نگاهی دیگر به قدس

مسجد الاقصی برای ما معمولاً نماد مسجدی است در فلسطین كه روزگاری قبله نخست مسلمانان بود و امروزه به اشغال دولتی یهودی و صهیونیستی درآمده است. قدس در این تصور نماد هویت ملی است به نام فلسطین كه بیش از نیم قرن است با اشغالگران می جنگد و هنوز نتوانسته است به رغم همه مصائب و فداكاری ها به حقوق حقه خود دست یابد. در همین تصور قدس محلی است كه همزمان اسرائیلی ها آن را پایتخت ابدی خود می دانند و فلسطینی ها نیز می گویند دولت آینده شان را به پایتختی همین شهر بنا خواهند كرد.
اما خارج از این تصور كه آكنده از نزاع های خونین و كشمكش های سیاسی و تاریخی است، مسجد الاقصی یك بنای تاریخی و دینی بی نظیر است و آثار معماری شهر بیت المقدس هر یك نمادی و نشانی از قرن ها تاریخ بشری است كه می تواند برای گردشگران _ به ویژه مسلمانان _ جالب توجه باشد. مسلمانان این حدیث را از پیامبر بزرگشان در گوش دارند كه فرموده بود: «باروبنه به قصد سفر و زیارت بسته نمی شود مگر به این سه مسجد: مسجد الحرام، مسجد من (مسجد النبی در مدینه) و مسجد الاقصی.» برای آنها مسجد الاقصی مكان معراج رسولشان است كه در قرآن آمده است «سبحان الذی اسری بعبده لیلا من المسجد الحرام الی المسجد الاقصی الذی باركنا حوله» فراموش نمی كنم كه عكرمه صبری مفتی اعظم قدس بارها در مصاحبه های خود این نكته را یادآور می شد و از مسلمانان می خواست كه حداقل برای زیارت و گردش به فلسطین سفر كنند و به ویژه بیت المقدس را از نزدیك ببینند. او كه همواره نسبت به دست درازی های یهودیان هشدار می دهد و به قول خود توطئه های یهودیان را برای تخریب و انهدام این مسجد برملا می كند سخت گلایه مند بود كه چرا مسلمانان برای زیارت به همه جای جهان می روند و هیچ زیارتگاهی را حتی در اماكن دورافتاده فروگذار نمی كنند اما قدم رنجه نمی كنند تا به مسجد الاقصی بروند و از نزدیك آن را زیارت كنند.
پاسخ این موضوع روشن است چون بیت المقدس در اشغال اسرائیل است و كشورهای اسلامی روابط دیپلماتیك با رژیم حاكم بر تل آویو ندارند. چرا آنها برای دیدن آثار معماری و توریستی سایر كشورها در اقصی نقاط جهان به راحتی پا در ركاب می كنند اما كمتر به دیدار شهری می روند كه به روایتی چهل و پنج قرن عمر كرده است: جدا از مسلمانان باید مسجد الاقصی و شهر بیت المقدس یا اورشلیم برای سایر گردشگران اعم از هر قوم و ملتی جلوه های توریستی ارزنده ای داشته باشد. شهری كه گفته می شود در حدود سال ۲۵۰۰ قبل از میلاد بنا شده است و ابتدا یبوسی ها و كنعانی ها آن را در اختیار داشتند تا آنكه به تصرف داوود پیامبر درآمد. داوود پادشاه اسرائیل از جانب خدا مامور بود تا در دامنه كوه صهیون معبدی را برای پرستش خدای یهودیان بنا كند اما ساخت این معبد برایش میسر نشد تا آنكه فرزندش سلیمان این ماموریت را به انجام رساند. به دستور سلیمان معبد بیت همیقداش با چوب درختان صنوبر لبنان ساخته شد تا زیارتگاهی برای یهودیان باشد و «تابوت عهد» در آن نگهداری شود. از نگاه یهودیان اورشلیم، شهر «شالوم» یا شهر صلح (خداوند كنعانی ها) است كه معبد سلیمان در آن قرار دارد. معبدی كه یك بار بخت النصر پادشاه بابل آن را تخریب كرد و ساكنانش را به بابل انتقال داد و سپس ایرانیان در زمان كوروش هخامنشی آن را بازسازی كردند. اما پس از ایرانی ها این شهر به چنگ اسكندر مقدونی افتاد كه اختلافات درونی فرماندهان خود را بر سر این شهر تخلیه می كرد. در دوران حكومت بیزانسی ها و ساسیمی شدن امپراتوری روم شرقی بیت المقدس (ایلیا) نامیده شده و به خاطر مسیحی كردن شهر، كلیسای قیامت در آن ساخته شد. پس از آن دوباره این شهر به چنگ ایرانی ها و سپس مسلمانان افتاد. گفته می شود عبدالملك مروان برای انصراف مسلمانان از كعبه و به بهانه بزرگداشت خاطره معراج حضرت رسول قبه الصخره را در این شهر بنا كرد او می خواست كاری كند كه مراسم حج به جای كعبه در بیت المقدس برپا شود. همچنین گفته می شود كه یادبود معراج حضرت رسول در نقطه دیگری از حرم بوده و در حقیقت محلی كه عبدالملك در آن قبه الصخره را ساخت همان قربانگاه حضرت ابراهیم بوده است. این تاریخ طولانی را اگر بخواهیم پی بگیریم به دوران جنگ های صلیبی می رسیم كه زمانی بیت المقدس به چنگ مسیحیان افتاد و مسجدالاقصی را به كلیسا و اصطبل اسبان خود تبدیل كردند تا بعد كه صلاح الدین ایوبی آن را دوباره پس گرفت و به آبادانی آن پرداخت و همو بود كه مدرسه ناصریه را در آن ساخت (سال ۵۸۴ ه.ق) و آن را در اختیار فقهای مذهب شافعی قرار داد. می گویند این مدرسه پیش از آن كلیسایی بود به نام «صندحنه» كه در باب الاسباط بیت المقدس قرار داشت. قدس پایتخت مشترك مذاهب ابراهیمی است و در آن قربانگاه ابراهیم خلیل، معبد سلیمان نبی و كلیسای قیامت و جایگاه معراج رسول خدا قرار دارد و در واقع قبله نخست مسلمانان است. باورهای دینی پیروان این مذاهب در این شهر ابعادی فیزیكی و مادی به خود گرفته و به صورت صحن و سرا و گنبد و دیوار و آجر و سنگ تجلی یافته است و تا كسی به این شهر سفر نكند نمی تواند آنها را از نزدیك لمس كند. در سال ۱۹۴۷ سازمان ملل متحد خواستار بین المللی كردن این شهر شد اما با اعلام موجودیت اسرائیل در سال ۱۹۴۸ بخش غربی قدس به اشغال گروه های نظامی یهودی درآمد. یهودیان نیز مانند اقوام پیشین ردپای خود را بر این شهر برجای گذاشته اند و همچنان این ماجرا ادامه دارد.

محمدعلی عسگری

منبع : روزنامه شرق