عشق‌های فانتزی با طعم خامه‌ای

عشق خامه ای / شهرام شفیعی / انتشارات سوره مهر
« عشق خامه ای» عنوان داستان بلند وطنز به قلم شهرام شفیعی است كه در۲۲ فصل جداگانه با عناوین مختلف نوشته شده وهمین عناوین جداگانه فصل ها كه هیچگونه اشاره ای به بهم پیوستگی آنها نشده باعث عدم تشخیص آنها برای دست اندركاران فهرستنویسی بر اساس اطلاعات فیپا شده و در شناسنامه كتاب عنوان « مجموعه داستانهای» كوتاه قید شده است؛ درحالیكه عشق خامه ای یك داستان بلند است كه با زیر پا گذاشتن بعضی از ملاحضات ، می توان آن را ” رمان“ هم نامید. اما اینكه چرا به همین راحتی نمی توان آن را رمان نامید بحثی است كه نیاز به توضیح بیشتر دارد. در این راستا اولین موردی كه به این كتاب وارد است توضیحات حاشیه ای بی شماری است كه به اصل روایت ربطی ندارد وتا حدودی پرگویی نویسنده را به رخ می كشد. اگر توضیحات غیرضروری را از متن اصلی جدا كنیم داستان ۲۲۹ صفحه ای شهرام شفیعی به چیزی حدود زیر ۱۰۰ صفحه تقلیل پیدا می كند و درآن زمان دیگر نمی توان آن را رمان نامید. بنابراین در آن شرایط عنوان داستان بلند بیشتر برازنده « عشق خامه ای » است.البته ناشر كتاب به این نكته ظریف پی برده وبا برچسب باریكی عنوان ” مجموعه داستان“ را به ” داستان بلند طنز“ تغییرداده است.
تم اصلی داستان برمحور مهاجرت یك خانواده ۶ نفره ( پدر، مادر وفرزندان، شروین، رامین، شیما وفرناز) ازتهران به یكی از شهرستانهاست ( اسم شهر مقصد مشخص نشده است) . شهر مقصد زادگاه پدر خانواده است ودرآنجا برادرزاده پدركه پسرعموی فرزندان محسوب می شود، شیفته دختر بزرگ خانواده مهاجر ( شیما) می شود.شیما علاقه ای به پسر عمو ندارد وكشمكش مفصلی پیرامون این واقعه شكل می گیرد. پایان داستان هم بدون ازداوج آن دو رقم می خورد.
اگر ۲۲قسمت مجزای یك داستان بلند را یك داستان بلند بدانیم كه اتفاقا هست، نقطه مركزی این داستان مشخص نیست. برای مخاطب معلوم نمی شود جوهره اصلی داستان در كدام قسمت آن نهفته است. ودراین راستا چند محور را می توان به عنوان محورهای شاخص روایتی داستان برشمرد. ازجمله : دلتنگی ها وعدم سازگاری خانواده مهاجر با مكان جدید، دغدغه ونگرانی اعضای خانواده از موفقیت درموقعیت جدید، سرگذشت پسرعموی خجالتی ونگون بخت در راه رسیدن به دخترعموی مورد علاقه اش ، جایگاه پدرخانواده دركنار برادرش كه همواره بر زندگی او و خانواده اش سایه افكنده است و...
شهرام شفیعی هیچ یك از این محورها را بردیگری مقدم ندانسته وتمامی این وقایع به صورت موازی در داستان پیش می روند. این شكل روایتی ویژگی اصلی وكنونی كتاب را رقم زده است وآن استقلال بخش های بیست ودوگانه است كه عبارتند از: هواپیما، جوجه ها، پاچه گوسفند، مربا، عمو، دوره ی باسلوق، پسرعمو،پشه بند، سیندرلا، حق رای ، دامن، نخ نیمه شب، قالیچه، چمدان جادویی، قرارداد، یك خیارشور كوچولو، دختری در دوردست، دفتر خاطرات وعقاید شیما، آدامس نیكول كیدمن، هفت جفت كفش دوست داشتنی، سمفونی الاغ سوران، چهارمتر طناب وبیست سانت گردن و ق .
هریك از این بخش ها خود به تنهایی داستان مستقل با ساختار جداگانه ای هستند ومخاطب از خواندن هریك از آنها به اندازه خواندن یك داستان كوتاه لذت می برد. این نكته را می توان جزو ویژگیهای مثبت كتاب عشق خامه ای برشمرد. البته اگر این ویژگی در ابتدای كتاب توضیح داده می شد، به زیبایی كار می افزود وآن را در ردیف كتابهای خاص برای خوانندگان معرفی می كرد.
كتاب حاضر در ردیف كتابهای اختصاصی كودكان ونوجوانان قرار می گیرد ودراین میان نوجوانان مخاطبان اصلی آن هستند. ازجمله ویژگیهایی كه برای كتابهای نوجوانان لازم است مراعات شود، سرنوشت شخصیت های داستانی است و به عبارت دیگر ساماندهی كاراكترها در روند مسیراصلی داستان كه متاسفانه نویسنده در این بخش توفیق چندانی به دست نمی آورد. اگثر شخصیت های داستانی كتاب عشق خامه ای سرنوشت نامعلومی دارند كه برای یك مخاطب نوجوان مهم است كه سرنوشت آدمهایی كه درطول خوانش داستان با آنها حس همذات پنداری داشته وبه نوعی زندگی كرده است، مشخص بشود. دردنیای بزرگسالان این وضعیت( عدم معرفی یك وضعیت مشخص) به نوعی یك ویژگی مثبت ارزیابی می شود وآن هم ازدریچه احترام به تشخیص مخاطب كه می تواند با توجه به داشته های ذهنی ومعلومات عمومی او، دست اورا درتاویل های گوناگون باز بگذارد. اما دنیای نوجوانان با این نگاه همسان نیست.
ازدیگر ویژگیهای كتاب روان بودن نثرآن است كه خواندن را دچار مشكل نمی كند. مخاطب نوجوان می تواند به راحتی آن را در دست بگیرد ودرفاصله زمانی كمتری آن را دوره كند. بافت طنزگونه كتاب هم به اشتیاق مخاطب كمك می كند ودر مجموع خواننده از درگیر شدن دریك ماجرای فانتزی لذت می برد واین دستاورد كمی برای نویسنده كتاب نیست.

ولی الله سلیمی

منبع : سایر منابع