جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


آینده WTO


آینده WTO
سئوال :شما با پرانتز جهانی شدن اقتصاد مسائل مبتلا به ایران را تئوریزه می كنید اگر از این منظر یك فلش قوی به اقتصاد ایران داشته باشیم سر پل های اصلی بحث كدامند؟
پاسخ: هدف اصلی سازمان تجارت جهانی (WTO) یك نكته است هر كشور فقط كالاهایی را تولید كند كه در آن مزیت نسبی دارد. سازمان تجارت جهانی می خواهد وضعیتی در جهان ایجاد كند كه هر كس در هر نقطه كره زمین اگر هزینه حمل و نقل را نادیده بگیریم فقط از كسی كالا بخرد كه ارزان ترین تولید كننده در دنیا باشد.
سئوال : اگر هدف این باشد كه هر كس در هر نقطه از سیاره زمین فقط از تولید كننده ای كالا بخرد كه ارزان ترین تولید كننده باشد باید حقوق گمركی حذف شود و هر كشور واردات كالا را بدون حقوق گمركی آزاد اعلام كند.
پاسخ: بله ، همین طور است ، و تقریباً WTO اكنون به چنین وضعی نزدیك شده است . كشورهای عضو WTO در مورد كالاهای صنعتی حق دارند ۵ درصد حقوق گمركی دریافت كنند و در مورد كالاهای كشاورزی ۳۰ درصد.
سئوال: سی درصد در مورد كالاهای كشاورزی در این امر اخلال نمی كند ؟
پایسخ : چرا، و مذاكره است برای كاهش حقوق گمركی محصولات كشاورزی اكنون بین كشورهای عضو WTO در جریان است.
سئوال: ممكن است یك كشور به تولید كننده داخلی سوبسید بدهد و تولید كنندهa داخلی با دریافت این سوبسید ارزان ترین تولید كننده دنیا شود اما در واقع این تولید كننده بالاترین بهره وری را بین تولید كنندگان دنیا نداشته باشد.
پاسخ : هدف سازمان تجارت جهانی این است كه در هر مورد مردم جهان فقط از تولید كننده ای كالا بخرند كه دو شرط داشته باشد الف – ارزان ترین تولید كننده دنیا باشد . ب- بالاترین بهره وری را داشته باشد ، لذا هر كشور عضو باید ابتدا كلیه سوبسیدها به بخش تولید را قطع كند و سپس در مسابقه برای ارزان فروشی شركت كند. به عنوان مثال در وضع حاضر كارخانجات پتروشیمی در ایران مواد اولیه را با سی درصد تخفیف نسبت به بازار جهانی از پالایشگاهها خریداری می كنند و ۵۰ درصد محصولات خود را صادر می كنند، كارخانجات پتروشیمی ایران با دریافت ۳۰ درصد سوبسید ارزان ترین تولید كننده دنیا خواهند شد اما ممكن است بالاترین بهره وری را در دنیا نداشته باشند . اگر ایران به عضویت WTO پذیرفته شود در این مورد خاص مواد اولیه باید به قیمت بازار جهانی به كارخانجات پتروشیمی فروخته شود، لذا ابتدا سوبسید باید حذف شود و در مرحله بعد دید چه كارخانه ای ارزان ترین تولید كننده در دنیاست.
سئوال: مطالب شما را می توان در یك جمله خلاصه كرد عضویت در WTO یعنی شركت در یك مسابقه جهانی برای ارزان فروشی و بازنده این مسابقه همه تولید كنندگانی در دنیا هستند كه به هر دلیل گران تر از بقیه تولید می كنند.
پاسخ: می توان WTO را به یك مسابقه دو تشبیه كرد، فرض كنیم هزار نفر در یك مسابقه دو صد متر شركت كنند و ۵ نفر زودتر از بقیه صد متر را در ۹ ثانیه طی كنند WTO می گوید ۵ نفر اول بمانند و ۹۵۵ نفر دیگر كه اول نشده اند همه تولید را متوقف كنند . WTO كلاسی است كه در آن فقط نفرات اول حق حضور دارند. و نفر اول یعنی تولید كننده ای كه با كیفیت مساوی ارزان تر از همه تولید كرده باشد.
سئوال: پس با لحاظ كردن كیفیت ، ارزان ترین تولید كننده ؟
پاسخ : بله ، البته هر كالایی كیفیت های درجه یك، دو و سه دارد . با كیفیت مساوی باید دید چه تولید كننده ای ارزان ترین تولید كننده است.
سئوال: فرض كنیم كارخانه ای در ایران یك تلویزیون را با كیفیت درجه دو صد دلار تولید كند و مشابه همین تلویزیون و با همین كیفیت در بازار جهانی ۹۵ دلار باشد با عضویت در WTO این كارخانه تعطیل می شود و با به تولید ادامه می دهد؟
پاسخ: بستگی به هزینه حمل و نقل دارد، اگر هزینه حمل و نقل آن تلویزیون به ایران ۴ دلار باشد كارخانه ایرانی ورشكست می شود ، اگر هزینه حمل و نقل ۵ دلار باشد باز هم تولید ادامه می یابد و حتی امكان صادرات وجود خواهد داشت.
سئوال: پس یك كارخانه می تواند در ایران ، یك كالا را مساوی با بازار جهانی بفروشد به اضافه هزینه حمل و نقل. در واقع به ازای هزینه حمل و نقل می تواند گران تر بفروشد.
