دارچین

در ایران به طور كلی «دارچین»گفته می شود.در كتب طب سنتی انواع آن را با نامهای «دارصینی »،«قرفهالدار چینی »،«سلیخه »نام برده اند .پوست شاخه های درختی است كه به فرانسوی آن را Cannelleوبه انگلیسیCinnamon نامندو درخت آن را به فرانسوی cannerlierوبه اانگلیسی cinnamon treeمی نامند . گیاهی است از خانواده یLauraceae و گونه های مختلفی دارد كه معروفترین آنها دو گونه بانام های علمی زیر است :
۱- Cinnamonmum verun J.S .Presl.كه مترادف آن C.zeylanicum Bl.است و در بازار تجارت بین المللی به نام «دارچین سیلان »در كتب Ceylon cinnamonو به نام «قرفه»معروف است واز مرغوب ترین انواع دارچین است .
۲- Cinnamomum cassid Bl.كه رویشگاه آن چین وویتنام و جزایر سوئد وآن حوالی است ودر چین نیز پرورش داده می شود و در بازار به نام«دارچین چین » و«دارچین سایگون» گفته میشود . این دارچین رابه عربی«سلیخه »و«دار صینی »وبه زبان اردو «تج»می نامند و مترادف آن C.aromaticum Nees. می باشد .
انواع دیگری نیز با اسامی تجارتی خاص در بازار وجود دارد كه در حد مرغو بیت انواع فوق نیست ،از جمله دارچین كایان كه در آمریكای جنوبی میروید ،رنگ آن تقریبا سفید ودر دهان زود نرم میشود ودارچین ناصاف ونامرغوب كه به جای پوست شاخه های جوان درخت دارچین سیلان تهیه می شود كه خشن و ناصاف و نامرغوب است.
● سابقه تاریخی
دو گونه دارچین به نام دارچین سیلانو دارچین سایگون از قدیمی ترین ادویه های جهان هستند كه از تعصار كهن مورد شناخت بشر بوده است و اسناد مكتوب تاریخ قدمت آنها را به ۴۰-۳۰قرن پیش می رساند.
از نظر كیفیت این دو نوع دارچین با هم یكسان نیستند ولی به علت شباهت زیادی كه از نظر خواص و عطر باهم دارند از همان قرنها پیش همیشه دو گونه:C.verum وC.cassia باهم اشتباه می شده و حتی در حال حاضر نیز در اغلب مناطق دنیا برای این دو گونه دارچین اختلافی قائل نیستند.
در بازار آمریكا تقریبا تمام ادویه ای كه به نام دارچین فروخته می شود عملا از نوع C.cassia است و نام دارچین را آمریكایی ها از هر نوع cinnamon می گویند.در انگلستان مرسوم است در بازار و در محافل علمی نام cinnamon برای گونه مرغوبC. zeylanicum و نام cassia برای گونه C.cassia به كار می رود.در صورتی كه در آمریكا طبق مقررات مواد غذایی دارویی مربوط به سال ۱۹۳۸ اجازه داده شده است كه كلمه Cinnamonبرای هر دو نوع به كار رود.
حكمای طب سنتی از جمله گالن طبیب نامدار یونانی در قرن دوم پس از میلاد در كتابش دارچین سایگون و یاC.cassia را هم ردیف باC. zeylanicum . یا دارچین سیلان اعلام كرده و معتقد است كه در مصارف طبی می توان به جای دارچین سیلان از دارچین سایگون استفاده كرد ولی از نظر مقدار باید مقدار مصرف دارچین سایگون دو برابر دارچین سیلان باشد.
● مشخصات
دارچین سیلان درختچه ای است از نظر بلندی متوسط همیشه سبز كه قسمت درونی پوست شاخه های جوان ان دارچین مرغوب تجارتی معروف به دارچین سیلان است .در سیلان و هند ارتفاع ایت درختچه ممكن است تا ۱۲-۱۰ متر برسد.
ولی عملا چون به طریق شاخه زاد پروزش داده می شود ارتفاع خیلی كمتری دارد ،برگهای آن به رنگ سبز تیره شفاف در سطح فوقانی و سبز روشن در سطح تحتانی ،بسیار معطر ،دراز به طول ۱۵-۱۰ سانتی متر و نوك تیز هستند.گل ان كوچك زرد تقریبا نامرئی است.میوه آن كوچك تخم مرغی به رنگ ارغوانی تیره به طول ۲-۱ سانتی متر و دارای یك دانه می باشد.این درختچه در سیلان و هند در مناطقی كه بارندگی سالیانه در حدود ۲-۵/۱ متر باشد می روید.
