کودکان خود را اسیر شیر‌خشک نکنید

● فریب‌های صنایع شیرخشک و غذای کودک
اگر زندگی شما نیز چون زندگی من با نگاه کردن روزانه به قتل عام بی‌گناهانی که بوسیلهٔ مصرف غذای نامناسب به‌کام مرگ می‌روند به تلخی گرائیده، معتقدم که شما نیز چون من باور دارید تبلیغاتی که مردم را به‌سمت انتخاب تغذیه اشتباه برای کودکانشان سوق می‌دهند در حقیقت درحال قتل ‌عام کودکان هستند. اگر کسی از این موضوع چشم‌پوشی کند یا آن را کم اهمیّت پندارد در واقع در تغذیهٔ کودکان سهیم است و در صورتی که کودکی در اثر تغذیهٔ نادرست بمیرد، گناهی بزرگ مرتکب شده است.
۱۹۳۹،Dr. Cicely Williams / Milk and Murder
در صنعت بیلیون دلاری شیرخشک، صرف هزینه‌ای معادل دو میلیون دلار در روز هرگز در جهت بهداشت و سلامت عمومی نیست ضمن این‌که فوائد اختصاصی تغذیه با شیرمادر نیز با مصرف شیرخشک نادیده گرفته می‌شود.
بسیاری از این صنایع سعی در یکسان جلوه دادن خواص شیرخشک و شیرمادر دارند در حالی‌که در تمام مطالعات انجام شده همواره ارجحیت شیرمادر نسبت به شیرخشک به اثبات رسیده است.متأسفانه با توجه به تبلیغات وسیع کارخانه‌های تولید شیرخشک، شاهد مصرف روز افزون شیر مصنوعی هستیم که تنها منجر به افزایش سرمایهٔ کارخانه‌داران می‌شود. جالب است بدانیم که تنها ۱۶% از سود این صنایع صرف انجام تحقیقات و توسعه صنعت شیرخشک می‌شود و نکتهٔ جالب‌تر آن که اجزاء تشکیل دهندهٔ شیرخشک به شکل غیر قابل باوری ارزان قیمت هستند و در واقع قیمت تمام شدهٔ آن‌ها برای مصرف‌کننده ۶ برابر قیمت مواد مصرفی در تهیهٔ آنهاست. در بسیاری از کشورها کارخانجات تولید شیرخشک درصدی از سود خود را به دولت اختصاص می‌دهند درنتیجه دولت نیز تمایل بیشتری به حمایت و توسعه این صنعت نشان می‌دهد، ظاهراً مهم نیست که این حمایت‌ها منجر به کاهش شیردهی مادران گردد!
از دیگر ترفندهای این صنایع، صرف هزینه‌های هنگفت در کنفرانس‌های بین‌المللی و مراکز بهداشت کودک در سراسر جهان به منظور دریافت تأئید به‌این مراکز می‌باشد. تبلیغات وسیع و تهیهٔ هدایای مختلف برای کارکنان بهداشتی و پرسنل پزشکی و در اختیار گذاشتن پرستار کودک به رایگان در قبال خرید شیرخشک و غذاهای تجاری نیز از دیگر روش‌های جلب مشتری است. یکی از توصیه‌های مهم WHO افزودن ماده‌ای به‌نام (docosahexaenoicd (DHA به‌تمام انواع شیرخشک‌ها است.این ماده جهت رشد مغز و سیستم عصبی شیرخوار ضروری است و اگر شیرخشک‌ها حاوی این ماده نباشند چه بسا ممکن است بر رشد مغز کودک اثر سوء به‌جا گذارند. با این‌که کارخانه‌های اروپائی و آسیائی این ماده را به شیرخشک افزوده‌اند ولی هنوز کارخانه‌های آمریکائی به‌دلیل گران بودن آن حاضر به افزودن این ماده به شیرخشک نیستند، البته مهمترین بهانهٔ آنها عدم اثبات ضروری بودن این ماده برای شیرخوار است. در کشورهائی که بیماری ایدز به عنوان یک بیماری اپیدمیک شناخته شده است صنایع شیرخشک ترفند عجیب‌تری به کار بسته‌اند و با طرح احتمال انتقال ویروس HIV از طریق شیرمادر به شیرخوار، به طور کلی شیرمادر را مردود دانسته و با فراغ بال به تبلیغ شیرخشک می‌پردازند. تولید کنندگان شیرخشک با مطرح کردن تحقیقات مربوط به ایدز در کنفرانس بین‌المللی ایدز که در ونکوور در سال ۱۹۹۶ برگزار شد، در