سنجاقک

▪ نام فیلم: سنجاقك
▪ كارگردان: تام شدیاك
▪ محصول ۲۰۰۲ آمریكا
▪ بازیگران: كوین كاستنر، سوزانا تامپسون، جو مورتون و...
فیلم سنجاقك از زمره فیلم هایی است كه به نظر نگارنده در ارتباط با موضوع خود كه همانا زمینه ای ماورایی دارد، بیشتر به عوامل روانشناختی نظر دارد تا فلسفی. دكتر جوهارو (كوین كاستنر) به همسرش امیلی (تامپسون) علاقه مند است. امیلی خود نیز پزشك است. اتوبوس حامل وی در رودخانه ای خروشان سقوط می كند و همراه جنینی كه همراه داشته كشته می شود، پس از این حادثه دكتر جو تا حدودی نظم ذهنی و روانی اش مختل می شود. این موضوع چنان ثقلی به خود می گیرد كه مقامات بیمارستان از او می خواهند به مرخصی رفته و استراحت كند. جو برای رهایی از این حرمان كشنده، غرق در كار درمان بیماران می شود. او به تدریج درمی یابد كه از طریق بعضی از كودكانی كه به بیماری های صعب العلاج مبتلا هستند و از بیماران همسرش بوده اند، پیام هایی دریافت می كند. یكی از این بیماران جفری نام دارد. جفری كه كودكی حدوداً هشت ساله است، پس از این كه تا آستانه مرگ پیش می رود و سپس زنده می شود، به جو می گوید كه امیلی را در یك رنگین كمان دیده است. در نهایت جفری به جو چنین القا می كند كه امیلی می خواهد با او ارتباط برقرار كند. پسر بچه دیگری به نام بن كه او نیز به بیماری سختی مبتلا است، طبق آنچه فیلم ادعایش را دارد، برای لحظه ای گذرا مرگ را تجربه می كند. بن به جو می گوید كه خواب همسرش را دیده است، بن حدود دو هفته است كه به بیمارستان آمده و قبلاً امیلی را ندیده است. او به جو می گوید: همان خانم دكتری كه عكس او در راهرو بیمارستان است، در خواب به او گفته كه جو باید به محل رنگین كمان برود. امیلی سعی می كند از طریق بیمارانی كه در حال مرگ هستند با جو ارتباط برقرار كند. وجه تسمیه فیلم به جهت تصویر سنجاقكی است كه از كودكی به صورت مادرزاد روی شانه امیلی همسر جو قرار گرفته است. جو در یكی از شب ها در خانه خود، از پشت پنجره شاهد پرواز سنجاقكی است كه تا آستانه پنجره می آید و سپس از نظر دور می شود. در خاتمه جو به ونزوئلا می رود. او به كمك یك خلبان محلی به مكانی می رود كه اتوبوس حامل همسرش و دیگران در رودخانه ای خروشان سقوط كرده است. جو بدون توجه به هشدار خلبان به میان رودخانه خروشان رفته و به درون لاشه اتوبوس می رود. جریان شدید آب لاشه اتوبوس را از جا می كند و درون اتوبوس مالامال از آب می شود. جو خود خواسته تلاشی برای رهایی خود نمی كند و در نتیجه برای مدتی قدم در قلمرو مرگ می گذارد. در این هنگام امیلی بر او ظاهر می شود. وقتی خلبان هواپیما او را از داخل اتوبوس به بیرون رودخانه می آورد، جو مجدداً زنده می شود. بعد از این جو با شتاب خود را به قبیله ای كه همسرش برای مداوای آنها به ونزوئلا آمده بود می رساند. او عكس همسر خود را به افراد قبیله نشان می دهد و از آنها سئوال می كند كه صاحب این عكس را می شناسند؟ افراد قبیله ضمن تائید اینكه صاحب عكس را می شناسند، كودكی شیرخواره و بسیار زیبا را به او تحویل می دهند و می گویند این كودك فرزند همین زن صاحب عكس (امیلی) است. جالب اینكه تصویر پروانه كوچكی روی بدن كودك مشاهده می شود. تام شدیاك هیچ گونه توضیح علمی و غیرعلمی یا ماورایی را در رابطه با آنچه كه در فیلم خود به ما نشان می دهد اقامه نمی كند. فیلم سنجاقك در مجموع به لحاظ ساختار و پرداخت، فیلم متوسطی است كه بازی یكدست و روان كوین كاستنر یكی از امتیازات بارز آن است. تام شدیاك در چند جای فیلم موفق به خلق لحظات ترسناكی شده است كه آن هم از امتیازات بارز فیلم است، گرچه به دلیلی كه در رابطه با كلیت فیلم گفته شد فیلم سنجاقك اثر متوسطی است. در سكانسی كه شب هنگام جو در خانه ویلایی خود از پشت پنجره شاهد پرواز سنجاقكی است، پرداخت خوبی را از شدیاك شاهد هستیم. جو دچار توهم می شود و با نوعی ترس و تردید وارد یكی از اتاق ها می شود كه ناگهان طوطی با حركاتی هیستریك و غیرقابل پیش بینی بسیاری از وسایل اتاق را درهم می ریزد و سپس به حالت احتضار روی زمین می افتد و در خاتمه جو به طور ناگهانی نگاهش معطوف عكس بزرگ امیلی می شود. این سكانس بسیار ماهرانه دكوپاژ و مونتاژ شده است. تقطیع و اندازه نماها بسیار استادانه انتخاب شده است. شدیاك در این سكانس به شكلی بسیار موثر ترس را به مخاطب خود منتقل می كند چرا كه آنچه رخ می دهد ناشناخته و غیرقابل پیش بینی است. ترس واقعی نیز عكس العمل انسان است در برخورد با عوامل و عناصر ناشناخته. سكانس دیگری كه آن هم شب هنگام و در ویلای دكتر جو می گذرد، درخور اشاره است. جو كه به تنهایی بیرون از ساختمان قرار دارد صدای به هم خوردن در اتاق ها كه وزش باد موجب آن شده توجه او را جلب می كند. دوربین كات می كند به درون ساختمان و تصویر به هم خوردن درها را نشان می دهد و سپس دوربین به آرامی شروع به حركت می كند كه به لحاظ گرامری نمای نقطه نظر را به خود می گیرد یعنی این كه كسی از درون ساختمان جو را زیرنظر دارد!
«سنجاقك» به كارگردانی تام شدیاك و با بازی كوین كاستنر، سوزانا تامپسون، جو مورتون و ... از شبكه یك سیما در هفته گذشته پخش شد.

عبدالحسین حسام زاده

منبع : روزنامه شرق