جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


میراث یک قرن مشاهده گری


میراث یک قرن مشاهده گری
پیتر دراكر نویسنده و متفكر نامدار و پدر مدیریت نوین، بیستم آبان ماه در خانه اش در كالیفرنیا در ۹۵ سالگی در گذشت. دراكر حقوقدان، اقتصاددان، سیاستمدار، متفكر اجتماعی و فیلسوف مدیریت بود، اما خود بارزترین وجه استعدادش را نویسندگی می دانست و این استعداد را نیز به خوبی پرورده بود. او در سال ۱۹۰۹ در وین متولد شد و در اتریش و انگلیس بالید و سپس به آلمان رفت و در سال ۱۹۳۷ به آمریكا مهاجرت كرد. گرچه كار خود را از گزارشگری روزنامه آغاز كرد اما به زودی به عرصه مدیریت كشیده شد و از سال ۱۹۴۲ به كسوت استادی دانشگاه درآمد. دراكر اولین كتاب خود را در سال ۱۹۳۹ منتشر كرد. تألیف بیش از ۳۰ كتاب و دهها مقاله كه همگی به زبانهای زنده دنیا ترجمه و در سطح وسیع منتشر شده اند، حاصل تلاش او در حوزه های مدیریت، اجتماع، سیاست و اقتصاد است.
روش فكری و مشی عملی او چنین بود كه هرسه چهار سال یك موضوع را موردمطالعه قرار می داد و بدین ترتیب در سیر زندگی خویش همواره صاحب رویكردی جدید و فكری نوین در آن زمینه ها بود. بسیاری از مفاهیم و واژه های عرصه مدیریت و كسب و كار و مسائل اجتماعی و تغییر آن به ابتكار او اكنون سكه رایج شده است. تئوری مدیریت برمبنای هدف، كاركنان فرهیخته، سازمانهای یادگیرنده، تمركززدایی، جامعه دانایی، خصوصی سازی، جامعه سازمانها، راهبرد كسب و كار، پسامدرن، مراكز درآمد، كارهای دانش بر بخشی از مفاهیمی است كه ازسوی او به حوزه علوم مدیریتی و اجتماعی وارد شده است.
ذهن جستجوگر او از همان ابتدا «مردم» را به عنوان محور فعالیتهای فكری برگزید زیرا براین باور بود كه این تنها مردم هستند كه رشد می كنند، توسعه می یابند، تحول پیدا می كنند و به شخصیت جدیدی تبدیل می شوند. زمانی كه در ۱۸ سالگی به تماشای اجرای قطعات موسیقی رفته بود تحت تاثیر نویسنده قطعات قرار گرفت كه به او گفت؛ من همواره خود را متعهد كرده ام كه كوشش بالاتری انجام دهم. این سخنان تاثیر عمیقی بر او گذاشت. به همین سبب هرگاه درباره بهترین كتاب او سوال می شد می خندید و می گفت: بعدی- و شوخی نیز نمی كرد زیرا فكر و همت او بر این بود كه كتاب بعدی او بهتر از قبلی باشد و به بهترین نزدیك شده باشد.
دراكر براین امر تاكید می كرد كه عوامل سنتی تولید یعنی زمین، نیروی كار و حتی سرمایه، دیگر برای هیچ كشوری امتیاز رقابتی ویژه به حساب نمی آید. او منبع عمده و مهم اقتصادی جامعه جدید را دانایی می دانست. دراكر معتقد بود اگر دانایی به كار افزوده شود نتیجه آن بهره وری است و اگر دانایی را به كارهای تازه و بی سابقه بیفزاییم نوآوری پدید می آید. تنها دانایی است كه می تواند ما را به این هدف برساند. دانایی در تلقی او اطلاعاتی است كه عملا قابل استفاده و ناظر به تحقق نتایج عینی است كه در جامعه و عرصه اقتصاد متجلی می شود. به همین دلیل او جامعه پس از سرمایه داری را جامعه دانایی می نامید. جامعه ای كه دانایی كلید اصلی آن است و كاركنان فرهیخته گروه مسلط در نیروی كار آن. تنها مزیت یك كشور، صنعت یا شركت به زعم او توانمندی در بهره برداری و استفاده جامع و همه جانبه از دانایی است.