پاسخ: بله، و البته در مورد برخی از كالاها هزینه حمل و نقل بسیار پایین است مثل قطعات كامپیوتر و در مورد بعضی هزینه حمل و نقل بسیار بالاست مثل لاستیك تراكتور، در مورد كالاهایی كه هزینه حمل و نقل چندان قابل توجه نباشد تولیدكنندگان داخلی نمی توانند چندان از بازار جهانی گران تر تولید كنند و باقی بمانند اما در مورد كالاهایی كه هزینه حمل و نقل آن بالاست مثل لاستیك تراكتور كه هزینه حمل آن بیست درصد هزینه تمام شده است، امكان گران فروشی مطلوبی فراهم می شود.
سئوال: اكنون چند كشور جهان عضو WTO نیستند ؟
پاسخ: در قاره آمریكا همه كشورها عضو هستند به استثنای كوبا، در قاره اروپا و استرالیا نیز همه كشورها عضو هستند ، در قاره آفریقا به استثنای لیبی ، الجزایر ، اتیوپی ، سودان و سومالی همه عضو هستند ، در شرق آسیا به استثنای كره شمالی ، ویتنام ، كامبوج و لائوس همه عضو هستند ، در شبه قاره هند همه كشورها عضو هستند ، در جنوب غربی آسیا ، ایران ، عراق ، عربستان ، یمن و افغانستان عضو نیستند.و بقیه عضوند.
سئوال: وضع روسیه ، آسیای میانه و قفقاز چگونه است ؟
پاسخ : روسیه عضو نیست . در آسیای میانه فقط قرقیزستان عضو است . در قفقاز نیز فقط گرجستان و ارمنستان عضو هستند . در مجموع از ۱۸۰ كشور دنیا ۱۴۴ كشور دنیا عضو WTO هستند.
سئوال : شما می گوئید هدف WTO این است كه هر كشور تنها بتواند كالاهایی را صادر كند كه در مورد آن ارزان ترین تولیدكننده دنیا باشد. در عمل آفریقا تا چه اندازه توانسته ارزان ترین تولیدكننده دنیا باشد ؟
پاسخ : صادرات آفریقا در سال ۲۰۰۲ میلادی تنها ۸۰ میلیارد دلار بوده و فروش شركت هیتاچی نیز ۷۶ میلیارد دلار. یعنی صادرات افریقا از فروش شركت هیتاچی تنها ۴ میلیارد دلار بیشتر بوده است. ۸۰ میلیارد دلار صادرات برای یك قاره یعنی تقریباً صفر. به عبارت دیگر آفریقا در این مسابقه برای ارزان فروش حرفی برای گفتن ندارد.
سئوال : جمعیت شبه قاره هند یعنی هند، پاكستان و بنگلادش بر رویهم ۱۵۰۲ میلیون نفر است صادرات سه كشور فوق چه میزان است ؟
پاسخ : صادرات ۳ كشور فوق بر رویهم در سال ۲۰۰۲ میلادی ۷۰ میلیارد دلار بوده است.
سئوال : یعنی از فروش شركت هیتاچی كمتر ؟
پاسخ : بله، صادرات ۵۶ كشور آفریقایی و شبه قاره هند كه بر رویهم ۲۳۰۰ میلیون نفر جمعیت دارند تنها ۱۵۰ میلیارد دلار است. با لحاظ كردن جمعیت این دو منطقه تقریباً از نظام جدید اقتصادی دنیا حذف شده اند . با كمی تسامح این دو منطقه در هیچ موردی نتوانسته است ارزان ترین تولیدكننده در دنیا باشد.
سئوال : فروش ۵۰۰ شركت عضو بورس بین الملل در سال ۲۰۰۲ میلادی، ۱۴۰۰۰ میلیارد دلار بوده است و كل صادرات دنیا در همین سال تنها ۷۰۰۰ میلیارد دلار، مفهوم دیگر این كلام این است كه ارزان ترین تولیدكنندگان در جهان ۵۰۰ شركت چند ملیتی هستند و نه كشورهای جهان سوم . در این مسابقه جهانی برای ارزان تولید كردن ،در بیشتر از ۸۰ درصد موارد این ۵۰۰ شركت برنده بوده اند و نه جهان سوم. وقتی فروش این ۵۰۰ شركت دو برابرصادرات جهانی است، جهان سوم چگونه می تواند در این مسابقه برای ارزان تولید كردن برنده شود ؟
پاسخ : آفریقا و شبه قاره هند از هم اكنون باخته اند و با كمی تسامح از میدان مسابقه حذف شده اند .
سئوال : ولی این دو منطقه ۳۵ درصد جمعیت سیاره زمین را دارد ؟
پاسخ : بله،همین طور است.
سئوال : بنظر شما این دو منطقه بازنده بودن را خواهند پذیرفت ؟
پاسخ : بنظر من مردم این دو منطقه با همه بضاعت و لجستیك خود بر علیه نظم جدید جهانی كه WTO نمایندگی می كند عصیان خواهند كرد. این دو منطقه چیزی ندارند صادر كنند كه حتی استثمار شوند.
