نبض تشویش در روز امتحان

دانش آموزان و دانشجویان از شنیدن اعلام موعد امتحانات، نگران و مضطرب می شوند، علت در این است كه ما با دید مثبت و سازنده به امتحانات نگاه نمی كنیم و در برخی موارد معلمان و خانواده نیز به این نگرانی دامن می زنند و آن را تشدید می كنند.
دانش آموزان باید از امتحان به عنوان انگیزه ای برای مطالعه مرور مطالب درسی استفاده كنند و از آن به عنوان معیاری برای سنجش میزان دریافت مطالب و همچنین نقاط ضعف بهره جویند، در واقع امتحانات، بهانه خوبی برای مطالعه مرتب و جدی است، دانش آموز باید از این محرك به خوبی استفاده باید از این محرك به خوبی استفاده كرده و مطالب را مرور و تكرار نماید و از آن لذت ببرد.
امتحان وسیله رسیدن به اهداف زیادی است كه افراد به دنبال آن هستند. در واقع با امتحان درمی یابیم روش مطالعه، اطلاعات و فعالیت هایمان ضعیف است یا باید اصلاح شود. امتحانات امری طبیعی و عادی است و دانش آموز را به فعالیت بیشتر وامی دارد. دكتر هوشنگ قره خانی «عضو هیأت علمی دانشگاه» و «روان شناسی مركز مشاوره پیشرو» در این خصوص می گوید: «عوامل مختلفی در موفقیت در امتحان نقش دارد. چنانچه بخواهیم با نگرش سیستمی به این پدیده بنگریم بایستی بگوییم كه موفقیت در امتحان خود یك سیستم است كه از مجموعه ای از سیستم های كوچكتر شكل گرفته است، كه هر یك از این اجزاء تشكیل دهنده نقش و اهمیت ویژه ای در موفقیت امتحان دارد.»وی می گوید: «هدف و انگیزه یكی از اجزای تشكیل دهنده این سیستم است. هنگامی كه فرد به جایگاه علم در جهان امروز واقف است هدف خویش از درس خواندن را می داند، در نتیجه بهتر تلاش و كوشش می نماید.»
وی یكی از عوامل مؤٍثر در خوب یادگرفتن را دقت و تمركز عنوان می كند و می گوید: «تمركز حواس برای بخاطر سپردن و یادآوری مطالب ضروری است. در واقع تمركز از فكر كردن به امور جزئی هنگام درس خواندن جلوگیری می نماید.» دكتر قره خانی توصیه می كند: «كسانی كه در هنگام مطالعه افكار مزاحم به سراغ آنها می آید این افكار را با ماژیك و درشت روی یك صفحه كاغذ بنویسند و كنار دست خود بگذارند و پس از اتمام ساعت مطالعه آن كاغذ را بردارند و در زمان استراحت به آن موضوعات فكر كنند یعنی فكر را تربیت كنند كه مسائل جدی را از غیرجدی تفكیك نماید.»
برنامه ریزی صحیح درسی از اركان اصلی موفقیت در امتحان است. بهتر است دانش آموز زمان باقی مانده تا امتحانات را به هر كدام از دروس اختصاص دهد، دكتر قره خانی در این خصوص می گوید: «مشاهده می شود دانش آموزانی برای مطالعه از صبح تا شب برای یك درس برنامه ریزی می كنند در حالی كه از نظر روان شناسان یادگیری شیوه متراكم درس خواندن مطلوب نیست. بلكه بهتر آن است دروس را به طور متفرق با تنظیم آسان، دشوار مطالعه نمائیم و در تنظیم برنامه اولاً درس مشكل تر را صبح قرار دهیم و ثانیاً بعد از مطالعه یك درس دشوار كه مستلزم قواعد حل مسئله است بعد از یك درس خواندنی و ساده تر منظور نمائیم.»
وی اضافه می كند: «مطالعه تا دیر وقت و بیشتر از نیمه شب چندان مفید و مؤثر نخواهد بود. همچنین خواب بعد از ظهر بیشتر از ۳۰ دقیقه چندان مفید نیست زیرا مطالعات نشان داده است خواب بعد از ظهر سبب تغییر شیمیایی مغز می گردد و مدت ها پس از خواب طول می كشد تا مغز به كاركرد عادی خود برگردد، به همین علت توصیه می شود بعد از ناهار استراحت چشمی و ۳۰ دقیقه داشته باشند.»
این استاد در خصوص روش های صحیح مطالعه می گوید: «در مرحله اول مطالب را اجمالی مطالعه نمائیم، خواندن اجمالی جهت پی بردن به ساختمان كلی مطالب و آشنایی كلی با محتوا صورت می گیرد، در مرحله دوم به عمیق خوانی مطالب بپردازیم در واقع در این مرحله هر پاراگراف را به دقت خوانده و مطالب ریز آن را مشخص می نمائیم. در مرحله سوم علامت گذاری و حاشیه نویسی و مرحله چهارم به تهیه برگه ها و نكته ها می پردازیم كه همیشه قبل از امتحان می توان به آنها مراجعه نمود و مطالب را به راحتی مرور كرد.»وی ادامه می دهد: «در هنگام مطالعه از بلند خواندن و قدم زدن خودداری نمائید، زیرا این امر نه تنها مفید نیست بلكه باعث به هدر رفتن انرژی و حفظ طوطی وار مطالب می گردد و در واقع در وضعیتی كه فرد پشت میز می نشیند و راه نمی رود، شش ها امكان اكسیژن گیری بهتری پیدا می كنند و ستون فقرات و چشم ها در وضعیت مناسب تری از نظر یادگیری قرار می گیرند كه هم خستگی كمتری را به دنبال دارد و هم آسیب كمتری به بدن می رساند.»
