پیمان سعدآباد

روز ۱۷ تیر ۱۳۱۶ پیمان مهمی بین ۴ كشور عراق‌، افغانستان‌، تركیه وایران دركاخ سعدآباد تهران به امضاء رسید وبه پیمان «سعدآباد» مشهور شد. این پیمان در شرایطی میان وزیران امور خارجه این كشورها امضاء شد كه در افغانستان‌، محمد ظاهرشاه‌، در عراق ملك غازی اول‌، در تركیه مصطفی كمال (آتاتورك) و در ایران رضاخان حكومت می‌كردند.
پیمان سعدآباد وحدت این چهار كشور را در منطقه‌ و حمایت متقابل در صورت بروز خطر نسبت به یكی از اعضاء را دنبال می‌كرد. دولتهای امضاء كننده، متعهد شدند از مداخله در امور داخلی یكدیگر خودداری كنند‌، مرزهای مشترك را محترم بشمارند، از هرگونه تجاوز نسبت به یكدیگر خودداری ورزند و از تشكیل جمعیت‌ها و دسته بندی هایی كه هدف از آن اخلال در صلح میان كشورهای همجوار و هم پیمان باشد، جلوگیری كنند.
پیمان سعدآباد از جمله قراردادهایی است كه انعقاد آن به درخواست انگلستان بود. انگلستان و امریكا، از سالهای دهه ۱۳۱۰ ش. به بعد، با ادعای اوجگیری خطر نفوذ كمونیسم، همواره در تلاش بودند تا برای حفظ مستعمرات خود، دولت‌های آسیایی خط مقدم جبهه شوروی را در یك خط كمربندی دفاعی قرار دهند. هدف این بود كه علاوه بر به وجود آوردن قدرتهای متمركز در منطقه‌، آنان را از طریق پیمانهای سیاسی نظامی به هم پیوند دهند. این روش، هم نیرومندی این قدرتها را در پی داشت و هم دیوار دفاعی محكمی در مقابل پیشروی احتمالی روس‌ها به وجود می‌آورد. پیمان بغداد (منعقده در پنجم اسفند ۱۳۳۳/ فوریه ۱۹۵۵) و پیمان سنتو (منعقده در ۳۰ اسفند ۱۳۳۷/ فوریه ۱۵۵۹) نتیجه همین القائات بود و با هدف شكل‌گیری پیمانهای منطقه‌ای در برابر نفوذ كمونیسم منعقد می‌شد. گفتنی است، پیمان سعدآباد تا ظهور هیتلر در اروپا، تأمین كننده اهداف انگلستان در آسیا بود.

منبع : موسسه مطالعات وپژوهش های سیاسی