غم ها می روند حتی با بوییدن شاخه ای گل

رسیدن بهار پس از زمستان سخت و طاقت فرسا، خبر از پایان گرفتن دوره ای طولانی و رسیدن فصلی را می دهد كه انسان و طبیعت می توانند از بركت لطافت آن حیاتی دوباره بیابند، پس فرا رسیدن این رویداد مهم و شادی آفرین نیز باید با مراسمی فرح بخش با شكرگزاری به بارگاه الهی همراه شود.
براساس تاریخ و شواهد موجود، سرزمین ایران از دیرباز و طی تاریخ كهن خود، زادگاه و گذرگاه فرهنگ های گوناگون بوده است و طی این هزاره ها، در این مهد كهن، آنچنان عقاید، آداب و رسوم متنوعی به وجود آمده كه كمتر كشوری را می توان نظیر آن یافت.
نوروز و جشن آغاز سال، امروزه در ایران و كشورهای دیگر جهان ایرانی به عنوان مهمترین جشن سال، اهمیت خاصی دارد. جشن نوروز تنها نمونه جشن های ملی است كه همواره اهمیت خود را حفظ كرده و در برابر اقداماتی كه برای محدود كردن آن صورت گرفته، همیشه ایستادگی كرده است. ایرانیان روز اول فروردین را نوروز می نامند، در زمان های قدیم، نوروز در اول بهار نبود و گاه به بهار و تابستان و... می افتاد. نوروز در طول تاریخ، همیشه به عنوان جشنی متحد كننده و بدون وابستگی های نژادی، زبانی و دینی مطرح بوده و تمام مردمی كه به صورتی وابسته به جهان فرهنگی ایرانی بوده اند، آن را به عنوان جشن آغاز سال خود قبول كرده اند.
امروزه نوروز جشن اصلی بسیاری از مردم آسیای غربی است. كشورهایی كه حتی هیچ گاه تحت سلطه سیاسی ایران نبوده اند، آن را به عنوان یكی از جشن های اصلی خود محسوب می كنند. هركدام از ملیت های مختلف، مراسم خاص خود را برای جشن گرفتن نوروز دارند، اما همه این جشن را «نوروز» می نامند و آن را متقارن با حلول بهار حساب می كنند.
یكی از عادت ها و سنت های مهم ایرانیان قبل از فرا رسیدن ایام نوروز این است كه به تمیز كردن خانه های خود و اصطلاح «خانه تكانی» مشغول می شوند تا گرد و غبار و سیاهی ها رفته رفته جای خود را به پاكیزگی دهند.
یک خانم كارمند درباره این سنت دیرینه و قدیمی می گوید: خانه تكانی در اصل یك سنت است كه بیشتر ایرانیان یك ماه قبل از فرا رسیدن ایام نوروز به نظافت، پاكیزگی و تعویض وسایل كهنه و قدیمی خود می پردازند؛ زنان شاغل نیز با برنامه ریزی های منظم و دقیق آهسته آهسته فعالیت خود را شروع می كنند تا دچار خستگی های مزمن و استرس های مختلف نشوند و یك هفته مانده به آخر سال دست از تلاش و كوشش بردارند.
وی معتقد است: انجام این رسم دیرینه باعث می شود تا تغییر و تحولات عمده ای در زندگی افراد خصوصاً زنان به وجود آید و روحیات خوب و مثبت به طور گسترده تری در آنها نمایان شود؛ ایرانیان عقیده دارند چیدن سفره هفت سین به منزله نماد بركت و زایش است و این رسم از دیرباز تاكنون در میان ایرانیان به عنوان زینت خانه محسوب شده است؛ زنان سعی می كنند تا با وسایل شیك و اندك بهترین و زیباترین سفره هفت سین را ترتیب دهند تا به اعتقاد آنها بركت در خانه شان افزایش بیشتری یابد. تمام خانواده ها هنگام سال تحویل به دعایی كه در آن روز خوانده می شود، اعتقاد زیادی دارند و در آن لحظه مقدس دعا می كنند تا زیر سایه خداوند متعال در كنار خانواده خود سال پرباری همراه با سلامتی داشته باشند.
خانم دیگری معتقد است: خانه تكانی رسم خوب و خوشایندی است در صورتی كه انجام این كار به صورت وسواس و چشم و هم چشمی تبدیل نشود.
