تحولات تاکتیکی در جام کنفدراسیون‌ها ۲۰۰۵

از نقطه‌نظر اهمیت بعد از جام جهانی (FIFA) فیفا که هر چهار سال یک‌بار برگزار می‌شود، جام کنفدراسیون‌ها به‌دلیل شرکت تیم‌های قدرتمندی از پنج قاره، در درجه دوم قرار دارد. تابستان گذفته کشور آلمان شاهد رقابت‌های تیم‌های ملی برزیل، آرژانتین، تونس، استرالیا، آلمان، ژاپن، مکزیک و یونان بود که در دو گروه (بازی‌های مقدماتی) برگزار شد و در فینال برزیل با اقتدار با نتیجه (۱ـ۴) آرژانتین را شکست داد.
● قابلیت انعطاف تاکتیکی
آرژانتین با نظم و انضباط خاص و قابلیت تاکتیکی چشم‌گیری ظاهر شد، در بازی نخست در مقابل تونس که به پیروزی (۱ـ۲) آرژانتین ختم شد، آرژانتین از سیستم (۲ـ۳ـ۲ـ۳ـ۱) استفاده نمود، سه مدافع (پلاسنته و کلوچینی) به‌عنوان دو حریف گیر در کنار و در میان این دو مدافع مرکزی تیم (هاینز) وظیفه خط دفاعی را به‌عهده داشتنند. دو هافبک دفاعی تیم در جلو سه مدافع قرار داشتند که به ترتیب (کام بیاسو) در جناح چپ و (برناردی) در سمت راست قرار داشتند، اما نقطه قدرت و قابلیت انعطاف تاکتیکی آرژانتین بیشتر مدیون بازیکنانی نظیر زانتی در جناح راست خط میانی و هوان سورین در جناح چپ خط میانی بود که به‌دلیل توانائی بالای خود قابلیت بازی در هر دو سیستم دفاع سه نفره به‌عنوان دو پیستون را داشتند. ریکلمه نقش بازی‌ساز تیم و طراح حملات این تیم را داشت. در جلو، دو مهاجم فرصت‌طلب نظیر ساویولا و فیگوئور را آماده دریافت پاس‌های اریب و یا نفوذی بودند. آرژانتین مشکلی برای تغییر سیستم قبل از بازی و یا در هنگام بازی نداشت، تیم به راحتی در حین بازی به سیستم (۳ـ۴ـ۳ـ۱) و یا (۲ـ۴ـ۴ـ۱) تغییر می‌کرد.
در مقابل تیم ملی برزیل به رهبری کارلوس آلبرتو پریرا با یک سیستم و استراتژی تقریباً یکسان در تمامی بازی‌ها شرکت کرد. سیستم برزیل در این رقابت‌ها (۲ـ۲ـ۲ـ۴ـ۱) بود و در حمله هافبک‌های کناری تیم کاکا و رونالدینهو نقش اساسی در حمله را داشتند. درون دروازه دیدا (DIDA) با قامتی بلند و قابلیت پرتاب‌های بلند با دست و مهارت ویژه در دفع شوت‌ها با عکس‌العمل‌های فوری قرار داشت. دیدا در شروع حملات برزیل نقش اساسی داشت. دفاع چهار نفره برزیل در جناحین صاحب دو بازیکن سرعتی با تکنیک خوب بود و در مرکز از لوسیوو روکه جونیور که مکمل‌های مناسبی برای یکدیگر در بازی زمینی و هوائی بودند، استفاده می‌کرد. در جلو این خط دفاعی، زی روبرتو و امرسون که در حمله و دفاع مشترکاً نقش داشتند و سرانجام دو مهاجم که یکی قدرتی با شوت‌های سنگین از راه دور و دیگری روبینهو که از پدیده‌های این جام بود، بازی می‌کردند.
برزیل با شش بازیکن دفاع و پنج بازیکن در حمله شرکت می‌کرد، حتی در زمان استفاده از یاران ذخیره سیستم و روش بازی برزیل تغییری اساسی نداشت.
بقیه تیم‌های شرکت‌کننده در شرایط و بازی‌های مختلف با شکل‌های گوناگون ظاهر شدند. به‌طور مثال آلمان میزبان بازی‌ها در مقابل استرالیا با سیستم (۲ـ۴ـ۴ـ۱) دفاع چهار نفره و شکل لوزی در میانه زمین دو مهاجم به میدان رفت. همین تیم در بازی مقابل مکزیک که برای مقام سوم رقابت‌ها بود، با دو هافبک دفاعی یعنی فوینگز و ارنست ظاهر شد. حریف ایران در جام جهانی یعنی مکزیک که پایه و اساس بازی این تیم بر دوندگی و درگیری است در این بازی‌ها و به هنگام دفاع با حریف‌گیری نزدیک در میانه میدان و نزدیک شدن به خطوط سعی در تصاحب مجدد توپ داشت. مکزیک از سیستم (۱ـ۳ـ۳ـ۳ـ۱) استفاده نمود که در دفاع به (۱ـ۵ـ۴ـ۱) و در زمان حمله به سیستم (۳ـ۴ـ۳ـ۱) تغییر می‌کرد. بازی با مکزیک برای تمامی تیم‌های شرکت کننه به‌دلیل سرعت بالای بازیکنان، گرایش به توپ در زمان دفاع، مهارت فوق‌العاده در پاس‌های کوتاه و ضد حملات رعد آسا بسیار مشکل بود.