سئوال : ولی فقط ۵ كشور لیبی،الجزایر ،سودان ، اتیوپی و صومالی در دو منطقه فوق عضو WTO نیستند ؟
پاسخ : محل نزاع در داخل WTO خواهد بود. WTO به اعتقاد من در آینده به دو جناح تقسیم می شود. جناح بازنده و جناح برنده، جناح بازنده كه آفریقا و شبه قاره هند است متحد می شوند بر علیه جناح برنده. WTO به دو جناح متخاصم تقسیم خواهد شد.
سئوال : شما از كشورهائی در جهان سوم مثال زدید كه تقریباً صادرات چندانی ندارند چون كالای چندانی را در دنیا ارزان تر از بقیه كشورها تولید نمی كنند،اما یك سری از كشورهای جهان سوم هستند كه صادرات قابل توجهی دارند مثل تركیه، اما این كشورها عمیقاً مقروض هستند. در بودجه سال ۲۰۰۲ میلادی تركیه،۵۴ درصد بودجه را تنها برای بازپرداخت بهره وام خارجی لحاظ كرده است و دولت تركیه اعلام كرده از این سال به بعد بابت اصل وام خارجی در بودجه رقمی منظور نمی كند. اینكه تركیه حدود ۳۰ میلیارد دلار صادرات داشته باشد و ۵۴ درصد بودجه خود را صرف بازپرداخت تنها بهره وام خارجی نماید گواهی می كند كه ملت تركیه دارد برای ۵۶ بانك بزرگ بین الملل كار می كند بهره وام پرداختی در تركیه در سال ۲۰۰۲ تنها ۷ درصد از بازده اقتصاد این كشور كمتر بوده است. ملت تركیه تولید می كند و از اتفاق خوب هم تولید می كند برخلاف آفریقا، اما ۹۳ درصد بازده این تولید بصورت بهره به بانكهای خارجی پرداخت می شود، این نكته را چگونه تئوریزه می كنید ؟
پاسخ :كشورهای جهان سوم عضو WTO سه دسته اند الف – كشورهائی كه عضو WTO هستند و كالای چندانی برای صادرات ندارند مثل افریقا و شبه قاره هند، دسته دوم كشورهایی كه صادرات خوبی دارند اما عمیقاً مقروض هستند مثل تركیه و دسته سوم كشورهائی كه صادرات قابل توجه دارند و مثل تركیه بدهی خارجی قابل ملاحظه ندارند.سئوال :ممالك دسته دوم كه شبیه تركیه هستند شامل چه ممالكی است ؟
پاسخ : آرژانتین نیز وضعیتی شبیه تركیه دارد. آرژانتین ۱۳۲ میلیارد دلار بدهی خارجی دارد و تنها ده میلیارد دلار ذخائر ارزی. برزیل ۲۶۰ میلیارد دلار بدهی خارجی دارد. در اروگوئه به سبب بدهی سنگین خارجی ، قسمت اعظم بودجه دولتی صرف بازپرداخت بدهی خارجی می شود و دو هفته گذشته تلفن پارلمان این كشور به سبب عدم توانایی در پرداخت هزینه تلفن قطع شد. در واقع منهای شیلی همه كشورهای دیگر آمریكای لاتین وضعیتی شبیه تركیه دارند. یعنی صادرات قابل توجه دارند اما به سبب بالا بودن بدهی خارجی در واقع مردم دارند برای ۵۶ بانك بزرگ وام دهنده كار می كنند.
سئوال : در آرژانتین تنها طی دو سال گذشته ۴ رئیس جمهوری از فراز كاخ رئیس جمهوری با هلیكوپتر فرار كرده اند ؟
پاسخ : شما با قدری اغراق و مطایبه می خواهید بگوئید تشدید بحران بازپرداخت وام خارجی،ثبات سیاسی در آرژانتین را زیر سئوال برده است. و با قرائتی دیگر در برزیل نیز همین طور است در برزیل سال گذشته مردم كسی را به ریاست جمهوری انتخاب كردند كه نسبت به WTO دیدگاههای انتقادی بسیار جدی داشت . افكار عمومی در آمریكای لاتین به مرور می رود كه بر علیه جهانی شدن بسیج شود. WTO تبدیل به عاملی در آمریكای لاتین شده است برای بسیج افكار عمومی. اگر در دهه ۱۹۸۰ ایده دمكراسی در آمریكای لاتین توان بسیج كننده داشت در وضعیت موجود مخالفت با WTO به یك عامل بسیج كننده تبدیل شده است.
سئوال : در واقع دسته دوم نیز بازنده جهانی شدن اقتصاد هستند ؟
پاسخ :بله ، همین طور است.
سئوال :۵۰۰ شركت بزرگ عضو بورس بین الملل در سال ۲۰۰۲ ،چهارده هزار میلیارد دلار فروش داشته اند و تنها ۳۰۰ میلیارد دلار سود كسب كرده اند . اگر نسبت سود به فروش را محاسبه كنیم سود ۵۰۰ شركت بزرگ عضو بورس بین الملل ،تنها ۲/۱ درصد بوده است. به عبارت دیگر ما در دنیایی زندگی می كنیم كه سود صادرات جهان سوم حداكثر می تواند مساوی با سود ۵۰۰ شركت بزرگ عضو بورس بین الملل باشد. برزیل برای اینكه وام ۲۶۰ میلیارد دلاری خود را بپردازد چه میزان كالا باید صادر كند ؟
پاسخ : اگر سود صادرات ۲/۱ درصد باشد برزیل باید ۱۲۳۸۰ میلیارد دلار كالا صادر كند تا بتواند وام ۲۶۰ میلیارد دلاری را بپردازد.