«آذر یحیی خان» خانه دار نیز معتقد است: رسم خانه تكانی امری ضروری است و هر ساله توسط زنان ایرانی صورت می پذیرد تا گرد وغبار و آلودگی ها از بین برود و روح و جسم فرسوده و خسته افراد خانواده نشاطی دوباره یابد. معمولاً یك ماه قبل از فرا رسیدن سال جدید، تمام خانم ها به شستن و تمیز كردن کلیه وسایل خانه از جمله شستن پرده ها، فرش ها، نظافت اتاق ها، آشپزخانه ... می پردازند تا در سال جدید كلیه وسایل آنان تمیز و پاكیزه باشد. وی می گوید به نظر من و بیشتر افراد در سال تحویل هیچ چیز نباید ناشی از آلودگی های محیطی باشد و حتی لباس چرك باید شسته و تمیز شده باشد و بانوی خانه سال تحویل را با آرامش كامل در كنار خانواده سپری نماید. و این امر باعث شود تا بیشتر خانواده ها تا آخر سال مرتب و منظم باشند و از اختلالات و بیماری های روانی خصوصاً افسردگی رهایی یابند.
وی درباره رسم های دیگر در سال نو می گوید: به عقیده من شب عید باید خانواده ها بر سفره های رنگین خود رشته پلو و سبزی پلو با ماهی قرار دهند؛ زیرا طبق عقیده بیشتر مردم تدارك پختن رشته پلو در شب عید باعث می شود تا رشته كار و فعالیت افراد افزایش یابد، معمولاً سفره هفت سین را پهن و گسترده نمی كنیم ولی همه وسایل و هفت سین باید در منزلمان موجود باشد تا بركت در خانواده افزایش بیشتری پیدا كند.
دكتر «مریم رامشت» روان شناس در رابطه با رسم های ایام نوروز می گوید: هرگونه تغییر در زندگی افراد، منشأ تحولات درونی و بیرونی است. انسان ها در محیط فیزیكی خود نیازمند تغییرات و تحولات زیادی هستند تا بتوانند زندگی خود را به نحو احسن بگذرانند. تغییر و تحولات موجود در زندگی در درون افراد تغییرات مثبتی را به وجود می آورد، تحقیقات حاكی از آن است كه افرادی كه در زندگی روزانه خود هیچ تغییر و تحولی ندارند زندگی یكنواختی دارند و اخلاق و روحیات آنها به مراتب در سطح پایینی قرار دارد و بیش از سایرین دچار افسردگی می شوند. وی معتقد است: سال نو حاوی دو مقوله است؛ یك نوع مربوط می شود به سنت های موجود در ایام نوروز كه در حقیقت افراد باید گذشته خود را به نوعی كنار بگذارند و وارد مرحله جدیدی شوند و سال جدید را با انگیزه جدید و روحیه بهتری آغاز نمایند كه این امر خود در پیشرفت و شكوفایی آنها مفید و مؤثر است؛ موضوع دیگر در ارتباط با سنت هایی است كه در هر كشوری وجود دارد و آن خرید وسایل نو و جدید، تغییر وضعیت ظاهری، روحی، فیزیكی وحتی تغییر در زندگی است كه افراد را به تكاپو و تلاش مضاعف وادار می كند؛ در كنار این سنت ها تغییر فصول نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است، سال نو هم با دگرگونی فصلی همراه است؛ بهار یكی از زیباترین فصل ها است كه با شكفتن و باروری همراه است، این فصل تغییرات زیادی را در خلقیات افراد به وجود می آورد. بعضی از افراد در این فصل درونی می شوند و بعضی دیگر طبع شعر و طبیعت آنها شكل می گیرد كه همین امر تأثیر بسیاری در زندگی آنها خواهد داشت. همچنین آب و هوا و دگرگونی های ناشی از آن نیز بر روحیات بانشاط و انرژی افراد بی اثر نیست. ایام نوروز مبین حركتی است كه در درون افراد به وجود می آید و بسیار مثبت تلقی می شود.
وی معتقد است: نوروز یعنی دگرگونی و رهایی از قید و بندها و تنها، نه این كه آزادی های افراد در این ایام محدود شود. نوروز علاوه بر آثار مثبت و خوب كه بر زندگی افراد می گذارد برای بیشتر افراد خصوصاً جوانان دغدغه هایی را نیز به وجود می آورد؛ بی برنامگی در این ایام یكی از مهم ترین دغدغه های آنان محسوب می شود، خانواده به صورت سنتی تمایل به دید و بازدید دارد و جوانان ها به دلیل داشتن تغییرات خلقی و روحی كه مقتضیات سن آنهاست علاقه ای به این دید و بازدیدها ندارند و فشارهای خانواده ها تأثیرات منفی را در آنها به وجود می آورد.
