نقدی از «آتش‌بس»

تهمینه میلانی، پس از یك دوره ساخت فیلم هایی كه به دلیل شعاری و بیانیه گونه بودن، نتوانست مخاطب عام را جذب كند، این بار به تولید یك فیلم تجاری دست زده است. تجاری، به معنای فیلم سازی با هدف فتح گیشه؛ چه، فضایی كه طی سال های اخیر بر سینمای ایران حاكم شده است می تواند هادی هر كارگردان با تجربه ای برای ساخت فیلمی گیشه ای باشد. به قول معروف، رگ خواب تماشاگر ایرانی به دست این گونه فیلمسازان آمده است. می دانند كه در فیلم خود از چه فاكتورهایی استفاده كنند، یا فیلم با چه شاخصه هایی بسازند تا در فروش به موفقیت برسند. (البته این فروشی كه از آن نام می بریم و فیلمسازان فعلی به دنبال آن هستند به همین حداقل زیر ۳۰۰ میلیون برای تهران است) معادله ای كه «آتش بس» نیز از آن تبعیت كرده است، یك روایت داستانی ساده و بدون پیچیدگی هایی كه نیاز به تفكر دارند- و عمدتا مخاطبان سینما از آن فراری هستند- ژانر كمدی (كلامی)، لوكیشن آپارتمانی، استفاده از سانتیمانتالیزم دختر پسری و بازی گرفتن از شبه ستارگان گیشه ای، از جمله تمهیداتی هستند كه برای رسیدن به این مقصود به كار گرفته شده است. البته به جز این موارد از ریتم مناسب، طراحی صحنه دقیق، حركات سنجیده دوربین (دكوپاژ) كه در خدمت هدف مورد نظر هستند نیز نمی توان گذشت.
اما گذشته از این مسایل، آتش بس را می توان از جهتی دیگر نیز متمایز از آثار گذشته این فیلمساز دانست. فضایی كه فیلم در آن می گذرد، به طور كامل در زندگی، روابط، فرهنگ و محیط های كاری- اقتصادی طبقات بورژوا و مرفه است. آنچه كه طی این سال ها خوره و بیماری سینمای ایران بوده است، رفاه زدگی، بالاشهرزدگی. هر چند كه این فضا نیز در خدمت سایر عناصر فیلم به منظور یك دست شدن ساختاری فیلم است.
آتش بس، بیرون آمدن میلانی از چاله سیاه نمایی جامعه و افتادن در پرتگاه «سرمایه داری نمایی» است. چیزی كه كیمیای فقیران و نوازشگر چشم آنان و تفریح و آینه زندگی اغنیاست. تا آن حد كه مخاطب از شكستن آن همه اشیا و تجملات گران قیمت، پاره كردن آن لباس های اشرافی و در سطل آشغال ریختن غذاهای جورواجور در فیلم شگفت زده می شود. اختلافات زناشویی موضوع فیلم است. زن و مرد جوانی كه تازه ازدواج كرده اند در زندگی مشترك خود دچار مشكل شده اند. سایه (مهناز افشار) تقاضای طلاق كرده است اما یوسف (محمدرضا گلزار) تن به این كار نمی دهد، سایه، در جستجوی دفتر وكیل، اشتباها وارد مطب یك روانشناس می شود و این تصادف آغاز ی می شود بر پایان درگیری های آن دو كه توسط روانشناس (آتیلا پسیانی) با ارایه راهكارهایی به «آتش بس» می رسد.
در واقع فیلم در بستر طنز راهكارهایی برای حل كشمكش های زناشویی، ارایه می كند، اقتباسی از كتاب «شفای كودك درون» كه راه حل را در بازگشت به كودكی كه در شخصیت هر فرد وجود دارد و گاهی شیطنت می كند می داند. به طوری كه در سكانس های پایانی، فیلم لحن و بیان عادی خود را از دست می دهد و بدل به آموزش تصویری مسایل خانواده می شود.
نكته قابل تأمل آتش بس، نحوه بیان خط فكری كارگردان است كه در آثار پیشین او محور اصلی فیلم بودند. در این اثر نیز امتداد یافته است اما هم كمرنگ تر است و هم نحوه بیان آن تغییر یافته است. به طوری كه دیگر شاهد شخصیت پردازی اغراق گونه از مردان زورگو و خیانت كار نیستیم. اما گره اصلی داستان همچنان بر تضاد سنتی به خانواده و زندگی متجددانه استوار است. آنچه كه در فیلم مورد حمله قرار گرفته، توقعات یك مرد از همسرش و در مقابل لج بازی های زن در برابر شوهرش است كه هر دو طرف مقصر هستند و تا حدودی تعادل برقرار است. اما فیلم زیركانه بخشی از خواسته های مشروع و معقول مرد از همسرش را با توقعات بی جا و خودخواهانه او درهم آمیخته است. مثلا انتظاراتش مثل پوشش مناسب (رعایت حجاب)، معاشرت نكردن با مردان نامحرم غریبه، غذای خوب پختن، تابعیت از شوهر و هر آنچه كه در تعالیم دینی برای تحكیم نهاد خانواده و تضمین سلامت زندگی زناشویی آمده است را در كنار خواسته هایی چون سركار نرفتن و خانه ماندن، چاق بودن و... كه ریشه در ناآگاهی، خودسری و آداب قومی دارد قرار داده است و هر دو را محكوم نموده است. به این ترتیب ایده آل فیلم یك زندگی كاملا لیبرالی و به تغییر شیوه زندگی همسو با نظم جهانی است.
میلانی با ساخت فیلم آتش بس، هر چند رویكردی تازه به كمدی در سینمای ایران دارد و توانسته با نمایش تصاویری از یك زندگی زناشویی به هم ریخته، طنزی مفرح كه مخاطب را می خنداند و با خود همراه می كند خلق كند، اما همچنان اسیر خود انگاره هایی است كه اثر او را از «دل» مخاطب دور می كند و در «یاد» او باقی نمی ماند. به نظر می رسد كه مشكل میلانی همچنان این است كه جامعه ایران، فرهنگ، پیچیدگی ها، مشكلات، دلخوشی ها و دردهای آن را نمی شناسند، اما قصد نوشتن نسخه برای آن دارد.

روزنامه کیهان

منبع : سایت خبری ـ تحلیلی سینمای ما