اینترنت ملی و ۱۲+۱ پرسش از وزارت ارتباطات

دیگر برای ما عرف و عادت شده است كه مهم‌ترین طرح‌های ملی این مرز و بوم ،‌در دقیقه‌ی ۹۰، كلید بخورد و با عجله و هیاهوی بسیار، اعلام بشود. برای مثال، نگاه کنید به : ”طرح آی‌سی‌تی روستایی“ که در پایان سال ۸۲ ،چون وحی منزل، از آسمان یك همایش محلی به زمین وزارت ICT فرود آمد و تامین اتصالات اینترنتی برای ده هزار نقطه ی روستایی، یك شبه و روی هوا،به نخستین طرح آی‌سی‌تی روستایی کشور بدل شد، بی آن که ‌نام و نشانی از جدول زمانبندی دقیق برای هر استان و طرحی برای پایگان یا ”پلات فرمی“ واحد جهت ارائه‌ی خدماتی یكپارچه به روستاییان در میان باشد ! جند ماه بعد، مشاور محترم وزیر وقت گفت به زودی شش هزار نقطه‌ی مجهز به آی‌سی‌تی روستایی مورد بهره‌برداری قرار خواهد گرفت، بعد هم اعلام كرد چهار هزار نقطه، آماده‌ی بهره‌برداری ست ولی در نهایت دو هزار و جند نقطه، رو به راه شدند و به دست ریاست جمهور وقت، افتتاح گردیدند،آنهم اکثرا فاقد دیتا.
البته این جنین رویکردی به جدی ترین مسایل، تبدیل به عادت و طبیعت ثانویه ی ما شده است واز بابت، جای هیچ گلایه نیست! هر چه باشد همه پذیرفته‌ایم كه وجود طرح آی‌سی‌تی روستایی، با همه‌ی كاستی‌هایی كه داشت و هنوز هم دارد، بهتر از نبود آن است.بالاخره، تصویب و اعلام این طرح‌ها، (طرح پرخرج و كم ثمر دفاتر پست و مخابرات روستایی در دوران غرضی، طرح ICT روستایی در دوران معتمدی و طرح اینترنت ملی در وزارت فعلی) همه كارهای درستی هستند اما آنچه بهره‌وری را تعیین می‌كند، تنها انجام كارهای درست نیست بلكه انجام درست كارهای درست است.
اكنون هنگامی كه هیأت وزیران در مركز یك استان محروم (مثل شهركرد) تشكیل جلسه می‌دهد و یكی از مصوبه‌های خود را به ”راه‌اندازی همه‌ی دفاتر فناوری اطلاعات آی‌سی‌تی روستایی در سال ۸۵“ اختصاص می دهد،بدین معناست که هنوز حتی تعداد نقاط روستایی استان به درستی معلوم نیست جراكه به جای ذكر تعداد دفاتری كه باید راه‌اندازی شوند از ”همه‌ی دفاتر“ یاد می‌كنند؟ (رجوع شود به مصوبات هفتمین جلسه‌ی استانی دولت در شهركرد،روزنامه ی شرق، مورخ ۴/۱۲/۸۴)
حال روز از نو، روزی از نو : هنوز پروژه ی دفاتر آی سی تی روستایی به پایان نرسیده، طرح اینترنت ملی در قالب USO كلید می خورد (و البته USO هم یعنی التزام دولت به ارائه‌ی خدمات عام) پس این هر دو طرح از جنس USO هستند! منتها اینترنت ملی دیگر فقط طرحی روستایی نیست بلكه اقشار و آحاد مردم شهر و روستا را در سراسر كشور در بر می‌گیرد اما آنچه معلوم نیست این نكته است كه به چه نسبت ؟ به عبارت دیگر : شهر و روستا به یك نسبت از اینترنت ملی برخوردار می‌شوند؟ یا این كه تفاوت‌هایی در ضریب نفوذ، كیفیت خدمات (پهنای باند) و تعرفه‌های اینترنت شهری و اینترنت روستایی وجود خواهد داشت؟ (رجوع شود به پرسش‌های ۷، ۸ و ۹ در همین مقاله)
از این دست پرسش‌ها پیرامون طرح اینترنت ملی، شبكه‌ی هوشمند و شبكه‌ی نسل آتی كه همگی به تقریب همزمان یعنی در پایان سال ۸۴ توسط وزارت ICT اعلام شدند به وفور مطرح‌اند. اما آنچه در پی می‌آید تعدادی از پرسش‌‌های اساسی در مورد این طرح‌هاست.
