاوه بر این گزارشگر، سایر خبرنگاران شبكه‌های تلویزیونی كه برای پوشش اخبار این اجلاس در اصفهان گرد آمده بودند، با عناوینی چون «زیباترین هتل جهان» و «قدیمی‌ترین هتل جهان» اخبار خود را اطلاع مخاطبان خود رساندند.
گرچه هنوز قدیمی‌ترین هتل جهان به عنوان میراث‌جهانی به ثبت یونسكو نرسیده و تنها پشتوانه‌اش ثبت ملی آن در سال‌ ۴۰ است، اما این باور كه مهمانسرای عباسی اصفهان با ۳۲۰ سال قدمت تاریخی می‌تواند به این عنوان نایل شود، در بین دست‌اندركاران آن وجود دارد.
این مهمانسرا یادگاری از دوران صفوی است كه شهر اصفهان در آن ایام اعتلا و شكوه ویژه‌ای یافت به گونه‌ای كه آن را «نصف جهان» نامیدند.
در میان ‌آثار معماری به جای مانده از عصر صفوی مجموعه مدرسه، بازار و كاروانسرایی به جای مانده كه در كنار خیابان چهارباغ اصفهان جای گرفته است. این مجموعه در سال‌های حكومت آخرین پادشاه صفوی شاه سلطان حسین ساخته شد.
شاه‌ سلطان حسین این مجموعه را به مادرش پیشكش كرد از این رو به كاروانسرای مادرشاه مشهور شد. مادر شاه‌سلطان حسین هم كاروانسرا را وقف مدرسه چهارباغ كرد كه عواید آن برای نگهداری از مدرسه و معاش طلاب استفاده شود.
با شكوفایی اقتصاد ایران در عصر صفوی ساختن بناهای عظیم و سودمند چون بازار، مدرسه، پل، سد، آب‌انبار، مسجد و برج كبوتر رواج یافت اما شاخص‌ترین بناهای آن دوره مجموعه كاروانسراهاست.
از كاروانسراها علاوه بر اقامت كاروانیان و بازرگانان به عنوان فضایی برای نگهداری كالا و مبادلات بازرگانی هم استفاده می‌شد. سادگی و در عین حال زیبایی كاروانسرای مادرشاه با فضایی دلگشا و آرام، شكوه و زیبایی میدان نقش جهان را به یاد می‌آورد.
این كاروانسرا در دو طبقه و صحن وسیع ساخته شده كه از میان آن نهر فرشادی می‌گذرد و هنوز وضع بنا استحكام و فضای آن هر بیننده‌ای را حیران می‌كند.
پس از حمله افغان‌ها به اصفهان در سال ۱۱۳۴ هجری قمری و انقراض دولت صفوی این كاروانسرا آسیب زیادی دید ولی در زمان ظل‌السلطان حاكم وقت قاجار در اصفهان، این بنا بازسازی و برای استقرار سواره نظام سربازان وی از آن استفاده شد.
تا سال ۱۳۰۲ هجری این محل كاربری نظامی داشت و سپس به عنوان انبار قند و شكر از آن استفاده شد. بین سال‌های ۱۳۱۰ تا ۱۳۳۰ در نزاعی كه بین طلاب مدرسه چهارباغ و آقای پاقلعه‌ای در گرفت، موقوفه مدرسه به تملك سیدالعراقین درآمد و بعد از آن یكی از تجار اصفهان به نام‌ مثقالی با ارایه اسناد جعلی ادعای مالكیت كاروانسرا را مطرح كرد.
مدت‌ها عدلیه اصفهان و تهران گرفتار كشمكش‌ها بودند تا اینكه بالاخره عدلیه رای موقوفه بودن كاروانسرا را صادر كرد.
●كاروانسرا، مهمانسرا می‌شود
در سال ۱۳۳۶ شمسی دولت وقت تصمیم‌ گرفت تا با توجه به افزایش سفر جهانگردان و گردشگران خارجی به اصفهان و نبود امكانات اقامتی مناسب در این شهر، این كاروانسرا را به یك هتل بین‌المللی تبدیل كند.
بر این اساس اجاره‌نامه‌ای بین بیمه ایران و اداره اوقاف اصفهان در اسفندماه این سال منعقد شد كه بر اساس آن، بیمه ایران موظف شد به هزینه خود مهمانخانه‌ای در مورد اجاره بسازد.
