معنویت زدایی از نوع مدرن!

درك علل ناسازگاری هنر معاصر غرب تحت ردای ترجمه ایرانی اش در این سرزمین زمینه ای طلب می كند به درازای تاریخ اروپا و به پهنای شعور ذهن جمعی اروپاییان، چه در این راه نگاه اندیشمند آلمانی_ هایدگر_ درك دگردیسی فلسفه زندگی غرب را به تصویری سه گانه بیان می كند:
●نخست_ تصویر جهان قرون وسطی كه در آن هر چه هست آن چیزی است كه خدای خالق به عنوان برترین علت خلق كرده است و به این سبب، واجدالوجود، در رتبه خاصی از نظام علت و معلولی جهان قرار می گیرد.
●دوم_ تصویر جهان یونانیت: آنچه هست همان است كه می خیزد و انسان را به حضور می طلبد و خود را عرضه می كند. آغاز محوریت انسان متفكر یونانی سرچشمه دو جریان انسانگرایی (اومانیسم) و عقل گرایی (راسیونالیسم) می شود، در صفحات ورق نخورده تاریخ اروپا.
●سوم_ تصویر جهان مدرن: در این تصویر، انسان مقدم بر هر چیز وارد می شود و چون شبكه ای خود را بر پا می دارد تا هر چیز خود را در آن باز نمایاند. در این مرحله انسان در كانون خلقت واقع شده و هر چیز دیگر به ابژه بدل می شود، مفعولی كه باید به تجربه ای برای انسان بدل شود تا در حیطه دانش او قرار بگیرد.
سیری كه بر شمردیم منجر می شود به تامل در جهان معاصری كه فقدان خدایان به زعم هایدگر یكی از خصوصیات بنیادین آن می باشد. خصوصیاتی كه از جمله بارزترین آنها، علم، پدیده ذاتی عصر مدرن می باشد، پدیده ای كه بر پایه تفكر عقلانی به جا مانده از عصر یونانیت، در قرن هفدهم میلادی اوج می گیرد.
از آنجا كه توضیح عوامل شكوفایی علمی در اروپا از حوصله بحث خارج است، تنها به ذكر پدیده های دیگر عصر مدرن اكتفا می كنیم. پدیده هایی چون تكنولوژی ماشینی، با علم بر اینكه تكنولوژی نوعی تغییر شكل «عمل» است كه نخست به كارگیری علوم فیزیكی ریاضی را طلب می كند. گاه این پدیده ها در عالم هنر محسوس ترند همچون پدیده انتقال هنر به محدوده زیبایی شناسی ( Aesthetics) جایی كه اثر هنری به موضوع تجربه ذهنی صرف بدل می شود، مقطع ظهور هنر مفهومی (Conceptul art) زمانی كه سوژه از نقاشی رخت بسته و مفهوم به بار می نشیند.
به هر تقدیر شاید طرح عده سوالاتی در باب مبانی تفكر غرب یاریگر پی جویی ریشه های تحولات هنری قرن بیستم اروپا گردد، تحولاتی كه امروز سخت گریبانگیر ذهن هنری جامعه ماست، باشد كه فهم این سمفونی گاه گوشخراش و گاه فریبنده هنر مدرن به گوش كودكان فردای این مرز و بوم آسان شود.

احسان آهنی

منبع : روزنامه همشهری