هدف ما از طرح این پرسش‌ها، توجه دادن به پژوهش‌گران و سیاست‌گذاران شورای عالی فناوری اطلاعات و وزارت ICT است برای غنا بخشیدن به این طرح‌ها از طریق یافتن پاسخ‌هایی در ازای پرسش‌های اساسی زیر.
البته شاید تعدادی از این پرسش‌ها را شورا و وزارت مزبور پیش از این مطرح نموده و به آنها پاسخ‌ داده باشند، در این صورت آن جه در درجه ی نخست مورد نضر است اخذ پاسخ های وزارت به تمام این پرسش ها از سوی روابط عمومی آن وزارت است برای اطلاع رسانی عمومی از طریق این ماهنامه. امید است روابط عمومی وزارت ICT در این زمینه، به رسالت خود، به موقع عمل كند.
پرسش‌هایی از شورای عالی فناوری اطلاعات و وزارت ICT
اگر از هر كارشناس معمولی كه اندك اطلاعی از ماهیت اینترنت و شبكه‌ی نسل آتی دارد بپرسید :
دو طرح اینترنت ملی و شبكه‌ی نسل آتی، چه نسبتی با هم دارند؟ یقیناً پاسخ خواهد داد : اجماع جهانی بر آن است كه هر دو از جنس IP هستند !
پس نزدیك‌ترین حدس و گمان جامعه‌ی مخابرات كشور این می‌تواند باشد كه به احتمال قوی این هر دو طرح، زیرمجموعه‌های یك طرح بزرگتر اند که مغفول مانده است. برخی نیز ممكن است پاسخ دهند كه این دو طرح، یكی هستند و آن یکی هم شبكه‌ی نسل آتی است، یعنی اینترنت ملی در دل شبكه‌ی نسل آتی نهفته است. بعضی هم ممكن است بگویند : برعكس ! یعنی شبكه‌ی نسل آتی، بخشی از اینترنت ملی‌ست. پس آنچه مهم است این است كه این دو طرح را از یكدیگر جدا نبینیم بلكه آن‌ها را به نحوی مرتبط به هم بدانیم.
پس نخستین پرسش را می‌توان چنین صورت بندی (فرموله) كرد :
۱- طرح‌های اینترنت ملی و شبكه‌ی نسل آتی، به چه نحوی به هم مرتبط‌اند؟ و در پس آن می‌توان پرسش‌های بیشتری را مطرح نمود :
۲- این دو طرح چه نسبتی با برنامه‌ی عمل جامعه‌ی اطلاعات دارند؟ - همان برنامه‌ای كه ایران نیز متعهد به اجرای آن است !
۳- نقش كمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات و سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در مقررات گذاری آن‌ها چیست؟
۴- كدام طرح، از اولویت اجرایی بالاتری برخوردار است؟ ـ اینترنت ملی؟ یا شبكه‌ی نسل آتی؟
۵- اگر اجرای طرح اینترنت ملی به دو میلیارد دلار و تحقق شبكه‌ی نسل آتی به بیست میلیارد دلار نیاز دارد، با چه سازو كاری، هزینه‌های این طرح‌ها تأمین می‌شوند؟
۶- با توجه به این كه ”خدمات الزامی عمومی“ (به قول وزیر محترم) و USO (به قول اتحادیه‌ی بین‌المللی مخابرات) بر دو نوع اند، یكی به فرد تعلق می‌گیرد و دیگری به محله و جماعتی كمابیش باز و محدود (اولی ”خدمات عام“ نام دارد و دومی ”دسترسی عام“) این پرسش مطرح می‌شود كه : اهداف كمی شده‌ی طرح اینترنت ملی، چه اعداد و ارقامی را در ازای هر یك از دو نوع مذكور نشان می‌دهد؟ و در پایان كدام برنامه؟ به عبارت دیگر : در پایان برنامه‌ی پنج ساله‌ی چهارم، چند میلیون نفر خدمات عام اینترنتی یا اشتراك انفرادی اینترنت ملی را دارا هستند؟ و چند میلیون نفر برخوردار از دسترسی عام به یك كوشك اینترنتی (Internet Kiosk) یا یك كافه‌ی اینترنتی و یا یك دفتر روستایی اینترنتی هستند؟
