کدام درد قلبی است؟

رنگش بدجوری پریده، دانه‌های درشت عرق نشسته روی پیشانیش، پنج انگشتش را باز كرده روی قلبش و از شدت درد دارد به خودش می‌پیچد، حس می‌كند كه كسی با تمام سنگینیش روی سینه او ایستاده و نمی‌گذارد نفسش بالابیاید، بدجوری نفس نفس می‌زند، حالت تهوع، استفراغ، سرگیجه و…
آنهایی كه خودشان یا اطرافیانشان با حمله‌های قلبی مانوسند، خوب می‌دانند كه این شرح حال، ‌شرح حال كیست. اما قفسه سینه به دلایل دیگری نیز ممكن است دردناك شود.
به بیان دیگر، تمام دردهای این ناحیه، قلبی نیستند. این نوشته قصد دارد از شایع‌ترین انواع درد قفسه‌سینه صحبت كند و توصیه‌های عمل‌گرایانه‌ای را نیز در اختیار بیماران قلبی قرار دهد.
● درد قفسه‌سینه
در هر نقطه‌ای از زیر گردن تا بالای شكم، اگر دردی احساس كنید، به درد قفسه سینه دچار شده‌اید و هیچ فرقی نمی‌كند كه این درد، واضح و شدید باشد یا مبهم و خفیف. تمام درد‌های این ناحیه را باید جدی گرفت. پزشكان و بیماران وقتی با چنین دردی مواجه می‌شوند، معمولا بیمناك می‌شوند كه مبادا پای یك حمله قلبی در میان باشد. حمله‌های قلبی یكی از شایع‌ترین و خطرناك‌ترین انواع دردهای قفسه سینه‌اند اما خوشبختانه یا متاسفانه بسیاری از دردهای قفسه سینه، به اشتباه، درد قلبی تلقی می شوند.
حقیقت این است كه بعضی از دردهای این ناحیه، هیچ خطری در پی ندارند. بعضی‌ها كمی خطرناكند و بعضی دیگر هم بسیار خطرناكند، آن‌قدر كه جان آدم را تهدید می‌كنند. به هر حال،‌ هر عضوی از اعضای بدن كه در داخل قفسه سینه وجود دارد، و تمام بافت‌های موجود در این ناحیه، می‌توانند یك منبع بالقوه برای بروز درد قفسه سینه به حساب بیایند. قلب، ریه‌ها، مری، عضلات بین‌دنده‌ای، دنده‌ها، تاندون‌ها و اعصابی كه داخل قفسه سینه‌اند، متهمان ردیف اولند.
● قلب درد
به درد قفسه سینه با منشا قلبی می‌گویند <آنژین.> این درد معمولا وقتی اتفاق می‌افتد كه خون و اكسیژن كافی به قلب نرسد. اگر چنین دردی یك حد و مرز قابل پیش‌بینی داشته باشد، به آن می‌گویند آنژین پایدار. به بیان دیگر، آنژین پایدار به این معناست كه شما خودتان بدانید كه وقتی میزان فعالیت روزانه‌تان از یك حد مشخصی بیشتر بشود، به درد قفسه سینه مبتلا می‌شوید. اما وقتی كه دردتان غیرقابل پیش‌بینی بشود یا این كه در حال استراحت نیز به چنین دردی دچار شوید، آن‌وقت به آن می‌گویند آنژین ناپایدار. شخصی كه به آنژین ناپایدار دچار می‌شود، باید خیلی زود در بخش اورژانس، مورد بررسی پزشكی قرار بگیرد.
حمله قلبی یكی از شایع‌ترین انواع دردهای قلبی است. وقتی رسوبات چربی یا لخته‌های خونی، جلوی خونرسانی به قلب را بگیرند و اجازه ندهند كه غذا و اكسیژن كافی به عضله قلب برسد، حمله قلبی اتفاق می‌افتد. این حمله معمولا با احساس سنگینی در قفسه سینه، درد و فشار در این ناحیه، و گهگاه با احساس سوزش در قفسه سینه همراه است. درد ناشی از حمله قلبی معمولا چند دقیقه طول می‌كشد. این درد ممكن است به نواحی دیگری از بدن هم انتشار پیدا كند. كمر، گردن، چانه،‌ شانه‌، بازو، وخصوصا دست و بازوی چپ در حمله‌های قلبی، معمولا تیر می‌كشند.