سئوال :و صادرات كل سیاره زمین در سال ۲۰۰۲ میلادی تنها ۷۰۰۰ میلیارد دلار بوده است برزیل چگونه می تواند این وام را بپردازد ؟
پاسخ : در عمل نمی تواند. بدهی خارجی كشورهای جهان سوم،با كاهش سود تجارت در اقتصاد بین الملل،غیر قابل پرداخت شده است. زمانی بود كه سود صادرات حدود ۲۰ درصد بود با سود ۲۰ درصدی پرداخت بدهی خارجی چندان مشكلی ایجاد نمی كرد اما با سود۲/۱ درصدی نهایتاً كشورهایی مثل آرژانتین فقط می توانند بهره وام خارجی را بپردازند.
سئوال : و بهره وام خارجی نیز كم و بیش مساوی با بازده كل اقتصاد آن كشور خواهد بود ؟
پاسخ : بله
سئوال : پس عضویت در WTO چه نتیجه مثبتی برای كشورهای دسته دسوم مثل تركیه داشته است ؟
پاسخ :اگر بدهی این كشورها بخشیده نشود،این ممالك طبیعت باران را یافته اند ، یعنی عمرشان را در سقوط طی می كنند.
سئوال : كشورهای نفت خیز جهان سوم آیا عضو WTO هستند ؟
پاسخ : كشورهای مهم نفت خیز جهان سوم منهای ونیزوئلا و نیجریه عضو WTO نیستند. ایران، عراق ، عربستان، لیبی و الجزایر كه ۹۰ درصد تولید نفت عضو اوپك را دارند عضو WTO نیستند.
سئوال : اساساً آیا نفت جزءضوابط WTO هست ؟
پاسخ :ضوابط WTO شامل همه كالاهای صنعتی و كشاورزی می شود به استثنای مواد خام. در واقع مواد خام و از جمله نفت جزء ضوابط WTO نیست.
سئوال : وقتی كالایی جزء ضوابط WTO نباشد مفهوم آن این است كه كشورهای عضو WTO می توانند در مورد واردات آن كالا حقوق گمركی بالای سی درصد وضع كنند. شما گفتید كشورهای عضو WTO تنها حق دارند در مورد كالاهای صنعتی ۵ درصد و در مورد كالاهای كشاورزی ۳۰ درصد حقوق گمركی وضع كنند اما در وضع موجود اتحادیه اروپا از واردات نفت خام دویست درصد حقوق گمركی می گیرد چرا؟
پاسخ : چون نفت خام جزء ضوابط WTO نیست پس كشورهای عضو می توانند حتی حقوق گمركی ۲۰۰ درصدی برای واردات آن وضع كنند و این در عمل به زیان كشورهای نفت خیز است.
سئوال : ایران در نفت مزیت نسبی دارد و آلمان در تولید اتومبیل. بر بنیاد مطالب شما ایران در صورت عضوت در WTO باید واردات خود را حداكثر با ۵ درصد حقوق گمركی آزاد اعلام كند تا كمپانی های خارجی بیایند و كارخانجات خودرو ایران را ورشكست كنند اما ایران هم در نفت مزیت نسبی دارد. و نفت خام را از ایران ۲۵ دلار می خرند و ۵۰ دلار هم از آن حقوق گمركی می گیرند و ۷۵ دلار به مردم خود می فروشند اینجا پارادوكسی وجود دارد. مردم اروپا نفت خام را ۳ برابر بازار جهانی خریداری می كنند در حالی كه قرار بود مردم هر كشوری همه كالاها را مطابق با قیمت بازار جهانی آن خریداری كنند. این پارادوكس را چگونه تئوریزه می كنید ؟
پاسخ : با عضوت در WTO مردم دنیا همه كالاها را با قیمتی خریداری می كنند كه ارزان ترین قیمت در جهان باشد به استثنای مواد خام
سئوال : این تبعیض نیست ؟
پاسخ : چرا، هست.
سئوال این تبعیض را چگونه می توان برطرف كرد ؟
پاسخ : اینكه نفت جزء ضوابط WTO باشد باید در مجمع عمومی این سازمان مطرح شود و اكثریت دو سوم اعضا با آن موافقت كنند. ولی چون تقریباً ۹۰ درصد كشورهای نفت خیز عضو WTO نیستند، در عمل امكان تصویب چنین مصوبه ای وجود ندارد.
سئوال : چرا كشورهای نفت خیز عضو WTO نمی شوند . آیا به سبب مخالفت با آمریكاست ؟
پاسخ : كشورهای نفت خیز،نظام های سیاسی متفاوتی دارند. حتی نظام های سیاسی طرفدار آمریكا نیز عضو WTO نیستند. عربستان تا قبل از تحولات یكی،دو سال اخیر روابط بسیار گرمی با آمریكا داشت معذالك عضو WTO نبود.
سئوال : در قفقاز ۳ كشور گرجستان، ارمنستان و آذربایجان وجود دارد. گرجستان و ارمنستان نفت ندارند اما آذربایجان نفت دارد. آذربایجان و ارمنستان عضو WTO هستند اما آذربایجان نیست.
