۵ فرمان برای تفکر استراتژیک

به ندرت در میان تالیفات فارسی حوزه مدیریت كتابی را می توان یافت كه تااین اندازه هدفمند و در عین حال از نظر محتوا غنی باشد. ۵ فرمان برای تفكر استراتژیك كتابی است كه از ابتدا تا انتها برای ایجاد یك الگوی ذهنی اثربخش در ذهن خواننده سازماندهی شده است. این الگوسازی از طریق ارائه مفاهیم، تعاریف و الگوهای تفكر استراتژیك (دانش افزایی)، تحلیل عوامل كسب و كار (توسعه نگرش) و سرمشقهایی برای توسعه مهارتهای فكری صورت می پذیرد.
كتاب دارای ساختاری منسجم و یكپارچه است و از ادبیاتی روان و سلیس برخوردار است. ساختار كتاب از سه بخش، ۹ فصل و یك پیوست تشكیل شده است. بخش اول كتاب طی سه فصل، به معرفی رویكرد استراتژیك می پردازد و طی آن پس از تشریح ضرورت تفكر استراتژیك در شرایط كسب و كار امروز (فصل اول)، خصوصیات، ویژگیها و تعاریف تفكراستراتژیك مرور (فصل دوم) و سپس سه الگوی معتبر برای این رویكرد معرفی می شود (فصل سوم). بخش دوم طی پنج فصل، ۵ فرمان برای تفكر استراتژیك را تشریح كرده و چگونگی اثربخشی آن در محیط كسب و كار را نشان می دهد. در فصل نهم (بخش سوم) علاوه بر رابطه بین الگوی ۵ فرمان برای تفكر استراتژیك و الگوی استراتژی اثربخش، با استفاده از الگوی دیوید كلب (D.KOLB) چگونگی رسوخ الگوی تفكر استراتژیك در رفتار عملی مدیران توضیح داده می شود. هر فصـــل با یك Case مرتبط از شركتهای ایرانی آغاز می شود. این كار با ارائه مصادیق عملی و واقعی، درك مفاهیم نظری را تسهیل می كند.
رویكرد كتاب ۵ فرمان برای تفكر استراتژیك جزو رویكردهای نوین استراتژی به شمار می آید و در واقع می توان به نوعی آن را ادامه كتاب موفق استراتژی اثربخش دانست. این كتاب با تلفیق هنرمندانه ای بین مفاهیم نظری و دانش تجربی، توازن مطلوب و جذابی را برای مطالعه آكادمیك (استادان و دانشجویان) و حرفه ای (مدیران ارشد و میانی و مشاوران) فراهم ساخته است. این ویژگی در سایر آثار نویسندگان این كتاب نیز به چشـــم می خورد، چرا كه آنان خود هر دو حوزه را عمیقاً تجربـه كرده اند. در پیوسـت كتاب مكاتــــب ۱۰ گانه استراتژی معرفی شده است.
▪ بخش اول : مفاهیم پایه
در بخش اول این كتاب مفاهیم پایه تفكر استراتژیك ارائه می شود.
طی این بخش پاسخ این پرسشها را خواهید یافت كه استراتژی چیست؟ محیط كسب و كار چگونه است؟ محیط كسب و كار امروز چه ویژگیهایی دارد؟ چرا تفكر استراتژیك در این محیط یك ضرورت است؟ ماهیت تفكر استراتژیك چیست؟ خصوصیات آن چیست؟ چه رابطه ای بین تفكر استراتژیك و برنامــه ریزی استراتژیك وجـــود دارد؟ تفكــر استراتژیك چگونه ایجاد می شود؟ چگونه تفكر استراتژیك در عمل پیــاده می شود؟ در انتهای این بخش سه الگو از جین لیدكا (J. LIEDTKA) گــری همل (G. HAMEL) و پیتر ویلیامسون (P.J. WILLIAMSON) تشریح می گردد. این مفاهیم مقدمه ای برای ارائه الگوی اصلی كتاب است.
▪ بخش دوم : ۵ الگو برای تفكر استراتژیك
كتاب در بخش محوری خود به ارائه یك الگو برای تفكر استراتژیك می پردازد. به نظر می رسد این الگو مبتنی بر مفاهیم پایه تفكر استراتژیك، پنج محور اساسی در شكل گیری این رویكرد در افراد و سازمانها را تشریح می كند (۵ فرمان). هریك از این فرامین با نگرش جدیدی به محیط رقابت و كسب و كار، فضای تازه ای را پیش روی خواننده می گشاید:
▪ فرمان اول: بیش از اطلاع گیری به دنبال یادگیری از محیط باشید. فرمان دوم: بیش از پاسخگویی به نیازهای كشف شده، به دنبال كشف نیازهای پاسخگوی نشده باشید.
▪ فرمان سوم: بیش از اهداف میانی، چشم به اهداف نهایی داشته باشید. فرمان چهارم: بیش از قابلیت سازی برای تولید، به دنبال قابلیت سازی برای رقابت باشید.
▪ فرمان پنجم: در حركت به سوی هدف، بیش از سرعت، به فكر راه میان بر باشید.