در گذشته ها دانش آموزان با تكالیف ایام عید سرگرم می شدند تا از علم و تحصیل دور نمانند و این مسئله برای آنها كسل و خسته كننده به شمار می رفت آنها بیش از این مسائل نیازمند تفریح، بازی و سرگرمی هستند.
همچنین زیاد بودن روزهای ایام تعطیلات و نداشتن برنامه ، اثرات نامطلوبی برجای می گذارد، كمبود مراكز آموزشی و فعالیت های علمی نیز یكی دیگر از معضلات جوانان محسوب می شود. همچنین اگر وضعیت اقتصادی خانواده ها مطلوب نباشد و نتوانند در این ایام به مسافرت بروند و تجدید نیرو كنند دچار افسردگی و ناامیدی می شوند بنابراین باید توجه زیادی به خانواده ها خصوصاً جوانان شود.
دكتر علی اصغر اصغرنژاد فرید عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشكی ایران نیز معتقد است: تاریخ ملت و پیشینه آن حاكی از آن است كه به دلیل نو شدن و زنده شدن طبیعت بیش از سه هزار سال پیش تاكنون مردم سال نو را جشن می گرفتند و به دید و بازدید اقوام و دوستان خود می رفتند، سال نو از لحاظ فرهنگی سنتی است كه در طول تاریخ وجود داشته و از نظر عقلانی و منطقی سنت خوبی است. وی معتقد است: فرهنگ و سنت وسیله ای است كه از كاركرد ویژه ای برخوردار است و به این اعتبار خود را حفظ كرده است و علی رغم فراز و نشیب های موجود نقش مثبتی را در زندگی افراد داشته و باعث می شود تا احساسات منفی و كدورت ها از میان برود و زمینه را برای عمیق كردن پیوندهای عاطفی آماده سازد.
در گذشته های دور تمام اقوام در كنار هم زندگی می كردند و از ارتباطات و سیستم حمایتی زیادی برخوردار بودند این در حالی است كه هم اكنون به دلیل زندگی آپارتمان نشینی این مقوله به طور وسیعی تغییر كرده است، افراد كمتر با اقوام و خویشان خود در ارتباط هستند و رفت وآمد می كنند اما وجود این سنت ها باعث می شود تا بیشتر از احوال یكدیگر آگاه شوند.
وی معتقد است: در صورتی كه وحدت ملی با تنوع قومی حفظ شود و اقوام مختلف با حفظ سنت ها و رسوم می توانند زمینه را برای یك نوع فرهنگ مشترك فراهم سازند و وحدت ملی را تقویت كنند.
وی معتقد است: ایام نوروز و تعطیلات ناشی از آن باعث می شود تا فرسودگی، خستگی ها و تنش های سالیانه افراد از بین برود و تخلیه شود در صورتی كه افراد استراحت، تفریح و رسیدگی به امور شخصی خود را در اولویت برنامه های خود قرار دهند دچار تغییر و تحولات مناسبی می شوند.
معمولاً در كشورهایی كه زمستان طولانی می شود و هوا سردی خاص خود را دارد و آفتاب كم است، افراد بیش از فصل های دیگر دچار افسردگی می شوند و در مقابل با آغاز فصل بهار، رویش گل ها، گیاهان و فضای سبز طبیعت این افسردگی از بین رفته و جای خود را به نشاط و شادابی و دل انگیزی می دهد و افراد خود را برای زندگی جدید آماده می كنند؛ همچنین مقارن شدن ایام نوروز با تعطیلات باعث می شود تا افراد تا حدودی به استراحت بپردازند و خستگی های ناشی از كار و فعالیت كاهش یابد و با روحیه بیشتری دوباره به كار مشغول شوند و كارایی آنها افزایش بیشتری می یابد. در صورتی كه در این زمینه افراط و تفریط صورت نپذیرد و منافع نامشروع شكل نگیرد.
وی می گوید: بررسی های متعدد نشان می دهند كه حتی دیدن و بوییدن گل و طبیعت و متمركز شدن بر این موضوع ، خلق و خوی افراد را دستخوش تغییر و تحولات عمده ای می كند و تنش ها و استرس های شخصی را كاهش می دهد.

ارمغان جوادنیا

منبع : تبیان