اکلیل کوهی

به فارسی«اكلیل كوهی»و باغبانهادر تهران«رومارن»می گویند و در كتب طب سنتی با نام«الكلیل الجبل»نام برده شده است.به فرانسویRomarin وRomarin officinal و به انگلیسی Rosemary می شود.گیاهی است از خانوادهLabiatae ،نام علمیRosmarinus officinalis L. آن می باشد.
● مشخصات
گیاهی است چند ساله به صورت درختچه كوچك كه ارتفاع آن ۲-۱ متر می شود.برگهای آن متقابل،باریك،دراز،نوك تیز،و كمی خشن است.روی برگ بدون كرك و سبز ولی پشت آن پوشیده از كرك پنبه ای و سفید است.گلهای آن سفید مایل به بنفش می باشدو در اواخر بهار از لابه لای برگها بیرون می آید.میوه آن چهار فندقه و به رنگ قهوه ای و سفت و گرد و تخم آن كوچك كه در داخل میوه است.تمام برگ و شكوفه و اعضای گیاه معطر و خوشبو و برگ و شكوفه آن كمی تلخ و تند است.
این گیاه در منطقه مدیترانه و بیشتر در سواحل مدیترانه ولی در عین حال در تپه ها و ارتفاعات مناطق خشك صحرا نیز می روید .درایران اكلیل الجبل كاشته می شود.
تكثیر ان از طریق كشت بذر آن و قلمه آن در خزانه صورت می گیرد و روش قلمه معمولتر می باشد و پس از اینكه قلمه ها ریشه دار شدند در فصل مناسب به مزرعه اصلی منتقل می شوند. روش كاشت این كه فاصله بین خطوط ۱ متر و فاصله بین بوته ها روی خطوط ۴۵ سانتی متر گرفته شود.برداشت سرشاخه های نازك و برگ آن ممكن است سالی دو بار انجام شود،برگها كه برداشت می شود برای اینكه اسانس ان از دست نرود باید فورا پس از برداشت در محل سایه پهن شده و خشك شوند و به این ترتیب برگها رنگ سبز و بوی مطبوع تلخ وشیرین خود را حفظ خواهند كرد.
● تركیبات شیمیایی
ازنظر تركیبات شیمیایی اكلیل الجبل دارای اسانس روغنی فرار است(گیاه تازه در حدود ۵/۱-۵/۰درصد).اسانس اكلیل الجبل شامل آلفا-پینن،سینئول،بورنئول،كامفنورزمارن است.گلها و سرشاخه ها گلدار و برگها و اسانس ان هم در طب سنتی كاربرد دارد.
● خواص كاربرد
درتایوان ،اكلیل الجبل به عناون مهیج و سقط كننده جنین مورد توجه است و مصرف زیادتر از حد مجاز آن را سمی می دانند.در فلیپین جوشانده برگهای ان را به عناون مقوی تونیك ،بادشكن،محرك،معرق و قاعده آور مصرف می كنند،ولی در مصرف داخلی خیلی كم و به مقدار كم استعمال می شود.در استعمال خارجی آب خیسانده برگهای ان برای شست و شو ی چشم در موارد ورمهای ملتحقه زكامی به كار می رود و برای حمام كردن زنان كه تازه وضع حمل كرده اند،به عنوان حمام معطر و همچنین برای حمام كردن بیماران روماتیسمی و فلجها كاربرد دارد.اسانس اكلیل الجبل برای جلوگیری از ریزش موموثر است و برگهای ان به عنوان ادویه معطر در آشپزخانه به كار می رود.
اكلیل الجبل از نظر طبیعت طبق نظر حكمای طب سنتی خیلی گرم و خشك است و خوردن آن برای سرفه های رطوبی مزمن وتنگی نفس و خفقان سر و استسقای زقی (زرد آب در پرده صفاقی شكم جمع شود)كه با حرارت و عطش شدید توام نباشد و برای باز كردن گرفتگی هاو انسداد كبد،طحال،پاك كردن ریه،تحلیل بادها،تسكین درد كبد،معالجه یرقان سوداوی،خرد كردن سنگ كلیه و مثانه،ازدیاد ترشح بول و حیض مفید است.ضماد آن برای تحلیل ورمهای مزمن مفید است و ضماد برگ آن از سایر اعضا قوی تر است واگر ضماد برگ ان را درموارد چشم درد سرد به كار برند،درد را كاهش می دهد.
اكلیل الجبل برای گرم مزاجان مضراست از این نظر باید با سكنجبین خورده شود،مقدار خوراك آن تا ۱۲ گرم و جانشین آن از نظر خواص دارویی افسنتین است.در مورد مصرف دم كرده آن ۲۰-۵ گرم برگ و یا سرشاخه گلدار آن برای هزار گرم آب كافی است.در مواردی كه نتیجه خوب گرفته شود این مقدار تا ۵۰ گرم امكان افزایش دارد.خیس كرده ۴۰-۳۰ گرم برگ و سرشاخه های گلدار آن در سركه رقیق كه مدت ۳-۲ روز بماند و پس از آن روزی ۵-۴ قاشق خورده شود به عناون مدر برای ازدیاد ترشح بول و استسقا نافع است.
الكولاتور اكلیل الجبل :سرشاخه های گلدار تازه اكلیل الجبل ۱۰۰۰گرم،الكل ۸۰درجه ۳۰۰۰گرم،عرق اكلیل الجبل ۱۰۰۰گرم ،مدت ۴ روز بخیسانندو سپس در حمام ماریه تقطیر كنند تا جمع محصول تقطیر شده به ۲۵۰۰گرم برسد.مقدار خوراك ۲۰-۱۰ گرم بسته به مرود در یك شربت مناسب ریخته روزانه خورده شود.
در فرانسه ۱۰-۵ گرم سرشاخه گلدار و گلهای گیاه را دریك لیتر آب جوش دم می كنند و ۳-۲ فنجان در روز به عناون ضد اسپاسم در موارد آسم روزانه می خورند.همچینن به عناون محرك در موارد سو هاضمه ۲۰-۱۰ گرم گیاه اكلیل كوهی خشك را در یك لیتر سركه رقیق خوب ریخته مدت یك شب می گذارند خیس بخورند و سپس صاف كرده و در هر وعده غذا یك لیوان ازآن را می خورند.
در موارد گریپ نیز مرسوم است ۶۰ گرم گیاه خشك را در یك لیتر آب جوش دم میكنند و ۳-۲ فنجان در روز به عناون ضد اسپاسم می خورند.

استاد میرحیدر

منبع : موسسه اطلاع‌رسانی طعام اسرار