مرغوبترین نوع دراچین سیلان ار دارچین شیرین یا دارچین عسلی می نامند.تكثیر این درختچه از طریق كاشت بذر و یا از طریق كاشت قلمه آن است .پس از ۳-۲ سال درخت جوان را قطع می كنند تا شاخه های زیاد بدهد و به صورت شاخه زا در آید و ۳-۲ سال بعد پوست شاخه های جدید راكنده به صورت لوله دارچین در بازار عرضه می كنند.
دارچین سایگون یا دارچین چین در ویتنام و هیمالیای شرقی و قسمتی از چین می روید.درخت ان كمی بلندتر ،پوست آن ضخیم تر ،برگها دازتر و میوه آن كوچكتر از دارچین سیلان است.كاشت بهره برداری ان نظیر كاشت و بهره برداری دارچین سیلان می باشد.و تنها اختلاف این است كه در مورد دارچین سایگون معمول است از پوست شاخه های جوان و از پوست تنه درخت نیز كه ناصاف است از هر دو استفاده و شابد ۱۵-۱۰ سال لازم است تا بهره برداری آغاز شود.
● تركیبات شیمیایی
از نظر تركیبات شیمیایی و مواد عامله طبق بررسی های دانشمندان شیمی و دارویی در داچین سیلان اسانس روغنی فرار قابل ملاحظه ای وجود دارد.بررسی های آزمایشگاهی نشان می دهد كه در پوست خشك ساقه های كوچك و جوان درخت در حدود ۷۱/۰-۳۵/۰ درصد اسانس یافت می شود كه شامل ۷۶-۴۸ درصد از آلدئید ها می باشد.بررسی دیگری نشان می دهد كه دارای ۲ درصد اسانس است كه شامل ۹۰-۷۰ درصد ماده اوژنول (اسانس میخك)است.
بررسی دیگری نشان می دهد كه پوست شاخه ها در حدود ۱-۵/۰ درصد اسانس دارد و برگهای سبز درخت در خدود ۱ درصد اسانس دارد.مطالعه دیگری نشان می دهد كه اسانس دارچین از نظر ماده اوژنول اسانس میخك است و در هر دو در حدود ۹۰-۷۰درصد اوژنول وجود دارد.
در پوست ریشه دارچین در حدود ۳ درصد اسانس یافت می شود كه البته با اسانس پوست و شاخه ها و برگها متفاوت است. دارچین سیلان منتهی ضعیفتر از ان است نیز دارای اسانس می باشد.در هر دو گونه فوق علاوه بر اسانس مواد دیگری نظیرتانن نیز یافت می شود.[G.I.M.P]
در گزارش مطالعات دیگر جدیدی در مورد تركیبات شیمیایی چنین آمده است كه اسانس گونه سیلان دارای سینامیك آلدئید،هایدروسینامیكآلدئید،بنز آلدئید و كومینیك آلدئید،نونی لیك آلدئید،اوژنول،كاریوفیلن،آل-فلاندرین،پی سیمن،پینن،میتل-ان-آمیل كنوتو آل-لینالول می باشد.
در مورد تركیبات شیمیایی دارچین سایگون آمده است كه دارای سینامیك آدئید ،سینامیل استات ،فنیل پروپیل استات و تانن می باشد.
● خواص و كاربرد
دارچین سیلان:در هند و چین از پوست شاخه ها و اسانس آن به عنوان محرك هاضمه،محرك تنفس و محرك جریان خون استفاده می شود.در شبه جزیره مالایا مصارف وسیع وسیع دارویی دارد. اسانس ان خاصیت جرم كشی قوی دارد ولی نظر به اثر تحریكی آن كمتر برای میكروب كشی به كار می رود.دارچین در دور زیاد به عنوان مواد مخدر سمی مورد توجه است.[كوئی زمبیگ و نادكارنی]
دارچین سایگون بیشتر مصرف ادویه دارد تا مصرف دارویی ،این دارچین تند و گزنده وتونیك خاصی برای كلیه می باشد.برای سرما زدگی پا و دست و دل درد و شاش بند تجویز می شود،ولی در مورد زنان حامله توصیه نمی گردد[چونگ یائوچی].
شاخه های كوچك تازه ان نیز اغلب قطع و قطعه قطعه شده در آفتاب خشك می شود،این قطعات با ۱۰۰-۳۰ سانتی متر طول به بازار عرضه می شود.دارویی گرم كننده با طعمی كمی شیرین و برای تسریع جریان خون تجویز می شود.به علاوه به عنوان تب بر در موارد سرما خوردگی و كاهش درد مفاصل و كمر توصیه می گردد[چونگ یائوچی].