علایم دیگری كه تشخیص حمله قلبی را در ذهن پزشك تایید می‌كند، عبارتند از: تنگی نفس، حالت تهوع، احساس سرگیجه، عرق سرد. حمله قلبی معمولا به دنبال یك فعالیت و یا یك استرس شدید اتفاق می‌افتد و در اغلب موارد، پس از چند دقیقه استراحت و استفاده از قرص زیرزبانی (نیتروگلیسیرین) از بین می‌رود.
به جز حمله قلبی، دلایل قلبی دیگری هم هستند كه می‌توانند منجر به بروز درد در ناحیه قفسه سینه شوند. التهاب پرده‌ای كه دورتادور قلب را در برگرفته است، یكی از همین دلایل است.
این بیماری كه به <پریكاردیت> موسوم است، معمولا متعاقب یك عفونت ویروسی اتفاق می‌افتد. در این مورد نیز، درد قفسه سینه، بسیار شدید و معمولا متمركز بر روی یك نقطه است و بیمار احساس می‌كند كه انگار قفسه سینه‌اش دارد سوراخ می‌شود. همراه بودن علایمی نظیر تب و كوفتگی بدن هم تایید كننده همین تشخیص است. اسپاسم عروق كرونر، مشكلات عروقی و خصوصا بیماریهای مربوط به سرخرگ آئورت و . . . از دیگر دلایل قلبی برای بروز دردهای قفسه سینه به شمار می‌روند.
● ۱۰ فرمان به بیماران قلبی
۱. در هنگام بروز درد قلبی، كه معمولا در حال فعالیت و یا استرس به سراغتان می‌آید، بلافاصله دست از كار بكشید و آرام بنشینید. استراحت، اولین قدمی است كه باید برای تسكین دردتان بردارید.
۲. از قرص زیر زبانی (نیتروگلیسیرین) استفاده كنید. اگر پس از ۵ دقیقه، دردتان تسكین پیدا نكرد، مجددا باید یك قرص زیر زبانتان بگذارید. این كار را تا ۳ بار می‌شود تكرار كرد اما اگر پس از به كار بردن ۳ قرص زیرزبانی در فواصل مناسب، باز هم دردتان از بین نرفت، باید بلافاصله به یكی از مراكز اورژانس مراجعه كنید.
۳. در مواردی نظیر استحمام، مقاربت و یا بعد از خوردن غذاهای سنگین، بهتر است كه به طور پیشگیرانه از قرص زیر زبانی استفاده كنید.
۴. قرص زیر زبانیتان را نباید در معرض نور و حرارت و رطوبت قرار دهید چرا كه در این مواقع، خیلی زود فاسد می‌شود و ‌خاصیت درمانی‌اش را از دست می‌دهد. اگر از نیتروگلیسیرین استفاده كردید و مزه تند این دارو را در زیر زبانتان حس نكردید، بدانید كه احتمالا دارویتان خراب شده و خاصیتش را ازدست داده است.
۵. حتی الامكان قرص زیر زبانی را در وضعیت ایستاده مصرف نكنید چرا كه به دلیل افت ناگهانی فشار خون، خطر سقوط ناگهانی وجود دارد. بهتر است كه در وضعیت نشسته یا خوابیده از این قرص استفاده كنید.
۶. اگر اضافه وزن دارید، بهتر است با مراجعه به پزشك یا متخصص تغذیه، یك برنامه غذایی مناسب دریافت كنید و هرچه زودتر،‌ فكری به حال كاهش وزنتان بكنید.
۷. عوامل خطرساز بیماری‌های قلبی را هر چه زودتر تدبیر كنید: سیگار، فشار خون، چربی خون بالا، دیابت.
۸. وقتی كه درد قفسه‌سینه ندارید، خصوصا در اوایل صبح كه هوا پاكیزه‌تر است، ترجیحا در محل‌هایی مانند پارك و اماكنی كه از فضای سبز برخوردارند، پیاده‌روی كنید. كم‌كم اگر دیدید كه با این پیاده روی مختصر، مشكلی برایتان ایجاد نمی‌شود و تحملش را دارید، زمان پیاده‌رویتان را افزایش دهید یا به دویدن سبك بپردازید.
۹. هنگام راه رفتن و به ویژه موقع بالا رفتن از پله‌ها نباید باری بیش از یك كیلوگرم را حمل كنید.
۱۰. پرهیز از عصبانیت و استرس‌های روحی، بسیار مهم است و حتی می‌‌توانید برای افزایش آسودگی خاطر و دور شدن از عصبانیت‌های بی‌مورد،‌ از داروهای آرامبخش كمك بگیرید.
