مکمل‌های غذائی

امروزه عقیده متخصصین تغذیه بر این است که علی‌رغم رژیم غذائی متعادل، ممکن است باز هم نیاز به دریافت مکمل‌های غذائی وجود داشته باشد. در دوره‌های زمانی خاصی نیاز بدن به مواد غذائی بیشتر شده و اثرات مفید مواد غذائی بارزتر است. مانند دورهٔ بلوغ، حاملگی، کهنسالی و همین‌طور افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن و یا افرادی که رژیم‌های غذائی با کالری بسیار محدود و رژیم‌های غذائی طولانی مدّت دارند. تحقیقات زیادی در مورد تأثیر مکمل‌های غذائی در دفاع بدن در مقابل انواع بیماری‌ها و مشکلات تهدید کننده سلامت آغاز شده است. برخی از پزشکان و متخصصین تغذیه عقیده دارند که مقادیر توصیه شده ویتامین‌ها و مواد معدنی بسیار کمتر از نیاز واقعی بدن می‌باشد. این مقادیر توصیه شده در سطوحی تنظیم شده‌اند که از ایجاد بیماری پیشگیری می‌کنند. برای مثال دریافت مقادیر توصیه شده ویتامین (۴۰۰ میلی‌گرم) برای پیشگیری از بیماری اسکوروی ضروری است. بهرحال عقیده بر اینست که افراد علاوه بر دریافت مقادیر توصیه شده برای پیشگیری از بیماری‌ها بایستی مقادیر بیشتری برای دستیابی به بالاترین سطح سلامت دریافت کنند. محققان پیشنهاد می‌کنند که دریافت مقادیر بالاتر ویتامین C باعث تقویت سیستم ایمنی بدن شده و مقاومت بدن برعلیه عفونت‌های شایع مانند سرماخوردگی را بیشتر می‌کند. دریافت مقادیر بالاتر ویتامین C همچنین باعث تقویت بدن در مبارزه با سرطان و به تأخیر انداختن علائم پیری می‌شود.
● مکمل‌های ضروری
مصرف برخی از مکمل‌ها ضروری می‌باشند برای مثال ۴۰۰ میکروگرم اسیدفولیک در دوره حاملگی برای پیشگیری از نقایص عصبی جنین ضروری است. مکمل‌های ویتامین B۱۲ برای کلیه افراد با رژیم‌های غذائی گیاهی و محروم از مصرف گوشت توصیه می‌شود. مکمل ویتامین D نه تنها برای کلیه افرادی که در ماه‌های تابستان به اندازه کافی در معرض نور آفتاب قرار نمی‌گیرند بلکه برای کلیه افراد بالای ۶۵ سال، زنان حامله و شیرده بدون درنظر گرفتن وضعیت قرارگیری در معرض آفتاب ضروری است. نکته قابل توجه این است که اگرچه مکمل‌های غذائی به سیستم ایمنی بدن در دفاع علیه بیماری‌ها کمک می‌کنند اما به‌تنهائی قادر به معالجه بیماری‌ها نمی‌باشند.
● مکمل‌های مفید
دلایل زیادی برای مصرف مکمل‌های غذائی وجود دارد. مثلاً در دوره رشد که نیاز بدن به مواد مغذی بیشتر می‌شود مکمل‌های غذائی خواهند توانست این نیاز را برطرف کنند. مکمل‌های غذائی همچنین برای تقویت بدن برعلیه حمله احتمالی عفونت بعدی مفید می‌باشند. زنانی که سابقه حاملگی‌های متعدد و با فواصل کم دارند به‌احتمال زیاد دارای ذخایر ناچیز آهن و اسیدهای چرب ضروری می‌باشند بنابراین از مکمل‌های آهن و اسیدهای چرب ضروری در مقادیر کافی سود می‌برند. دریافت کلسیم در بسیاری از نوجوانان بسیار پائین است. از طرفی قدرت و تراکم استخوان‌ها تا بیست‌سالگی کامل می‌شود و این تراکم استخوانی پیش‌گوئی کننده تراکم و استحکام استخوان در سنین پیری است. بنابراین چنانچه مصرف غذاهای غنی از کلسیم مانند لبنیات در نوجوانان کم باشد مصرف مکمل‌های کلسیم در مقادیر ۸۰۰
