جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا
قزوین در سه دقیقه
۱. سابقهی تاریخیِ آن
آثاری از تمدن در هشت هزار سال پیش در کهنتپه و سگّزآباد قزوین پیدا شده است. ۴۴۰ سال قبل از هجرت پیامبر (ص)، شاپور ذوالاکتاف، شاه ساسانی، پادگانی در مکانِ فعلی قزوین به پا کرد و آن را شادشاپور نام نهاد. اعراب مسلمان نیز بر وسعت آن افزودند.
در زمان ایلخانان مغول یک تومان (ایالت) به شمار میرفت. از سال ۹۵۱ تا ۹۹۶ هجری قمری پایتخت صفویان بود. در سال ۱۳۷۶ از تهران و زنجان جدا شد و استان مستقلّ قزوین به وجود آمد.
۲. و نامِ آن
روایت ایرانی: گفته شده است شاپور ساسانی علاوه بر این دژ، دژ دیگری نیز در نزدیک آن ساخته بود که دژ اول را کشوین (یعنی دژِ پایین) میگفتند. بعد از نفوذ اعراب، این نام معرّب شد و به قزوین بدل گردید. عدهای دیگر قزوین را معرّبِ کزوین میدانند که به معنی باغ پسته است. زیرا اطراف قزوین باغهای پسته بسیار بوده است.
روایت یونانی: قوم کاسی در اطراف دریای خزر میزیستند که بهتدریج به سمت مرکز ایران آمدند. قزوین معرّبِ کاسپین است و به این مناسبت دریای خزر را دریای کاسپین نیز گفتهاند. جمعیتی از همین قوم به کاشان رفتند که این شهر نیز نام خود را از کاسیان گرفته است.
۳. و مردمِ آن
پس از اینکه مسلمین مراغه را تصرف کردند، جمعیتی از اهالی این شهر به قزوین و اطراف آن پناه آوردند. این قوم هنوز هم با نام مراغیها یا کلهبزیها در این منطقه زندگی میکنند. پس از توقف سپاه مسلمین در قزوین و لزوم رونقِ آن، عدهای از اعراب از جمله قبیلهی بنیخفاجه و نیز اهالی همدان و طالقان در این شهر ساکن شدند. زاکانیان و اجداد حمدالله مستوفی از جملهی خانوادههای عرب بودند. در دورهی صفویه هم عدهای کُرد و قزلباش و شاهسون و اقوام دیگر و نیز جمعی از ارامنه به قزوین و اطراف آن کوچانده شدند.
۴. و جمعیتِ آن
استان قزوین حدود یک میلیون جمعیت دارد. بزرگترین جهش جمعیتی این استان، همچون سایر مناطق کشور در دههی شصت اتفاق افتاده است؛ دههای که نرخ رشد جمعیت در آن به حدود پنج درصد رسید. این نرخ اکنون به ۱.۸۵ درصد کاهش یافته است.
۷۰ درصد مردم در شهرها زندگی میکنند که از این میان ۸۰ درصد در شهر قزوین و اطراف آن به سر میبرند.
۵. و مساحت آن
قزوین به عنوان استان، یک درصد ایران است، یعنی ۱۶ هزار کیلومتر مربع، و بهتنهایی دو هزار اثر تاریخی دارد که ۱۰ درصد آثار تاریخی کشور را تشکیل میدهند.
۶. و پستی و بلندیِ آن
قزوین یکی از استانهای مرتفع ایران است. متوسط ارتفاع در ایران ۱۲۰۰ متر از سطح دریای خزر است و ارتفاع بیش از ۹۰ درصد استان قزوین بالاتر از این مقدار.
۶۰ درصد قزوین کوهستان و بقیه دشت و هموار است. قزوین جایی است که رشتهکوههای البرز و زاگرس با هم تلاقی میکنند.
۷. و راههای آن
قزوین راه ارتباطی سهچهارمِ مردم ایران است. زیرا از هر ۱۰۰ نفر ایرانی، ۷۵ نفر در ربع شمال غرب ایران زندگی میکنند که اغلب از قزوین میگذرند.
قزوین در مسیر راه ابریشم بوده است و اکنون نیز راه آهن ایران ـ اروپا و اتوبان تهران ـ قزوین ـ زنجان ـ تبریز، و اتوبان در دستِ احدثِ تهران ـ قزوین ـ رشت از آن میگذرند. جادههای قدیم هم کماکان فعالاند.
۸. و کشاورزیِ آن
۳۵ درصدِ زیتون، ۲۰ درصدِ انگور و ۶ درصدِ گردوی ایران در قزوین تولید میشود.
۹. و وضع صنایع آن
قزوین در شعاع ۱۲۰ کیلومتری تهران قرار نمیگیرد. طبق مصوبهی دولت، برای جلوگیری از تمرکز بیشتر صنایع و جمعیت در تهران، احداث صنایع تا شعاع ۱۲۰ کیلومتری ممنوع است. در نتیجه صنایع جدید بهسرعت در اطراف قزوین گسترش مییابند. شهر صنعتی البرز مهمترین شهر صنعتی در استان است.
۱۰. و حوادث طبیعیِ آن
در یکصد سال اخیر دو زلزلهی شدید بخشهایی از استان قزوین را ویران کردهاند. یکی دهم شهریور سال ۱۳۴۱ با شدت ۷.۲ ریشتر در بویینزهرا و دیگری ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ با شدت ۷.۳ ریشتر در رودبار. بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی در دشت قزوین امکان ویرانی شدیدِ بناها را در صورت وقوع زلزله بالا میبرد. البته این زلزلهها به شهر قزوین تا کنون آسیب جدی وارد نکردهاند.
منبع : سایر منابع
همچنین مشاهده کنید