پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا


رساله دخانیه ملا محمدعلی هیدجی


رساله دخانیه ملا محمدعلی هیدجی
آن حكم عجیب و غریب را با آن الفاظ عجیب و غریب، لابد همه ما دركتاب های تاریخ دبیرستانمان دیده ایم: «الیوم استعمال تنباكو و توتون بای نحو كان در حكم محاربه با امام زمان است.» ماجراهای بعدش را همین طور؛ شكستن قلیان ها و انداختن آنها به كوچه و خیابان و حتی قضیه آن زن درباره ناصرالدین شاه را كه از چاق كردن قلیان شهنشاه ایران سر باز زد و ...
مركز اسناد و تاریخ دیپلماسی چاپ دوم كتاب «رساله دخانیه» (به اهتمام علی اكبر ولایتی) را امسال به نمایشگاه عرضه كرد. این كتاب كه چاپ اول آن در سال ۱۳۸۱ بود به ماجرای نهضت تنباكو و پیش زمینه های آن می پردازد. علی اكبر ولایتی مقدمه ای بر چاپ دوم این كتاب نوشته است كه با هم می خوانیم:
انتشار چاپ اول كتاب رساله دخانیه تألیف حكیم الهی و عارف جلیل القدر ربانی مرحوم حاجی ملامحمد هیدجی باب جدیدی را در شناخت آن بزرگوار در نزد خواص گشود كه قبلاً پوشیده بود. زیرا پیش از انتشار این رساله، آن عزیز را از سلسله علمای عامل و عرفای واصل كه حاشیه بر منظومه مرحوم حاج ملاهادی سبزواری نوشته و بزرگانی را در حوزه حكمت و عرفان شیعی تربیت نموده بود، می شناختند.
ولی نشر این رساله كه محتوا و جهت گیری های آن حكایت از بصیرت آن بزرگوار در امور سیاسی و اهتمامش در رفع گرفتاری های مسلمانان و پایمردی اش در مبارزه علیه استبداد داخلی و استعمار خارجی می نماید، نشان دیگری از جامعیت شخصیت آن عالم را آشكار كرد.
در تجدید چاپ كتاب، تغییرات و اصلاحاتی به شرح ذیل صورت گرفت و بخش هایی بر آن افزوده گردید:
۱- پس از مشورت با اهل نظر، قرار بر این شد كه تصویر كل نسخه دست نویس منحصربه فرد مرحوم هیدجی نیز دركنار متن بازنویسی شده چاپ شود تا مراجعه به آن، هر گونه شبهه ای را نسبت به اصالت رساله برطرف كند.
۲- بعضی اشتباهاتی كه در بازخوانی اولیه نسخه خطی صورت گرفته بود، اصلاح شد.
۳- حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای مرسلی از مرحوم شیخ ابراهیم صالحی، فرزند مرحوم ملانظرعلی، مكتوباتی را كه مرحوم هیدجی خطاب به همدرس و انیس حجره و جلیس مدرس خود، یعنی عارف واصل مرحوم ملانظرعلی، قلمی كرده بود در اختیار اینجانب گذاشت كه اكنون به عنوان مكمل در ویراست دوم به چاپ رسیده است. این نامه ها نشان می دهد كه ایشان در عین بی رغبتی به دنیا، از ملك و ملت غافل نبوده و نسبت به تحولات سیاسی زمان خود وقوف كامل داشته و خود را موظف به فعالیت سیاسی و تحركات اجتماعی در جهت رفع مشكلات آن روز مردم ایران می دید و تلاشش منحصر به وقایع نگاری تاریخچه قرارداد رژی و صدور فتوای تحریم از سوی مرحوم میرزای شیرازی نبود.
جناب حجت الاسلام و المسلمین آقای مصطفی مرسلی كه از اجله فضلای هیدج و زنجان هستند و طی سال های قبل و بخصوص پس از انقلاب، همواره با جدیتی خستگی ناپذیر، سعی در آبادی آن منطقه و احیای حوزه علمیه هیدج داشته و منشاء خدمات ذی قیمتی درتقویت پایگاه های علمی و دینی استان زنجان بوده و سعی بلیغ در معرفی بزرگان علم و معرفت آن دیار بخصوص مرحوم ملامحمد هیدجی نموده اند، مجدداً از من خواستند كه با انجام اصلاحات و تكمیل كتاب، در چاپ دوم، به شرحی كه گذشت اقدام كنم و به رغم مشغله فراوانی كه در امور علمی، تبلیغی و خیریه دارند، بار دیگر مرا رهین منت خویش نموده و مقدمات كار را برای تجدید چاپ نیز فراهم كردند كه از خداوند توفیق بیشتر ایشان را در انجام خدمات دینی و فرهنگی خواستارم.
اخیراً ایشان در ادامه خدمات فرهنگی خود، نسخه اصلی دست نویس مجموعه دیوان حكیم هیدجی شامل اشعار تركی، فارسی و عربی و نسخه ای از دانشنامه تالیف آن بزرگوار را كه حسب وصیت وی تحویل مرحوم حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای شیخ محمد حسین فخیمی، معروف به حاج آخوند، استاد بزرگ حوزه علمیه زنجان شده بود توسط فرزند آن مرحوم جناب حجت الاسلام والمسلمین آقای حاج شیخ ابومحمد فخیمی كه ایشان نیز از جمله مدرسین حوزه علمیه هیدج هستند دریافت و در اختیار اینجانب قرار دادند كه امید است این دو اثر نیز قریباً با یاری پروردگار توانا به شكل مناسبی منتشر گردد.
جناب آقای داود چرمی رئیس محترم و فرزانه مركز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه و جناب آقای محمد حسن كاووسی استاد محترم تاریخ در چاپ مجدد این رساله تلاش های ارزشمندی نمودند كه بدین وسیله از زحمات ایشان نیز صمیمانه سپاسگزاری می نمایم. (علی اكبر ولایتی فروردین ۱۳۸۵)
به اهتمام: علی اكبر ولایتی
منبع : روزنامه شرق


همچنین مشاهده کنید