- ۱۵۰۰ میلی‌گرم بسیار مفید خواهد بود. مسئلهٔ ناباروری در مردان دچار کمبود سلنیوم مشکل بزرگی به خصوص در جوامع غربی است. از طرفی ماده معدنی سلنیوم نقش حیاتی در تولید اسپرم دارد و در بسیاری از کشورها که نان زیادی مصرف می‌کنند دریافت سلنیوم پائین است. در این‌گونه موارد مکمل سلنیوم با مقدار ۱۰۰ تا ۲۰۰ میکروگرم در روز باعث افزایش قدرت باروری در بسیاری از مردان می‌شود. اسید گامالینولنیک که در بدن از اسید لینولئیک ساخته می‌شود در انواع آجیل، دانه‌ها، روغن پامچال به وفور یافت می‌شود و افرادی که به دلایلی قادر به ساختن اسید لینولئیک نمی‌باشند می‌توانند از مکمل این اسید به شکل روغن پامچال نفع ببرند. این مکمل باعث کاهش علائم سندرم پیش از عادت ماهانه، حل مشکلات غیر سرطانی پستان‌ها، حل مشکل بیش فعالی کودکان و درصورت مصرف همزمان با روغن ماهی می‌تواند باعث کاهش علائم آرتریت‌روماتوئید شود. درصورت مصرف اسیدهای چرب موجود در روغن ماهی به شکل مکمل غذائی در دوران حاملگی و شیردهی شاهد رشد و نمو بهتری در سیستم عصبی و چشم‌های کودک خواهیم بود. افراد سیگاری به‌علت متابولیسم بیشتر ویتامین C به مقادیر بیشتری از این ویتامین (۸۰ - ۱۰۰میلی‌گرم) نیاز دارند.
● نکتهٔ مهم:
مکمل‌های غذائی قادر به تأمین ریزمغذی‌‌ها هستند اما قادر به تأمین درشت مغذی‌ها مانند کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها، پروتئین‌ها نمی‌باشند. پس نمی‌توانند جایگزین غذاهای اصلی شوند.
● زمان مصرف:
بهترین روش برای یادآوری مصرف مکمل، استفاده از آن به‌صورت روزانه است و مناسب‌ترین زمان مصرف هنگام صبح می‌باشد. در این مورد فقط کلسیم استثنا می‌باشد و بهترین زمان مصرف کلسیم هنگام عصر است.(زمان جایگزینی کلسیم در استخوان‌ها). اگر مکمل‌های غذائی همراه با غذا مصرف شوند جذب بهتری خواهند داشت.
● برخی از مکمل‌ها درصورت مصرف با مکمل‌های دیگر مؤثرترند.
- جذب بهتر آهن درصورت مصرف با ویتامین C
- جذب بهتر ویتامین‌های گروه B درصورت مصرف به‌صورت ویتامین B کمپلکس
- جذب بهتر ویتامین E درصورت مصرف با ویتامین C
● منع مصرف
ممکن است مصرف برخی از مکمل‌ها با بعضی داروها و یا موادی مثل قهوه تداخل ایجاد کنند. بنابراین قبل از مصرف هرگونه مکمل غذائی باید با پزشک معالج مشورت شود.
-کلسیم با تتراسیکلین تداخل دارد. بنا براین این دو ماده نباید به‌طور همزمان مصرف شودند.
- روغن ماهی باعث اختلال در عمل داروی وارفارین می‌شود.
- اسید فولیک تحت تأثیر داروی فنی‌توئین قرار گرفته و جذب آن کم می‌شود بنابراین افرادی که فنی‌توئین مصرف می‌کنند باید مقادیر بیشتری اسیدفولیک دریافت کنند.
- مکمل ویتامین A نبایستی به زنان حامله تحویز شود زیرا مقادیر زیاد آن باعث ایجاد نقایص جنینی می‌شود.
- مکمل‌های ویتامین B تحت تأثیر چای و قهوه قرار می‌گیرند بنا براین این دو ماده نباید با مکمل‌های ویتامین B به‌طور همزمان مصرف شوند.
● نکته مهم: توصیه می‌شود که مکمل‌های غذائی به شکل مولتی‌ویتامین‌مینرال مصرف شوند تا تعادل بین ویتامین‌ها و مواد معدنی به‌هم نخورد. زیرا زیاده‌روی درمصرف یک ماده مغذی، ممکن است سبب بهم خوردن تعادل بین یک یا چند ماده مغذی دیگر شود.

دکتر حدیث صبور پزشک عمومی

منبع : فصلنامه شیر مادر