صفحه اول New York Times سعی داشتند با تحت فشار قرار دادن یونیسف تأئیدیه لزوم مصرف شیر خشک برای شیرخواران متولد شده از مادران HIV مثبت را کسب کنند. با وجودی که نویسنده این مقاله با شش نفر متخصصین شیردهی مادران مصاحبه انجام داد ولی هرگز نقطه نظرات آنان در روزنامه چاپ نگردید و درعوض نظرات افرادی چون تدجکسون (ایمونولوژیست) که مخالف تغذیه با شیرمادر بود را به چاپ رساند(تدجکسون قبلاً کارمند تمام وقت شرکت نستله بود و در حال حاضر به‌عنوان مشاور شرکت، عهده‌دار مسئولیت تبلیغات محصولات شرکت است.)گزارشی که به چاپ رسید به‌شدت متعصبانه بود و سعی در متهم کردن یونیسف و سازمان بهداشت جهانی به بی‌توجهی نسبت به کشورهای جهان سوم داشت. همین طور در صفحه اول Wall Street Journal در مقاله‌ای این‌چنین مطرح شده است: یونیسف اسیر معترضی است که از دهه ۱۹۷۰ به تحریم وسیع تولید کننده‌های شیرخشک پرداختند، تولید کننده‌هائی که سعی در فراهم کردن تغذیه‌ای بهتر برای مردم فقیر دارند! و اگر ضایعه افزایش کودکان مبتلا به ایدز در آفریقا همچنان ادامه یابد اعتبار یکی از محبوب‌ترین آژانس‌های بین‌المللی کاهش خواهد یافت! درحالی که در مطالعاتی که اخیراً در Durban صورت گرفته، نشان داده است که هیچ‌گونه تفاوت معنی داری بین خطر ابتلا به ایدز بین شیرخوارانی که مادران HIV مثبت دارند چه آنهائی که انحصاراً با شیرمادر تغذیه شده‌اند و چه آنهائی که با شیرخشک تغذیه شده‌اند در مورد ابتلاء به ایدز از زمان تولد تا ۶ ماهگی دیده نشده ولی به نظر می‌رسد هیچ کدام از پژوهشگران تمایل ندارند در طرح این مطلب پیشتاز باشند. از طرفی واضح است که تغذیه دوگانه (شیرمادر + شیرخشک) در مورد شیرخوارانی که مادران HIV مثبت دارند اثرات نامطلوب بیشتری خواهد داشت.
● مطرح کردن موضوع کمتر بودن آهن شیرمادر نسبت به شیرخشک از دیگر ترفندهای این صنایع محسوب می‌شود.
در اینجا لازم است دلایل کم بودن آهن شیرمادر خاطر نشان شود.
۱. شیرمادر به دلیل آهن کمی که دارد خاصیّت ضد ویروسی بیشتری دارد و شیرخواران را تا حد زیادی از ابتلا به بیماری‌های ویروسی مصون می‌سازد.
۲. شیرخوار جهت تکامل مغز و سیستم عصبی نیاز زیادی به “روی”، به شدّت جهت جذب در بدن رقابت دارند، کاملاً واضح است که کم بودن آهن شیرمادر کمک به‌جذب بهتر روی و در نتیجه تکامل بهتر سیستم عصبی شیرخوار می‌کند. نکته قابل توجه دیگر آن‌که، ذخائر آهن بدن شیرخواری که به‌موقع متولد شده تا پایان ۶ ماهگی برای او کافی است و نیاز بیشتری نسبت به آن‌چه از شیرمادر دریافت می‌کند، ندارد ولی بعد از پایان ۶ ماهگی و با شروع غذای کمکی هر روز باید قطره و یا شربت آهن به شیرخوار داده شود.
● WHO / UNICEF مشترکاً قوانینی تدوین کرده‌اند تا بتواند ترفندهای صنایع شیرخشک و غذاهای تجاری مقابله کنند.
۱. هیچ‌گونه تبلیغی نباید در مورد شیرخشک (که متأسفانه به عنوان جانشین شیرمادر معرفی شده است) انجام گیرد.
۲. هیچ‌گونه نمونه‌ای از شیرخشک یا غذاهای تجاری نباید به رایگان در اختیار مادران قرار داده شود.
۳. هیچ‌گونه تبلیغی برای شیرخشک در مراکز مراقبت‌های بهداشتی مادر و کودک نباید صورت گیرد.
۴. هیچ کارخانه‌ای نباید با متقاعد کردن پرستاران، سعی در توصیه محصولات خود به مادران کند.