● دردهای غیرقلبی
سوزش سر دل یكی از شایع‌ترین دردهای غیرقلبی است. وقتی مازاد اسید معده پس می‌زند و در داخل مری به سمت بالا حركت می‌كند، این احساس به وجود می‌آید: احساس سوزش و درد در قفسه سینه و گردن.
در این مواقع، معمولا در داخل دهان نیز یك طعم ترش حس می‌شود و مقدار كمی از غذای خورده شده، به داخل دهان برمی‌گردد. سوزش سر دل معمولا چند ساعت پس از خوردن یك وعده غذایی اتفاق می‌افتد و به طور معمول، ساعت‌ها نیز به طول می‌انجامد. این حالت معمولا وقتی اتفاق می‌افتد كه چند ساعت پس از خوردن یك وعده غذایی، فعالیت سنگین كنید یا به جلو خم شوید یا دراز بكشید. نكته مهم این است كه چنین دردهایی معمولا با استفاده از آنتی‌اسیدهای رایج بهبود می‌یابند اما دردهای قلبی با آنتی‌اسیدها ساكت نمی‌‌شوند.
التهاب پرده دربرگیرنده ریه‌ها نیز منجر به بروز دردی در قفسه سینه می‌شود كه معمولا متمركز بر روی یك نقطه و بسیار شدید است. در این مورد هم، نكته مهم این است كه با سرفه، نفس كشیدن و دم عمیق، درد بیمار تشدید می‌شود، در حالی كه درد ناشی از حمله قلبی با سرفه و دم عمیق، هیچ تغییری نمی‌كند. دلایل ریوی دیگری هم وجود دارند كه ممكن است منجر به پدید آمدن درد قفسه سینه شوند. ذات‌الریه، آمبولی ریه، ‌پنوموتوراكس و بیماری‌هایی نظیر لوپوس یا سایر بیماری‌های اتوایمیون كه در آنها بدن علیه خودش فعالیت می‌كند، نیز منجر به بروز چنین دردهایی می‌شود.
حمله ترس مرضی هم یكی دیگر از حالاتی است كه منجر به احساس تنگی نفس و سنگینی در قفسه سینه می‌شود. این بیماری معمولا با افزایش ضربان قلب، افزایش سرعت تنفس، تعریق و ترس شدید از خفگی و مرگ همراه است.
التهاب غضروف بین دنده‌ها (كه به نشانگان تریتز معروف است) نیز یكی دیگر از مواردی است كه می‌تواند علایم مشابه دردهای قلبی را تقلید كند. وقتی غضروف‌های بین دنده‌ای، و خصوصا آن غضروف‌هایی كه دنده‌ها را به استخوان جناغ سینه متصل می‌كنند، ملتهب شوند؛ دردی در قفسه سینه حس می‌شود كه بسیار تیز و شدید است و ممكن است با درد ناشی از حمله قلبی اشتباه گرفته شود. البته محل این درد با محل آن درد فرق دارد. در نشانگان تریتز، وقتی فشار مستقیمی به استخوان جناغ وارد كنید، درد تشدید می‌شود اما در حمله قلبی، بیمار نمی‌تواند یك نقطه را به عنوان محل درد نشان دهد چرا كه درد ناشی از حمله قلبی، مبهم و پخش است و هیچ‌گونه حساسیت نقطه‌ای در قفسه‌سینه به چشم نمی‌خورد. دردهای عضلانی قفسه‌سینه كه معمولا از اسپاسم عضلات این ناحیه سرچشمه می‌گیرند، نیز گهگاه با دردهای قلبی اشتباه گرفته می‌شوند، در حالی كه این دردها نیز با تغییر وضعیت یا خم و راست شدن، كم و زیاد می‌شوند اما دردهای قلبی با این تغییر وضعیت‌ها هیچ تغییری نمی‌كنند.
زونا هم یك بیماری پوستی است كه منجر به بروز درد قفسه سینه می‌شود اما در این بیماری معمولا درد در سطح پوست حس می‌شود. ضمن اینكه ضایعات پوستی زونا هم به افتراق این درد از درد قلبی كمك می‌كند.
دردهای دیگری هم هستند كه به آنها می‌گویند: دردهای ارجاعی. یعنی محل اصلی درد، جای دیگری است اما دردش به قفسه‌سینه رجوع می‌كند. بیماری‌هایی نظیر سنگ كیسه صفرا، التهاب كیسه صفرا، التهاب لوزالمعده، بعضی سرطان‌های گوارشی و . . . منجر به بروز چنین دردهایی در ناحیه قفسه‌سینه می‌شوند.

دكتر محمد كیاسالار

منبع : پایگاه اطلاع رسانی پزشکی ایران سلامت