در اجاره‌نامه این كاروانسرا تاكید شده كه تمام اعیانی كه به وسیله شركت بیمه ساخته شود، متعلق به شركت مذكور است. علاوه بر این نقشه مهمانخانه و عملیات ساختمانی باید با قانون عتیقات از لحاظ ابنیه تاریخی مغایرت نداشته باشد.
چند ماه بعد از قرارداد مراسم كلنگ‌زنی این مجموعه با نام «هتل شاه عباس» انجام و عملیات ساختمانی آن شروع شد كه با این كار این بنای تاریخی از تخریب و انهدام جدی نجات یافت.
در بازسازی كاروانسرا دو هدف حفظ و اصالت نمای بیرون و تبدیل حجره‌های كاروانسرا به اتاق اقامتی مناسب مورد توجه قرار گرفت. بر این اساس ابتدا دیوارها و سقف‌ها بازسازی و اجزای آسیب‌دیده مهار و قالب‌بندی شد.
از خشت خام و آجر و بتون برای تقویت استحكام بنا و برای بازسازی بنا از طرح های اصیل ایرانی استفاده شد. آرایش داخلی بنا نیز به‌گونه‌ای طراحی شد كه بیانگر جلوه‌های اصیل هنر ایرانی باشد.
تزئین نمای داخلی مهمانسرا را گروهی ۱۵۰نفری به نام گروه هنری مهر كه زبده‌ترین و برجسته‌ترین هنرمندان طراح، نقش‌پرداز گچبر مشبك‌ساز و‌ آیینه‌كار اصفهانی بودند، انجام دادند و سرانجام بازسازی كاروانسرا در سال ۱۳۴۵ خورشیدی به پایان رسید.
هم‌اكنون مهمانسرای عباسی اصفهان به لحاظ پیشینه تاریخی سیصد ساله و ویژگی كاربردی و نیز آثار هنری ارزشمندی در قالب هنرهای اسلامی و ایرانی به عنوان یك موزه گرانبها و كهن‌ترین هتل دنیا شهرت دارد.
●معماری مهمانسرای عباسی
مهمانسرای عباسی با ۲۳۱ باب اتاق، سوئیت و آپارتمان كه مطابق با استانداردهای بین‌المللی ساخته شده‌اند، سالانه پذیرای دهها هزار مهمان و گردشگر داخلی و خارجی از اقصی نقاط جهان و همچنین دهها هیات از میهمانان عالی‌رتبه سیاسی و شخصیت‌های بین‌المللی است. در ۴۰ سال گذشته بیش از ۱۵۰ شخصیت مطرح جهان در این هتل اقامت داشتند كه قرار است مجموعه این اطلاعات به صورت كتاب منتشر شود.
سوئیت‌های این هتل به سبك معماری صفوی و قاجار با فضایی رویایی، مقرنس‌های زیبا، دیوارنگاری و مذهب است كه معماری عصر خود را برای مهمانان تداعی می‌كند.
از بخش‌های قابل توجه این مهمانسرا رستوران‌ها و تالارهای متعدد آن است كه برای هر یك به نام یكی از بناهای مشهور اصفهان نامگذاری و تزئینات هر یك شبیه به آن اثر انتخاب شده است.
تالارهای چهلستون، عالی‌قاپو، زرین، نقش‌جهان و فیروزه از جمله تالارهای پذیرایی این مهمانسرا هستند.
رستوران و محیط باز چشم‌انداز به‌گونه‌ای است كه میهمانان می‌توانند علاوه بر استفاده از امكانات رستوران، از بام مهمانسرا شهر زیبای اصفهان و بنای باشكوه آن را نظاره كنند.
چایخانه سنتی مهمانسرا واقع در ضلع شمالی باغ، به عنوان نخستین چایخانه سنتی جهان به شمار می‌رود. همچنین موزه دایمی قرآن‌های خطی مهمانسرا از باارزش‌ترین و دیدنی‌ترین بخش‌های این مجموعه است.
این مهمانسرا به دلیل دارا بودن تالارهای متعدد همه ساله برگزار كننده صدها همایش علمی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی و بین‌المللی است.