لیلا رئوف مقدم «كارشناس ارشد برنامه ریزی آموزشی» و مدرس در خصوص راهكارهای موفقیت در امتحان می گوید: «با شروع فصل امتحانات نباید فرصت را از دست داد، دانش آموز موفق كسی است كه از فرصت هایی كه به ظاهر كوچك و كم ارزش هستند، استفاده كند.
دانش آموز باید یك برنامه دقیق برای آمادگی قبلی امتحان برای خود بنویسد تا اگر در طول سال به هر علتی درس نخوانده است در این زمان جبران شود.»
وی می افزاید: «دانش آموز باید دروس را اولویت بندی و فهرست بندی نماید و آنها را به ترتیب در روزهایی كه فرصت دارد مرور كند در غیر این صورت در شب امتحان باید مطالب كتاب مربوطه را براساس سنگینی مطالب و محتوای درس برای هر فصل تقسیم بندی نماید.»
رئوف مقدم اضافه می كند: «به این ترتیب با تقسیم كل زمانی كه برای درس خواندن دارد دیگر به كمبود وقت برخورد نمی كند.»این كارشناس می گوید: «در زمان امتحانات ضروریست دانش آموز محلی را برای درس خواندن خود انتخاب كند كه كمتر عبور و مرور صورت گیرد و نور كافی و حرارت ملایم نیز داشته باشد.»
وی می گوید: «باید به خاطر داشته باشیم خواندن بار دوم كم اهمیت تر از مطالعه بار اول نیست. این در حالی است كه برای راحت تر انجام دادن مطالعه بار دوم بهتر است در مطالعه بار اول نكته های مهم را علامت بزنیم تا در بررسی بعدی روی این نكته ها دقت بیشتری داشته باشیم. همچنین بعد از خواندن هر مطلب چكیده ای از مطالب مهم را بنویسیم، این كار به دانش آموز در مرور بار دوم یاری می رساند.»
لیلا رئوف مقدم می گوید: «اگر مطالبی را كه قرار است یادگرفته شود ابتدا یك بار به طور كامل مطالعه كنید، سپس به بررسی اجزاء بپردازید. نه تنها مطالب را با معنی تر فرامی گیرند بلكه آن را به مدت بیشتری در ذهن خود نگاه می دارید زیرا این كار باعث فهم و بصیرت بیشتر می شود.»
با رسیدن فصل امتحانات مشاهده می كنیم، خیلی از افراد شب های امتحان تا دیر وقت بیدار مانده و صبح زود نیز از خواب بیدار می شوند. حتی عده ای از قهوه جهت بیشتر بیدار ماندن استفاده می نمایند. رئوف مقدم در این خصوص می گوید: اگر فرد به اندازه كافی نخوابد. میزان دقت و تمركزش پایین خواهد آمد در این حالت ممكن است مطالبی را كه خوب یادگرفته است، ناقص به یاد بیاورد. در این حال به افراد توصیه می شود در شب امتحان آسوده بخوابند تا شاداب تر سر جلسه حاضر شوند. وی در خصوص آمادگی برای سر جلسه در پایان خاطر نشان می سازد: امتحانات به ما نقاط ضعف و قدرت را نشان می دهد، در نتیجه دلیلی برای اضطراب وجود ندارد، علی الخصوص زمانی كه با یادگیری و مطالعه كامل دروس در سر جلسه امتحان حاضر شده باشیم. در پایان اینكه مطالعه مطالبی را كه انتظار دارید جزء سئوالات امتحانی باشد مؤثر است اگر چه پیش بینی دقیق سئوالات امكان پذیر نیست ولی می توانید محدوده سئوالاتی را كه در امتحان مطرح خواهد شد حدس بزنید و بیشتر به آن بپردازید. همچنین اوراق امتحانی گذشته را به دقت خوانده و مرور كنید تا اشتباهاتی كه در آنها داشته اید دوباره تكرار نكنید. بكوشید تا در سر جلسه امتحان آرامش خود را حفظ كنید. زیرا هیجان و اضطراب مانع تمركز حواس است. اضطراب یا نگرانی بیش از حد به هنگام امتحان مانع درست به كار بردن آن مقدار دانشی است كه فرا گرفته اید. از آنجا كه امتحانات اساس كار ارزشیابی تحصیلی است و از آن برای تعیین موارد قدرت و ضعف تحصیلی دانش آموزان خواه و ناخواه، هنوز نظام نمره های امتحانی به كار می رود، پس چه بهتر كه با فراگیری فنون صحیح امتحان دادن، سوابق تحصیلی خوب و درخشانی از خود به جای بگذاریم و در این رقابت، پیروز میدان باشیم.

هانیه ورشوچی

منبع : روزنامه همشهری