هویج

به فارسی « هویج » ، « زردك » ، « گزر » به عربی در كتب طب سنتی « جزر » نام برده می شود . به فرانسوی Carotte و به انگلیسی Carrot گویند . گیاهی است از خانواده Umbelliferae نام علمی آن Daucus carota L. می باشد. در برخی مدارك هویج مزروع را Daucus carota L. var sativa DC نوشته اند .
● مشخصات
به طور كلی از نظر ارقام ، هویح درو قسم كلی دارد ، هویج علوفه ای و هویج غذایی كه به مصرف غذای انسان می رسد . هویج غذایی نیز از نظر كلی دو رقم است . هویج قرمز و هویج زرد و هر یك از این ارقام نوع بلند و كوتاه و متوسط آن نیز وجود دارد .این ارقام پرورشی از آمیزش گونه های مختلفه طی قرون و اعصار كشت آن به صورت دو رگه هایی ایجاد شده كه برخی از آنها اصولا شباهت خیلی كمی با هویج اجدادی خود دارند.
هویج گیاهی است علفی و دو ساه دارای ریشه ای عمودی ، ضخیم ، ساقه بی كرك برگها متناوب بسیار بریده بریده كه به قطعات نازكی تقسیم می شود. گلها سفید كوچك به صورت گروهی و چتر مانند در انتهای شاخه گل دهنده .
تكثیر هویج از طریق كشت بذر آن صورت می گیرد. به علت داشتن ریشه عمودی و ضخیم خا ك باید خوب شخم خورده و نرم باشد و كود كافی داده شده باشد . تخم هویج زودرس را در اوایل پاییز می كارند.در طول مدت زمستان گیاهان جوان را در مناطق خیلی سرد با پوشش از كاه و خاشاك از یخ زدن حمایت می نمایند . این نوع هویج زودرس در ارزیبهشت محصول ریشه اش برداشت می شود . انوا ع دیگر را بر حسب نژاد از اواخر اسفند تا اوایل خرداد ماه می توان كاشت .
برای تولید بذر در موقع برداشت ریشه ، ریشه های قوی و خوب را انتخاب و در بستر مناسبی محفوظ نگه می دارند و ر بهار سال بعد مجددا این ریشه ها كاشته می شوند . از این هویجها در مرداد و شهریور محصول بذر برداشت می شود.
● تركیبات شیمیایی
از نظر تركیبات شیمیایی گزارشهای فنی منتشره در مغرب زمین نشان میدهد كه در گیاه هویج تركیبات زیرموجود است:
پیرولیدین ، دوسین ، دوكوسترین . اسانس روغنی فرار موجود در آن شامل لیمونن ، پینن و سینئول و تخم ان دارای تیگلیك اسید ، اسارون و بیزابول می باشد.
بررسی شیمیایی دیگری حاكی است كه در گیاه هویج مواد پیرولیدین و دوسین موجود است و ر هر ۱۰۰ گرم ریشه هویج در حدود ۰۰۵/۰ میلی گرم ارسنیك وجود دارد.
به علاوه الفا و بتا و گاما كاروتن در آن یافت می شود. اسانس روغنی آن در حدود ۶۵/۱ درصد است كه شامل كاروتال است.
بررسی شیمیایی دیگری حاكی است كه در برگ سبز هویج در حدود ۲۳/۰ درصد یك ماده عامل تلخ گلوكوزیدی وجود دارد و در حدود ۰۳/۰ درصد یك روغن اتری ولی اثری تاننها و ساپونینها دران دیده نشده است. به علاوه وجود چند پروتو الكالوئید و ماده پیرولیدین و دوسین نیز در آن تایید شده است.
اسانس روغنی فرار هویج وحشی كه از مناطق جنوبی شوروی به دست آمده دارای ۵۰ درصد ماده ژرانیول است. در تخم هویج اسانس روغنی فرار ( در حدود ۱ درصد ) وجود دارد كه شامل ۳/۱۱ درصد دوكول و ۷۰ درصد كارونال می باشد. از نظر سایر تركیبات و ویتامینهادر هر یك صد گرم قسمت قابل خوردن ریشه هویج مزروع خام مواد زیر موجود است :
هیدراتهای كربن ۷/۹ درصد ، كلسیم ۳۷ میلی گرم ، پتاسیم ۳۴۱ میلی گرم ، فسفر ۳۶ میلی گرم ، ویتامین A در حدود ۱۱۰۰۰ واحد بین المللی ، اهن ۷/۰ میلی گرم ، تیامین ۰۶/۰ میلی گرم ، رایبوفلاوین ۰۵/۰ میلی گرم ، نیاسین ۶/۰ میلی گرم و ویتامین C ۸ میلی گرم .
آزمایش جدید دیگر ی و جود یك نوع انسولین گیاهی را كه اثر كم كننده قند خون دارد در هویج گزارش داده است .
● خواص – كاربرد .
خواص وكاربرد هویج بر اساس آنچه در مناطق مختلف دنیا معمول است و در مدارك معتبر غربی منتشر شده عبارت است از : در چین از تمام قسمتها و اعضای گیاه هویج در شفای بیماری ها استفاده می شود. عصاره ریشه هویج روی سوختگی ها گذارده می شود و اثر شفابخش دارد . تخم هویج مدر است و از آن برای معالجه استسقا استفاده میشود . هممچنین برای بیماری های كبد واسهالهای ساده مزمن و اسهالهای خونی مزمن به كار می رود.
ریشه هویج مغذی و مقوی معدهو بادشكن است و برای تسكین دردهای آلات داخل شكم استفاده می شود.
طبق نظر حكمای طب سنیتی هویج از نظر طبیعت گرم وتر است. خواص هویج مزروع لطیف كننده و بازكننده گرفتگی ها و انسداد كبد است. مقوی معده ومین می باشد و برای تقویت نیروی جنسی و ازدیاد تولید اسپرم مفید است. و منعظ می باشد. و برای سرفه و درد سینه و معده و كبد و اخراج سنگ كلیه و مثانه و ازدیاد ترشح ادرار نافع است. به هضم غذا كمك می كند وبرای استسقا مفید است. دل پیچه را تسكین می دهد. تخم هویج پرورشی و مزروع نفاخ است. مربای هویج با عسل بسیار مبهی و برای تقویت نیروی جنسی موثر است . مقوی آلات داخل شكم و رحم و هاضمه می باشد. پرورده هویج در سركه برای تحلیل طحال بسیار نافع است.
مضر گرم مزاجان است و از این نظر باید با گوشت ، پخته و خوردهشود . مقدار خوراك از خود ریشه هویج ۷۰۰ – ۶۰۰ گرم و از مربای ان تا ۵۰ گرم . تخم آن در تمام خواص شبیه ریشه آن است و قویتر .
اگر مقداری تخم آن را گرفته و با هم وزن آن تخم شلغم مخلوط و تربی را خالی نموده و داخل آن را از این دو تخم پر كنند وسر ان را بسته در زیر اتش بپزند و بیرون آورده و بخورند ، برای اخراج سنگ كلیه و مثانه و رفع سختی ادرار بسیار مفید است. مقدار خوراك از تخم آن تا ۸ گرم است.

منبع : موسسه اطلاع‌رسانی طعام اسرار