پاسخ : این استدلال در مورد روسیه نیز قابل تعمیم است. بیش از ۶۰ درصد صادرات روسیه نفت است. علیرغم اینكه اقتصاد روسیه با ضوابط WTO تقریباًمنطبق شده است اما این كشور عضو WTO نیست.
سئوال : این مطالب را چگونه تفسیر می كنید ؟
پاسخ :اینكه ظاهراً چندان تمایلی وجود ندارد كه كشورهای نفت خیز حال با هر نظام سیاسی عضو WTO نشوند چرا كه اگر كشورهای نفت خیز عضو WTO شوند می توانند در مجمع عمومی این سازمان نفت را به ضوابط WTO اضافه كنند.
سئوال : ماحصل كلام اینكه اگر بپذیریم ایران در نفت مزیت نسبی دارد، مفهم مطالب فوق این است كه ایران باید مرزهای خود را به روی كالاهای خارجی بگشاید تا آنها بیایند تولیدكننده ایران را ورشكست كنند چرا كه آنها در تولید آن كالاها مزیت نسبی دارند اما ایران كه در نفت مزیت نسبی دارد، مرزهای كشوری صنعتی به روی نفت ایران بسته خواهد بود مگر با اعمال ۲۰۰ درصد حقوق گمركی. اگر نفت جزء ضوابط WTO شود چه اتفاقی خواهد افتاد ؟
پاسخ : حقوق گمركی واردات نفت حداكثر ۵ درصد خواهد بود.
سئوال : كاهش حقوق گمركی به ۵ درصد چه پیامدهایی خواهد داشت ؟
پاسخ : اگر قیمت یك بشكه نفت خام ۲۵ دلار باشد، در وضع حاضر از یك بشكه نفت خام ۵۰ دلار حقوق گمركی اخذ می شود تا وارد اتحادیه اروپا می شود یعنی مجموعاً ۷۵ دلار، در صورتی كه حقوق گمركی واردات نفت خام به ۵ درصد كاهش یابد حقوق گمركی یك بشكه نفت خام حدوداً دو دلار خواهد بود. یعنی با واردات نفت خام سهم اروپا دو دلار خواهد بود و نه ۷۵ دلار.
سئوال : اگر نفت خام به بشكه ای ۲۵ دلار كاهش یابد چه خواهد شد ؟
پاسخ : قبل از پاسخ به این سئوال یك نكته را در پرانتز توضیح دهم. نفت خام در اروپا تنها برای سوخت خودرو و گرمایش منازل مشمول دریافت عوارض ۲۰۰ درصدی است و نفت خام جهت مصارف صنعنی و تولیدی یعنی برای استفاده در كارخانجات مشمول دریافت هیچ گونه عوارضی نیست. در واقع اگر نفت خام به اتحادیه اروپا وارد شود و مورد استفاده آن جهت خودرو باشد مثل بنزین و گازوئیل و یا گرم كردن منازل، مشمول عوارض ۲۰۰ درصدی می شود اما اگر این نفت خام به مواد پتروشیمی تبدیل شود و در این مورد هیچ حقوق گمركی دریافت نمی شود. اكنون كارخانجات پتروشیمی ایران با وجودی كه مواد مورد نیاز را از پالایشگاههای داخلی با ۳۰ درصد سوبسید نسبت به قیمت های جهانی دریافت می كنند،به سختی می توانند با محصولات كارخانجات پتروشیمی اروپا رقابت كنند. پس محور بحث دریافت عوارض ۲۰۰ درصدی فقط برای سوخت خودرو و گرم كردن منازل است.
سئوال : اگر در این باب دریافت عوارض۲۰۰ درصدی لغو شود چه می شود ؟
پاسخ :اكنون یك لیتر بنزین در اكثر كشورهای اروپایی حدود ۸۰۰ تومان است در چنین حالتی به حدود ۲۵۰ تومان سقوط می كند.
سئوال : مهم ترین منبع درآمد دولتهای اروپائی عوارض و مالیات بر مصرف سوخت است این امر درآمدهای مالیاتی دولت های اروپائی را به شدت كاهش می دهد.
پاسخ : این مسئله به كسر بودجه شدید دولت های اروپائی منجر می شود. در آمد كشورهای اروپائی از نفت خام وارداتی اگر به مصرف سوخت برسد دو برابر كشورهای تولیدكننده نفت است.
سئوال : بعید است دولت های اروپائی این كاهش درآمد را بپذیرند ؟
پاسخ : و شاید این مهم ترین علت عدم عضویت كشورهای نفت خیز در WTO باشد.
سئوال :نهایتاً به نظر شما چه راه حلی وجود دارد ؟
پاسخ : تنها راه ممكن برای اضافه كردن نفت به ضوابط WTO ، عضویت كشورهای نفت خیز در WTO است. جز از طریق مصوبه مجمع عمومی سازمان تجارت جهانی،امكان تغییر در این باب نیست، كشورهای نفت خیز باید عضو WTO شوند و در مرحله بعد با تشكیل فراكسیون كشورهای نفت خیز، از طریق چانه زنی نفت را به ضوابط WTO اضافه كنند.
سئوال : پس شما معتقدید دلیل عدم عضویت ایران در WTO اقتصادی است و نه سیاسی ؟
پاسخ : كشورهای نفت خیز طرفدار آمریكا نیز عضو WTO نیستند، عدم عضویت ارتباطی به میزان مخالفت و یا موافقت یك كشور با آمریكا ندارد.