ژاپن هم با سیستم (۲ـ۵ـ۳ـ۱) بازی‌ها را آغاز کرد و در نهایت از بازی دوم خود در مقابل یونان و بازی سوم در مقابل برزیل سیستم (۲ـ۴ـ۴ـ۱) را انتخاب کرد. با تغییر تاکتیکی، ژاپن صاحب قدرت بیشتری در زمان حمله در جناحین شد. ژاپن تیم یونان را ۰ـ۱ و در مقابل برزیل نتیجه ۲ـ۲ را به‌دست آورد یونان نیز از دفاع در عمق خود (۳ـ۴ـ۳ـ۱) چشم‌پوشی کرد و در طول تورنمنت از سیستم (۲ـ۴ـ۴ـ۱) استفاده نمود. نماینده آفریقا (تونس) در اولین بازی خود مقابل آرژانتین از سیستم (۱ـ۵ـ۴ـ۱) استفاده نمود و در بازی‌های بعدی خود به ترتیب از (۲ـ۴ـ۴ـ۱) و در آخرین بازی خود سیستم (۲ـ۲ـ۳ـ۳ـ۱) را انتخاب نمود. با این تغییرات تونس صاحب دو مهاجم و دو بازیکن کاملاً باز در جناحین بود که به قدرت تهاجمی این تیم می‌افزود و سرانجام استرالیا که بازی‌ها را با سیستم (۱ـ۴ـ۱ـ۴ـ۱) آغاز نموده بود، به‌دلیل از دست دادن مهره کلیدی خود در دفاع (پویوویچ که در قلب دفاع مهره‌ای اساسی بود) از سیستم (۲ـ۴ـ۴ـ۱) در بقیه بازی‌ها استفاده نمود.
● اهمیت قدرت، سرعت، مهارت:
قدرت را با شکل‌های گوناگون در زمان تکل، شوت از راه دور، پوشش به توپ و سرعت بالای بازیکنان می‌توان مشاهده کرد. قدرت پرش و سرزنی مدافعینی نظیر کولوچینی، لوسیو و هاینز نتیجه قدرت و سرعت بالای این بازیکنان بود. همچنین توان بالای بازیکنانی نظیر آدریانو در شوت‌زنی، ناکامورا در عبور از مدافعین و شوت، و بورگتی مکزیکی در پرش و حمله به دروازه با سر را می‌توان از سرعت، قدرت و مهارت بالای این بازیکنان دانست. اهمیت سرعت در تصمیم‌گیری، سرعت عکس‌العمل، سرعت پیش‌بینی به مراتب بیشتر از توان انفجاری یک بازیکن است. (CRAFT) کرافت یا مهارت به معنای قابلیت حفظ توپ در شرایط و موقعیت‌های مختلف بازی و در مشکل‌ترین درگیری‌ها و توانائی ارسال پاس‌های بلند و کوتاه، اریب و یا نفوذی، عبور از مدافعین در زمان مناسب و شوت از راه دور را می‌توان (CRAFT) جزء مهارت‌های بازیکنان برزیلی و آرژاتینی دانست.
● خلاقیت و تسلط در بازی
موفقیت در هنگام حمله، رابطه‌ای مستقیم با قابلیت ترکیب بازیکنان خط میانی به‌ویژه در جناحین با مهاجم و یا مهاجمین یک تیم دارد. نقش یک بازیکن خلاق و آزاد که از قدرت بازی‌خوانی خوبی برخوردار است و به اصطلاح ”فری اسپریت“ یا مهره آزاد تیم نامیده می‌شود، در موفقیت حملات یک تیم بسیار تعیین کننده است. بازیکنانی نظیر رونالدینهو، کاکا، ریکلمه و بالاک همگی از خصوصیات تکنیکی و فیزیکی بالا و قدرت بازی‌خوانی خوبی برخوردار هستند.
● سرعت در زمان انتقال
مهم‌ترین لحظات بازی بدون تردید تصمیم‌گیری سریع در زمان انتقال است. تیم‌های قدرتمند و سطح بالای فوتبال بلافاصله بعد از تصاحب توپ مهاجمین خود (آدریانو ـ فیگوئورا ـ پودولوسکی) را صاحب توپ می‌کنند و نحوه ارسال توپ به پا و یا فضا بسیار با اهمیت می‌باشد. کوچک‌ترین درنگ و تأخیر موجب سازماندهی دفاع حریف خواهد شد.

مرتضی محصص ـ مدرس بین‌المللی کنفدراسیون فوتبال آسیا AFC

منبع : مجله‌فوتبال