دراكر عرصه ها و جنبه های مختلف سازمان را به عنوان یك پدیده منحصر به فرد قرن حاضر به خوبی كاویده است. او جامعه نوین را جامعه سازمانها می دانست و معتقد به داشتن نقش و رسالت اجتماعی برای سازمانها بود. تمثیل جالب او درمورد وظیفه رهبری در سازمانها و نقش كاركنان، اركستر سمفونی بود. او اركستر سمفونی را نمونه واقعی از سازمان در مفهوم جدید آن می دانست، كه در آن ارائه سمفونی تنها ازعهده كل اركستر برمی آید و وظیفه رهبر، تنها همنواكردن اركستر است. به همین سبب او به شدت مخالف قهرمان پروری در امر مدیریت بود و از آن به عنوان «خرافه رئیس یك تنه» یاد می كرد. او معتقد بود هیچ سازمانی قادر به بقا نخواهدبود اگر به نوابغ یا ابرمردها برای رهبری خود نیاز داشته باشد. سازمان باید بتواند تحت رهبری انسانهای متوسط به حیات خود ادامه دهد. تاكید او بر اینكه بیشتر آنچه را كه مدیریت می نامیم چیزهایی است كه كار را بر كاركنان در انجام كارشان دشوار می سازد بسیار تأمل برانگیز است. این فراز از او در زمینه چگونگی كار سازمانها و بهره وری در آنها ماندگار است كه «به جای اینكه كارها را درست انجام دهیم باید كارهای درست انجام دهیم». ضرر هیچ چیز بیش از آن نیست كه كاری را كه ابدا نباید انجام دهیم بسیار موثر و كارا انجام دهیم. گوهر رهبری درنظر او انجام كارهای بزرگ بود.
دراكر شخصیتی متواضع داشت. بدون تردید او پدر مدیریت نوین بود اما خود او همواره می گفت من بهتر از یك نوه بزرگ نیستم. این درحالی بود كه برترین مدیران عصر حاضر كه سازمانهای موفق قرن را رهبری كرده اند تحت تاثیر اندیشه های چالش برانگیز و نوگرای او بوده اند. اندی گرو رهبر شركت اینتل او را قهرمان دلخواه خود می‌داند. فیلیپ كاتلر اندیشمند بزرگ عرصه بازاریابی او را دربرگرفتن الگو از تاریخ و پیش بینی روندهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نابغه می داند؛ الگویی كه دائما ایده های نو می پرورد و امیدهای كهنه را تصفیه می كند. جك ولش رهبر افسانه ای جنرال الكتریك تصریح می كند كه اولین ایده تغییرات در شركت را از دراكر فراگرفته است.
به هر روی، ماجراهای قریب به ۱۰۰ساله یك مشاهده گر اینك پایان یافته است، اما میراث عظیم و موثر او برای ما به یادگار مانده است. یك قرن عمر پربركت مجالی فراهم آورد تا او به بهترین نحو ماجراهای یك مشاهده گر را برای عبرت و استفاده دیگران روایت كند و چشم اندازی فرادید همگان نهد كه به تفكر و تغییر گرایش یابند.
برخی كتابهای مهم پیتر دراكر كه به فارسی ترجمه شده است به ترتیب سال انتشار عبارتند از:
۱ – جامعه پس از سرمایه داری، ترجمه محمود طلوع، نشر رسا، ۱۳۷۵
۲ – مدیریت آینده، ترجمه دكتر عبدالرضا رضایی نژاد، نشر رسا، ۱۳۷۵
۳ – چالشهای مدیریت در سده ۲۱، ترجمه دكتر عبدالرضا رضایی نژاد، نشر فرا، ۱۳۸۰
۴ – ماجراهای یك مشاهده گر، ترجمه غلامحسین خانقائی، نشر فرا، ۱۳۸۱
۵ – مدیریت در جامعه آینده، ترجمه غلامحسین خانقائی، نشر فرا، ۱۳۸۳
لازم به یادآوری است كه دیدگاهها و نظرات مدیریتی دراكر تحت عنوان «اندیشه های پیتر دراكر» در شماره ۱۴۷ ماهنامه تدبیر (مرداد ۸۳) به چاپ رسیده است.
مسعود بینش
منبع : ماهنامه تدبیر


همچنین مشاهده کنید