سئوال :آینده را چگونه ارزیابی می كنید؟
پاسخ : صورت مسئله دارد تغییر می كند و طی پنج سال آینده در این باب یك انقلاب اتفاق می افتد. ماه گذشته اتومبیلی در انگلیس به تولید انبوه رسید كه در هر ۱۰۰ كیلومتر تنها یك لیتر مصرف بنزین داشت. ایدئولوژی صنعت خودرو در آینده تولید اتومبیل هایی است كه در هر ۱۰۰ كیلومتر كمتر از ۳ لیتر مصرف بنزین داشته باشد. طی ۵ سال آینده اتومبیل هایی كه در هر ۱۰۰ كیلومتر كمتر از ۳ لیتر مصرف بنزین دارند در غرب جایگزین اتومبیل هایی می شود كه درهر ۱۰۰ كیلومتر بطور متوسط بین ۶ تا ۷ لیتر مصرف بنزین خواهد داشت. در واقع اتومبیل های آینده اتومبیل هائی خواهد بود كه اشتهای آنها برای مصرف سوخت یك ششم و یا یك هفتم وضع موجود است این امر خود به خود در آمد دولت های اروپائی از عوارض بر مصرف سوخت را به نحوی شگفت انگیز كاهش می دهد. این مسئله از منظر دیگری نیز قابل بررسی است. صادرات نفت خام جهت سوخت به حداقل و صادرات نفت خام جهت مصارف غیرسوختی به حدود ۹۰ درصد صادرات افزایش می یابد. كاهش وزن سوخت جهت صادرات اهمیت صورت مسئله را تغییر می دهد. این تغییر مقاومت در برابر عضویت كشورهای نفت خیز را كاهش می دهد.سئوال : در واقع قدرت چانه زنی كشورهای نفت خیز را افزایش می دهد ؟
اسخ : بله و البته در این چانه زنی ما به آغاز نزدیك تریم تا پایان.
سئوال :اگر ایران ۲۰ میلیارد دلار صادرات نفت داشته باشد و هزینه استخراج ۵ میلیارد دلار باشد. ایران از محل صادرات نفت سالیانه ۱۵ میلیارد سود خالص كسب می كند. با توجه به اینكه سود تولید در جهان ۲ /۱ درصد است ایران اگر می خواست از محل صادرات غیرنفتی ۱۵ میلیارد دلار سود خالص داشته باشد با سود ۲/۱ درصدی از صادرات باید ۷۵۰ میلیارد دلار كالا صادر می كرد تا سود آن ۱۵ میلیارد دلار باشد. و صادرات آمریكا در سال ۲۰۰۲ میلادی، تنها ۷۰۰ میلیارد دلار بوده است و این نشان می دهد كه سود خالص صادرات نفت ایران از سود خالص صادرات آمریكا بیشتر است . این نكته را چگونه ارزیابی می كنید ؟
پاسخ : در دهه ۱۹۷۰ سود صنعت در غرب حدود ۲۰ درصد بود، اكنون سود ۲ /۱ درصد است ایران اگر در سال ۱۹۷۲ حدود بیست میلیارد دلار صادرات نفت داشت با توجه به سود ۲۰ درصدی تولید، درآمد نفتی ایران چندان قابل ملاحظه نبود ، اما اكنون با كاهش سود تولید در دنیا به ۲/۱ درصد دیگر ۱۵ میلیارد دلار سود خالص عدد بسیار نجومی و شگفت انگیزی است.
سئوال: اگر این بحث را به كشورهای عضو اوپك تعمیم دهیم دامنه بحث ابعاد پیچیده تری می گیرد اگر كشورهای عضو اوپك روزانه ۲۴ میلیون بشكه نفت صادر كنند و از هر بشكه نفت ۱۵ دلار سود خالص داشته باشند، روزانه ۳۶۰ میلیون دلار و سالیانه ۱۲۹ میلیارد دلار تنها سود خالص خواهند داشت. كل صادرات جهان در سال ۲۰۰۲ میلادی ۷۰۰۰ میلیارد دلار بوده است. سود خالص آن با محاسبه عدد ۲/۱ درصد تنها ۱۴۷ میلیارد دلار است یعنی سود خالص صادرات نفت كشورهای عضو اوپك از كل صادرات جهان تنها ۱۸ میلیارد دلار كمتر است؟
پاسخ: دنیا دارد تلاش می كند و كشورها ی عضو اوپك مصرف می كنند. در دنیا دارد یك انتقال درآمدی جدید صورت می گیرد از كل دنیا به كشورهای عضو اوپك . جهان دارد تلاش می كند و نتیجه این تلاش به سمت كشورهای عضو اوپك روان است.
سئوال: یعنی كشورهای عضو اوپك بدون این كه چندان كار و تلاش كنند قسمت اعظم بازده اقتصادی جهان را نصیب خود می كنند؟
پاسخ : تمایلی ندارم به این سئوال پاسخ دهم.
سئوال: شما از دادن پاسخ طفره می روید؟
پاسخ: شما حق دارید سئوال دارید، من هم حق دارم پاسخ ندهم.
سئوال: پس آیا منصفانه است كه دولتهای اروپایی مالیات بر سوخت را حذف كنند و به این طریق درآمد كشورهای عضو اوپك باز هم افزایش یابد؟
پاسخ: این هم همان سئوال قبلی است كه به شكل دیگری باز تولیده شده است . شما توانایی دارید كه یك سئوال را به اشكال مختلف مطرح كنید.