۷- استان‌ها از لحاظ اهداف كمی مذكور، چه تفاوت هایی با هم دارند و پوشش جغرافیایی اینترنت ملی یا National Internet rollout در هر استان، چگونه است و چه ویژگی‌هایی دارد؟
(باید توجه داشت كه سه شاخص USO كه با حرف لاتین A شروع می‌شوند عبارتند از :
Availability ،Accessibility ،Affordability و پرسش شماره‌ی هفت ما، مربوط به نخستین شاخص است كه می‌توان آن را ”پوشش پذیری“ ترجمه كرد)
۸- پرسشی كه مربوط به دومین شاخص مزبور است از این قرار است :
خدمات عام اینترنتی و دسترسی عام اینترنتی با چه كیفیتی ارائه‌ می‌شوند ؟
(برای مثال : با چه پهنای باندی؟)
۹- و پرسشی كه مربوط است به سومین شاخص مذكور عبارت است از :
خدمات عام و دسترسی عام مذكور با چه تعرفه‌ای واگذار می‌شوند و ساختار هزینه‌ای آن‌ها چه اجزایی دارد؟
۱۰- در هر یك از مقاطع برنامه‌ای، چه نسبت‌هایی میان طرح اینترنت ملی و پروژه‌ی عظیم ”كوچیدن به سوی شبكه‌ی نسل آتی“، وجود دارد؟
۱۱- علاوه بر نقش كمیسیون و سازمان تنظیم مقررات، سایرین هم نقش‌هایی در این دو طرح دارند. پس می‌توان پرسید : نقش و سهم بخش خصوصی و اپراتورهای اول و دوم (و سوم) موبایل در تحقق این دو طرح ملی چیست؟
۱۲- با توجه به این كه طرح‌های مذكور به نحوی با برنامه ی عمل جامعه‌ی اطلاعات در ارتباط اند و برای تحقق این برنامه، نقش‌های معینی از سوی WSISبه تمامی آژانس‌ها، سازمان‌ها، اتحادیه‌ها و دفاتر سازمان ملل تفویض شده است، چه نهادی وظیفه‌ی هماهنگ‌سازی و سازماندهی همكاری‌های چند جانبه میان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، از یک سو، و نهادهای سازمان ملل متحد را، از سوی دیگر، برعهده دارد؟
- شورای عالی فناوری اطلاعات؟ یا معاونت بین‌الملل وزارت ICT ؟ و یا وزارت امور خارجه، یا این كه همه با هم به علاوه‌ی هر وزارتخانه دیگر كه سنخیتی با آژانس‌، اتحادیه، سازمان، دفتر و نهاد مربوطه در سازمان ملل متحد دارد؟
البته این رشته از پرسش ها را می‌توان به یقین و به ضرورت ادامه داد اما ما تنها یک پرسش دیگر و به همین ۱۲+۱ پرسش بسنده می‌كنیم:
آیا اینترنت ملی و شبكه‌ی نسل آتی، طرح‌هایی ،در بعد زمان شناور اند ؟ یا دارای جدول زمان بندی دقیق؟
در فرصتی دیگر، پرسش‌های متنوع دیگری را در همین رابطه و همین بخش مطرح خواهیم كرد.
بدیهی‌ست كه اگر پاسخ‌های معقول و مطلوب به پرسش‌های مذكور وجود داشته باشند، این طرح‌ها، رو به راه اند و رو به راه تر هم می‌شوند ولی اگر وجود نداشته باشند و اصلاً پاسخ‌دهی نشوند،به گمان ما، طرح هایی رو به قبله خواهند بود!و از همه بد تر َشالوده شکن و ساختار فکن !

پی‌نوشت‌هـا :
ICT : Information and Communication Technology
USO : Universal Service Obligation
ٌWSIS :World Summit on the Information Society
منبع : ماهنامه دنیای مخابرات وارتباطات

منبع : پایگاه اطلاع رسانی ITanalyze