به طور كلی در كتب طب سنتی خاور دور ،دارچین به عنوان بادكن ،مقوی معده ،قابض،تونیك،محرك و آرام بخش و دارویی برای ناراحتی های پس از زایمان تجویز می شده است[استوارت].‌[روا]می گوید كه به طور كلی دارچین یك محرك عمومی است كه جریان خون را تسریع و تنفس را تحریك می كند و موجب افزایش اغلب ترشحات بدن و تحریك عاضمه می گردد.از سرشاخه های جوان آن هب عنوان قاعده آور و معرق استفاده می شود.در هند و چین از این دارو به عنوان یكی از اجزا در تهیه داروهای مركب ضد اسهال،صفرابر و تب بر به كار می رود و برای معالجه اسهال و یرقان و مالاریای مزمن كه موجب بزرگی طحال شده مفید است معالجه اسهال و یرقان و مالاریای مزمن كه موجب بزرگی طحال شده مفید است[می نات].[بركیل] معتقد است كه این دارچین به عنوان جزئی از اجزای داروهای مركب برای سرفه و ناراحتی سینه مصرف می شود.
دارچین از نظر طبیعت زنبق نظر حكمای طب سنتی ایران و هند گرم و خشك است ونیروی دارویی ان تا ۱۵ سال باقی می ماند.از نظر خواص معتقدند كه بسیار لطیف كننده و باز كننده گرفتگی های و انسداد مجاری و فرح اور است.عفونت اخلاط را رفع می كند و تریاق سموم حیوانی ،نباتی،و معدنی است و نیروبخش و مقوی است و برای خفقان،وسواس،وحشت،و جنون و تقویت معده و كبد و رفع بد بویی دهان ،قطع سرفه های رطوبی،تنگی نفس،رفع خشونت صدا و آواز كه بلغم غلیظ باشد،پاكم كردن سینه و حنجره،باز كردن گرفتگی های كبد ،رفع استسقا و ضد عفونی زخمها بسیار مفید است.استعمال آن به صورت خوردن در شربتها ومصرف گردو به صورت روغن و ضماد و یا شیاف و مالیدن به اعضا به صور مختلف امكان دارد.مالیدن روغن آن به پلك چشم مفید است.خوردن دم كرده ان با سركه و مصطكی برای سكسكه رسوبی نافع است.ضماد ان برای رعشه و رفع تبو لرزهای بلغمی و سوداوی و دانه بواسیر و تسكین درد ان و عقرب زدگی مفید است.
اگر ان را در دهان جویده برقضیب بمالند موجب التذاذ جماع باشددر گرم مزاجان ایجاد سردرد می كند و برای مثانه مضرر است واز این نظر باید با كتیرا خورده شود،مقدار خوراك آن از ۲۰-۸ گرم می باشد.روغن آن بسیار گرم و خیلی خشك است و برای سنگینی و سردرد ودردهای رحمی چه از طریق خوردن ان و چه با مالیدن نافع است.قطره ان در گوش برای رفع سنگینی گوش و خوردن آن برای تقویت هاضمه ،تحیلی نفخ،گاز معده،رفع یرقان و بواسیر مفید است.
تهیه گرد دارچینی :دارچین سیلان را به مقدار مورد نظر گرفته و نیم كوب كرده،در گرم خانه ۴۰ درجه سانتی گراد بخشكانند و نرم ساییده از الك بیرون كنند وباید ان را آنقدر بسایند كه در نخاله باقی مانده،جز ماده خشبی بی طعم چیز دیگری نباشد.این گرد از ادویه برای مصرف در غذا می باشد و از عوامل محرك و مقوی معده است.مقدار خوراك آن از ۵-۵/۰ گرم است.
عرق دارچینی:دارچین سیلان ررا به مقدار مورد نظر گرفته با آب كافی ،ابتدا دارچین را نیم كوب كرده مدت ۱۲ ساعت در آب بخیسانند و بعد از تقطیر كنند تا از هر جز دارچین را كه مصرف شده در چهار جز مقطر به دست آید و برای گرفتن اسانس روغنی فرار آن بهتر است كه مایع تقطیر شده را در شیشه لوله دار جمع كنند كه در انتهای لوله باریك اسانس جمع شود.
عرق دارچین را به مقدار ۱۲۰-۶۰ گرم در پوسیونهای محرك داخل می نمایند.مقدار خوراك از اسنس آن ۱۲-۱ قطره است كه در پوسیونهای ریخته شود.
شربت دارچین:عرق دارچین ۱۰ واحد،قند سفید ۱۸۰واحد،قند را در عرق به حالت سردی حل كنند وبا كاغذ صاف نمایند و این شربت را مانند محركها و مقوی های معده به مقدار ۶۰-۱۵ گرم در پوسیونها و یا یك شربتسرد حل كرده می خورند.
جوشانده دارچین:دارچین سیلان ۸ گرم،آب ۱۰۰۰گرم،مطابق معمول جوشانده تهیه شود.

منبع : موسسه اطلاع‌رسانی طعام اسرار