سئوال: وظیفه خبرنگار تولید پرسش است و نه دادن پاسخ، من قفط سئوال می كنم.
پاسخ: پیشنهاد می كنم موضوع بحث را عوض كنیم.
سئوال: پس اجازه دهید مطالب شمارا جمع بندی كنم ، تا اینجای بحث كشورهای جهان سوم در ارتباط با بحث WTO ۳ دسته اند، یك دسته مثل آفریقا و شبه قاره هند با كمی تسامح در هیچ موردی، ارزان ترین تولید كننده دنیا نیستند یعنی كالای چندانی برای صادرات ندارند ، دسته دوم ، كالا برای صادرات دارند اما عمیقاً بدهكارند و قسمت اعظم دسترنج آنها بابت بهره وام به خارجی پرداخت می شود و دسته سوم كشورهای عضو اوپك هستند كه عمدتاً عضو WTO نیستند اما در رفاهی زندگی می كنند كه برگرفته از فروش نفت است و نه كار و تولید.
پاسخ: و البته به این تقسیم بندی سه گانه باید دسته چهارمی را نیز افزود ، یك دسته از كشورهای جهان سوم هم كالای قابل ملاحظه برای صادرات دارند و هم میزان بدهی ارزی آنها در مقام مقایسه با تولیدات آنها چندان قابل توجه نیست و در واقع برنده عضویت در WTO هستند .
سئوال: این دسته چهارم شامل چه كشورهایی هستند؟
پاسخ: تایوان، سنگاپور، مالزی، كره جنوبی و تا اندازه ای چین.
سئوال: چین سال گذشته ۴۰۰ میلیارد دلار صادرات دشته است كه حدود ۲۰۰ میلیارد دلار آن صادرات هنگ كنگ بوده است . وقتی صادرات چین و هنگ كنگ با هم جمع زده می شود چین به نظر یك غول اقتصادی می آید اما اگر صادرات هنگ كنگ از صادرات چین كسر شود كل صادرات چین با ۱۳۰۰ میلیون نفر جمعیت مساوی با صادرات هنگ كنگ است كه یك پنجم شهرستان نائین است. در عین حال از صادرات ۲۰۰ میلیارد دلاری چین اصلی صد میلیارد دلار آن مربوط به صادرات ۵۰۰ شركت بزرگ عضو بورس بین الملل است كه در چین سرمایه گذاری كرده اند. به عبارت دیگر یك دوم از صادرات چین منهای هنگ كنگ نتیجه سرمایه گذاری ۵۰۰ شركت بزرگ عضو بورس بین الملل است و صادرات چین اصلی منهای عملكرد ۵۰۰ شركت بزرگ تنها ۱۰۰ میلیارد دلار است یعنی كشوری با ۱۳۰۰ میلیون نفر جمعیت تنها صد میلیارد دلار صادرات دارد این صادرات كه از صادرات آفریقا هم كمتر است ؟
پاسخ: بله ، صادرات چین عمدتاً مربوط به هنگ كنگ ، مناطق آزاد و چند كانون توسعه صنعتی است كه ۵۰۰ شركت بزرگ در آن سرمایه گذاری كرده اند و در واقع جهانی شدن جز در نوار ساحلی چین در كنار اقیانوس دستاورد چندانی بخصوص در عمق خاك چین نداشته است. باید بین توسعه صنعتی در نوار ساحلی چین با توسعه صنعتی در عمق خاك چین تفاوت قائل شد.
سئوال: پس در واقع جهانی شدن اقتصاد ، تنها برای كره جنوبی ، تایوان ، سنگاپور و مالزی دستآورد چشمگیر داشته است، چه كشور دیگری را می توانید به این لیست اضافه كنید؟
پاسخ: البته برای ده كشوری در اروپا كه قرار است به اتحادیه اروپا ملحق شوند دستاوردهای درخشانی داشته است.
سئوال: ولی سئوال در باب جهان سوم بود؟
پاسخ: شیلی در آمریكای لاتین ، آفریقای جنوبی در قاره آفریقا ، لبنان در خاورمیانه .
سئوال: همین !
پاسخ: شاید بشود چند كشور دیگر به آن اضافه كرد.
سئوال: ولی فقط چند كشور؟
پاسخ: بله ، حداكثر ۵ ، ۶ كشور.
سئوال : ولی رشد اقتصادی شیلی بیشتر از آنچه كه مدیون عضویت در WTO باشد مدیون صادرات مس است آفریقای جنوبی نیز رونق خود را بیشتر مدیون صادرات طلا است تا عضویت در WTO . به علاوه در آفریقای جنوبی ۵ میلیون سفیدپوست اروپائی ساكن اند در واقع افریقای جنوبی تنها كشور آفریقایی است به استثنای زیمباوه،كه در آن اروپائیان ساكن شده اند و شاید این اسكان به بحث قرائت دیگری بدهد. لبنان نیز رشد خود را بیشتر مدیون سرمایه داران لبنانی خارج از لبنان است تا عضویت در WTO.
پاسخ : تا اندازه ای با شما موافقم اما اغراق نیز دیده می شود. صادرات مس تنها ۳۵ درصد از صادرات شیلی را تشكیل می دهد. در سطح ۳۵ درصد مطلب شما صحیح است.