پیروی از این فرامین مدیران و سازمانها را در راستای شناخت نیاز مشتری (زودتر از رقیب) و پاسخگویی به آن (بهتر از رقیب) توانمند می سازد. این رویكرد با تلفیق یادگیری و خلاقیت، راهكارهای نوآورانه وخالق ارزش برای مشتری را توصیه می كند و در قالب فرامین پنج گانه ابعاد مختلف دستیابی به این رفتار تحول آفرین را روشن می سازد.
این بخش با عبارت زیر به پایان می رسد:
كلید دستیابی به موفقیت، قطع دلبستگی از مسیر موجود و جستجوی پایان ناپذیر برای كشف مسیرهای برتر است. نگرشی كه سبب تفاوت جایگاه انسانها، شركتها و ملتها از یكدیگر می شود.
▪ بخش سوم : تفكر استراتژیك و استراتژی اثربخش
كتاب »استراتژی اثربخش« در سال ۱۳۸۱ از همین نویسندگان منتشر شد و الگوی متفاوت و سنت شكنانه ای را برای تدوین استراتژی مطرح ساخت. این كتاب در سال ۱۳۸۲ رتبه دوم كتاب گزیده سال دانشجویی را به خود اختصاص داد و سبك تازه ای در نگرش به مفاهیم استراتژی را بنا نهاد. كتاب حاضر در فصل نهم به تشریح رابطه بین دو الگو می پردازد و آنها را در قالب دولایه از یك مفهوم واحد تبیین می كند.
جیمز كالینز به شركتهایی كه به سرمشق دیگران تبدیل شده اند لقب آرمانی داد و به عنوان یكی از ویژگیهای آنان می گوید:شركتهای آرمانی به شدت به اصول ارزشی خود وفا دارند... نكته مهم محتوی باورها نیست بلكه درجه و میزان پای بندی به این باورها و چگونگی زندگانی با آنهاست. شركتهای آرمانی از خود نمی پرسند: از نظر دیگران چه چیزی برای ما مهم است؟ در عوض می پرسند: در عمل وبا تمام وجود به چه اصولی پای بند هستیم؟« (ص ۱۸۱)
كتاب حاضر دربرگیرنده مفاهیمی است كه فرصت نگرش متفاوت نسبت به كسب وكار و محیط آن را فـــــراهم می سازد. این نگرش می تواند در فرآیند كار، بصیرت مدیران را توسعه بخشد، مشروط برآنكه باور واعتقاد عمیق، پشتوانه پای بندی عملی بدان قرار گیرد. این پای بندی شرایط یادگیری از محیط، شناخت نیازهای بالقوه بازار، تمركز منابع بر مسائل اصلی سازمان، توسعه رقابت پذیری و ابداع و نوآوری در پاسخگویی به فرصتهای كسب و كار را فراهم خواهد ساخت.
كتاب ۵ فرمان برای تفكر استراتژیك با این عبارات به پایان می رسد:
در پایان این كتاب، دانش شما نسبت به استراتژی افزوده شده، درك شما از مفاهیم استراتژی عمیق تر گردیده و دیدگاه شما نسبت به كسب و كار و محیط رقابتی توسعه یافته است. اینها منظور اصلی ما از این كتاب بود، وظیفه ای كه بر عهده خود می دانستیم. حالا نوبت شماست تا این مفاهــیم، الگوها و برداشت ها را در عمل به تجربه بگذارید و از آنها استفاده كنید.
هدف نهایی ما نه انتشار یك كتاب در حوزه آكادمیك بلكه تاثیرگذاری بر رفتارهای حرفه ای در محیط عمل است.
در این كتاب نویسندگان از منظری نو به مدیریت استراتژیك پرداخته اند و راهكارهایی كاملاً اجرایی را برای دستیابی به مزیت رقابتی، كه رمز بقا برای سازمانهای امروزی است، ارائه می دهند. در كتاب به مدیران هشدار داده شده است كه تولید محصول كافی نیست، باید مزیت رقابتی تولید كرد.
قابلیت طراحی و تولید به خودی خود بی ارزش است، باید به دنبال قابلیتهای منجر به شایستگی كلیدی بود. میانه بودن راضی كننده نیست؛ باید متمایز و برتر بود. نویسندگان معتقدند كه مدیریت استراتژیك از تفكــــر استراتژیك سرچشمه می گیرد و با ارائه پنج راهكار اجرایی خواننده را گام به گام در دستیابی به تفكر استراتژیك هدایت می كنند.
كتاب حاضر، یك كتاب بسیار خوب است كه می تواند عالی باشد. می تواند عالی باشد اگر در انتهای كتاب یك ضمیمه مورد كاوی برای استفاده در كلاسهای درس و مباحث مدیریتی اضافه شود تا به این ترتیب كاربرد واثربخشی كتاب توسعه یابد.
كتاب ۵ فرمان برای تفكر استراتژیك نه تنها برای مطالعه بلكه برای استفاده در كلاسهای دانشگاهی، سمینارها و كارگاههای مدیریتی یك كتاب ایده آل است. خواندن این كتاب را به همه مدیران، استادان و دانشجویان مرتبط با مفاهیم مدیریتی توصیه می شود. بدون شك مطالعه این كتاب را سودمند و مفید خواهند یافت.

نویسندگان : دكتر وفا غفاریان
دكتر غلامرضا كیانی

منبع : ماهنامه تدبیر