۵. هیچ‌کدام از کارکنان سیستم بهداشت و درمان نباید هدایا و نمونه‌های رایگان از این کارخانه‌ها دریافت کنند.
۶. هیچ‌گونه شعار یا تصویری که نشان‌دهنده ایده‌آل بودن این تغذیه مصنوعی باشد مانند تصاویر شیرخواران نباید روی برچسب محصولات چاپ شود.
۷. اطلاعات داده شده به کارکنان بهداشتی باید علمی و واقعی باشد.
۸. صنایع تولید کننده غذاهای تجاری و شیرخشک موظفند نه‌تنها فواید شیرمادر بلکه قیمت غذای مصنوعی و مخاطراتی که مصرف آنها ممکن است ایجاد کند را روی برچسب این غذاها درج کنند.
۹. محصولات نامناسبی مانند شیرخشک های غلیظ شده و شیرین شده نباید به شیرخواران توصیه شود.
۱۰. تمامی محصولات کارخانجات باید با کیفیت بالا تهیه شوند و شرایط خاص نگهداری آن‌ها با توجه به شرایط آب و هوای کشورهای مصرف کننده، روی برچسب آنها درج گردد.
● آیا می‌دانید شیر مصنوعی (شیرخشک) حاوی چه موادی است؟
- آب: آب آن ممکن است حاوی مقادیر زیادی فلوراید باشد.
- شربت ذرت: کربوهیدرات اصلی شیرخشک گلوکز است در صورتی‌که کربوهیدرات اصلی شیرمادر لاکتوز است و جالب آن‌که هیچ‌کدام از انواع شیرخشک‌ها لاکتوز ندارند.
- ساکاروز: شیرخشک برخلاف شیرمادر حاوی قند ساکاروز است نه لاکتوز. ساکاروز قند مناسبی برای شیرخوار نیست.
- روغن سویا: چون در مراحل تولید آن از مقادیر زیادی مواد شیمیائی، سفیدکننده و مواد از بین‌برندهٔ بو استفاده می‌شود هم‌چنین حرارت بالای مراحل تولید، همگی موجب فسادپذیری شیرخشک می‌شوند.
- پروتئین Whey: حرارت بالای مرحله تولید به‌احتمال زیاد منجر به تخریب پروتئین شکننده Whey می‌شود.
- سویای ایزوله: حاوی فیتواستروژن‌هاست که می‌تواند اثرات معکوس بر تکامل سیستم هورمونی کودک داشته باشد و نیز منجر به سرکوب فعالیت تیروئید گردد.
CARRAGEENAN:هضم آن بسیار مشکل است. اصلی‌ترین علت سوء هاضمه در شیرخوارانی که با شیرخشک تغذیه می‌شوند وجود CARRAGEENAN است. این ماده حتی می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در کبد و نیز تأخیر رشد در موش‌های صحرائی شود.
- لسیتین سویا: از پس‌مانده روغن سویا به‌دست می‌آید. (احتمالاً در تهیهٔ آفت‌کش‌ها نیز با مقادیر زیاد استفاده می‌شود.)
- ویتامین‌های صناعی: اغلب منجربه اثراتی مخالف اثراتی که ویتامین‌های طبیعی در غذاها ایجاد می‌کنند، می‌شوند.
- گلوتامیک‌اسیدآزاد و آسپارتیک‌اسید: این نوروتوکسین‌ها در طول مراحل تهیهٔ شیر و پودر پروتئین سویا ایجاد می‌شوند و سطوح آن به‌خصوص در شیرخشک‌های هیپوآلرژیک زیاد است.
● بررسی‌های انجام شده بر روی انواع شیرخشک
در بررسی‌هائی که روی انواع شیرخشک و یا غذاهای آماده کودک، توسط آزمایشگاه‌های مختلف، بین سالهای ۱۹۸۲ و ۱۹۹۴ در آمریکا صورت گرفته نتایج جالب توجهی به‌چشم می‌خورد. کمبودها و نقایص کشف شده به سه گروه تقسیم شده‌اند.
گروه اول: نقایصی که می‌توانند عواقب جدی برعلیه سلامتی قلمداد شوند.
گروه دوم: نقایصی که می‌توانند مشکلات قابل برگشت و درمان‌پذیر پزشکی ایجاد کنند.
گروه سوم: نقایصی که بعید به‌نظر می‌رسد برای سلامتی مضر باشند.

دکتر ‌لاله اشرفیان
پزشک عمومی کارشناس ارشد انجمن ترویج تغذیه با شیرمادر

منبع : فصلنامه شیر مادر