سئوال : در سال ۱۹۹۶ كه سازمان تجارت جهانی تأسیس شد ۴۰ كشور آفریقائی همزمان عضو WTO شدند چگونه است كه كشور ولتای علیا می تواند عضو WTO شود اما ایران نمی تواند ؟
پاسخ : ببینید ۹۰ درصد مشكلاتی كه یك كشور جهان سومی برای عضویت در WTO دارد به دو نكته محدود
می شود. الف – سوبسید به مردم باید قطع شود. ب – سوبسید به صنعت باید متوقف شود. ۹۰ درصد دولت های آفریقائی درآمد چندانی نداشتند كه آن درآمد را به صورت سوبسید به مردم بدهند. لذا چون سوبسیدی در كار نبود در این قسمت مشكلی نداشته اند و در عین حال چون درآمد چندانی نبود، صنایع وابسته به سوبسید دولتی نیز شكل نگرفته بود بر این بنیاد است كه طی ۲۴ ساعت ۴۰ كشور آفریقائی عضو WTO می شوند. برای عضویت در WTO تنها آن دسته از كشورهای جهان سوم دچار مشكل جدی می شوند كه توان پرداخت سوبسید به مردم و صنعت را داشته اند و در جهان سوم تنها كشورهای نفت خیزاند كه در سطحی گسترده به مردم و صنعت سوبسید پرداخت كرده اند لذا مشكلات كشورهای نفت خیز برای عضویت در WTO دهها برابر كشورهای غیرنفت خیز جهان سوم است. در عین حال كشورهای نفت خیز را نیز به سه دسته می شود تقسیم كرد كشورهای نفت خیز كم جمیعت و كشورهای نفت خیز پرجمعیت و كشورهای نفت خیز دارای جمعیت متوسط. در كشورهای نفت خیز كم جمعیت مثل كویت، امارات و قطر درآمد نفتی آنقدر در مقام مقایسه با جمعیت عظیم است كه حذف آن آسیب جدی به قدرت خرید مردم وارد نمی كند،در كشورهای پرجمعیت مثل اندونزی و نیجریه نیز جمعیت آن قدرزیاد است كه درآمدی نفتی وقتی تقسیم می شد به صورت سوبسید، عدد قابل توجهی نمی شد، مشكل برای عضویت در WTO را كشورهایی دارند كه نفت خیز هستند و جمعیت آنها متوسط است مثل ایران و ونزوئلا. در دنیا بیشترین مشكل برای عضویت در WTO را دو كشور ایران و ونزوئلا دارند چرا كه حجم سوبسید پرداختی به مردم و صنعت بسیار قابل ملاحظه است.
سئوال : پیش بینی نمی كنید در آینده كشورهای آفریقایی از WTO خارج شوند ؟
پاسخ : خارج شوند كه چه بكنند ؟عضویت در WTO به مفهوم حذف سوبسید و خارج شدن از WTO به معنای برقراری مجدد سوبسید است. دولت های آفریقایی درآمدی ندارند كه با آن سوبسید بپردازند. در عین حال وضع كشورهای آفریقائی پس از عضویت در WTO با قبل آن تفاوت چشمگیری نداشته است.
سئوال : از منظر دیگری نیز می توان خروج از WTO را مدنظر قرار داد. كشورها از WTO خارج شوند و برای توسعه صنایع داخلی پرداخت سوبسید به صنایع را آغاز كنند….
پاسخ : هیچ كشوری حاضر نمی شود به صنایع خود سوبسید بدهد و سپس آن كارخانه كالائی را كه با سوبسید تولید كرده است صادر كند. این مطلب درست مثل این است كه یك كارخانه كالائی را تولید كند صد دلار و بابت تولید آن سی دلار سوبسید دریافت كند و در مرحله بعد این كالا را ۸۰ دلار صادر كند، ظاهراً ده دلار سود برده است اما اگر سوبسید حذف شود، در واقع ۳۰ دلار زیان است. اما اگر دولتها به كارخانجات داخلی سوبسید بدهند برای مصارف داخلی بحث دیگری است اما ، هیچ كدام از دولتهای آفریقائی ، آسیا و آمریكای لاتین منهای كشورهای نفت خیز فاقد توانایی مالی برای پرداخت سوبسید هستند بنابراین خروج از WTO اگر به معنای ندیده گرفتن اصول عضویت باشد در عمل بلاموضوع است. كشورها با خروج از WTO چیز چندانی بدست نمی آورند.
سئوال : پس آینده WTO را چگونه ارزیابی می كنید ؟
پاسخ : كشورهای آسیائی ، آفریقائی و آمریكای لاتین از WTO خارج نمی شوند بلكه در درون WTO بر علیه كشورهای برنده عضویت در WTO موضع گیری خواهند كرد. در آینده WTO به دو جناح تقسیم خواهد شد.
سئوال : شما به عنوان سئوال آخر با عضویت ایران در WTO موافقید ؟
پاسخ : بله
سئوال : چرا ؟
پاسخ : چون سبب می شود تا نفت به ضوابط WTO اضافه شود.
به نقل از سایت تهران اكونومیست - دكتر ادیب
www.tehraneconomist.com
مصاحبه با دکتر ادیب
منبع : wtoarticles


همچنین مشاهده کنید