از جمله اجلاس مهمی كه در سال‌های اخیر در مهمانسرا برگزار شده می‌توان به اجلاس بین‌منطقه‌ای حاكمیت‌های فكری و معنوی، سمینار بین‌المللی هنر اسلامی، نخستین اجلاس وزرای جهانگردی كشورهای اسلامی و یكصدوسی‌وپنجمین اجلاس وزرای نفت اپك اشاره كرد.
●چرا مهمانسرا ثبت جهانی نمی‌شود؟
«بختیار حدادی» مدیرعامل مهمانسرای عباسی در خصوص اینكه چرا این هتل به عنوان قدیمی‌ترین هتل جهان ثبت نمی‌شود، به میراث‌خبر گفت: «مهمانسرا در سال‌هایی كه مورد بازسازی قرار گرفت، ثبت میراث ملی ایران شد اما هنوز هیچ تلاشی از سوی مسئولان میراث فرهنگی برای ثبت جهانی آن انجام نشده است.»
وی تاكید كرد: « اینكه مهمانسرای عباسی، قدیمی‌ترین هتل جهان است، موضوعی است كه اخیرا مورد توجه قرار گرفته است.»
وی یادآور شد: «در جست‌وجویی كه در سایت‌های اینترنتی صورت گرفت، مشخص شد كه تنها چند هتل با قدمت ۱۳۰ تا ۱۴۰ سال در جهان وجود دارد كه قابل رقابت با هتل ۳۲۰ ساله عباسی نیست.»
به گفته‌ وی، برای نمونه هتل فوجیای ژاپن ۱۱۰ سال قدمت دارد كه هنوز شكل سنتی خود را حفظ كرده است اما هتل عباسی اصفهان ۳۲۰ سال قدمت دارد كه نقاشی‌های قدیمی و سنتی آن به همان شكل حفظ شده است.
حدادی گفت: «ثبت جهانی این اثر، باید از سوی مسئولان میراث فرهنگی و گردشگری دنبال شود زیرا كه در حوزه وظایف آنان می‌گنجد.»
وی در پاسخ به اینكه آیا پیشنهاد ثبت جهانی این اثر از سوی مسئولان هتل به صورت رسمی به سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری ارایه شده است، گفت: «این بحث تنها به صورت شفاهی بین مسئولان مطرح شده و هنوز شكل مكتوب به خود نگرفته است.»
حدادی گفت: «اگر این بحث جدی شود، می‌توان این پیشنهاد را به سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری داد تا در این زمینه تحقیقات لازم را انجام داده و به صورت مستند به یونسكو منتقل شود.»
وی تصریح كرد: «نگهداری بنای هتل، نقش‌ها و طرح‌های به جا مانده از عهد صفوی و قاجاریه در این هتل به قدری زیاد است كه توانی برای پیگیری مسایل تبلیغاتی برای هتل و نیز ثبت این این باقی نگذاشته است.»
«نگهداری یك هتل مدرن غیر از هزینه‌های آن هیچ دغدغه‌ای را متوجه مسئولان آن نمی‌كند، اما نگهداری یك «هتل‌‌موزه» كه همه جای آن پر از نقاشی به سبك‌های مختلف هنری و آثار ملی است، نیازمند صرف هزینه فراوان، نگهداری از آثار به شكل موجود و حفظ و بقای آن برای نسل‌های آینده را به دنبال دارد.»
مدیرعامل مهمانسرای عباسی تاكید كرد: «شرط نگهداری از یك بنای تاریخی حفظ كاربری آن است تا از تخریب آن جلوگیری شود. اگر این هتل بخواهد بدون استفاده گردشگران تنها به عنوان موزه استفاده شود، حتی یك دهه هم دوام نمی‌آورد و به زوال می‌رود.»
«برای نمونه علت تخریب سریع عمارت عالی‌قاپو، چهلستون و سایر بناهای تاریخی در سال‌های گذشته به این دلیل بوده كه هرگز از آنان استفاده نكردند و به همین دلیل لزومی برای صرف هزینه برای بازسازی و نگهداری وجود ندارد.»
وی گفت: «مسئولان این مهمانسرا تاكید دارند كه این مجموعه همواره به صورت یك مهمانسرا مورد استفاده قرار گیرد تا از بنا در برابر تخریب حفاظت شود.»

منبع : مسافران