پژوهشی تازه درباره زرتشت و اوستا

در سال های اخیر، گرایش بسیاری به پژوهش درباره پیامبر ایرانی، زرتشت، و كیش او پدید آمده و آثار گوناگونی نیز در این زمینه به چاپ رسیده است. یكی از تازه ترین كتاب ها در این باره، «پیامبرآریایی؛ ریشه های ایرانی در كیش های جهانی» نوشته امید عطایی است كه به وسیله انتشارات عطایی به علاقه مندان ارائه شده است. كتاب در پانزده بخش اصلی با عنوان های «خدایگان سخن»، «گفتگوهای زرتشت»، «پیر مغان»، « زرتشت استوره ای»، «كیش های كهن»، «یك دین و دو خدا»، «همرنگی های دو فرهنگ»، «خویشاوندان ودایی»، «مرز مهرآیین»، « اژدهای رام مغان»، «خدایان خاموش»، «زرتشت مزدایی»، «زرتشت زروانی»، «زرتشت میترایی» و «مكاشفات تاریخی زرتشت» نگاشته شده است.
در كتاب، كوشش شده كه تعریفی فراگیر و روشن از اوستا ارائه شود و همچنین زوایای گوناگون شخصیت و اندیشه زرتشت به خواننده شناسانده شود. نقش ایران باستان در فرهنگ ها و دین های مهم جهان نیز مورد بررسی قرار گرفته است. به گفته امید عطایی: « نبود برگردان های معتبر و دقیق از متن های مقدس مانند تورات، ودا و اوستا - به ویژه گات های زرتشت- از بزرگترین دشواری های این گونه پژوهش ها به شمار می رود. هنگام نقل قول ترجمه ها احساس می كردم در آنها اشتباهاتی وجود دارد ولی از سوی دیگر برایم امكان بازنگری در همه اوستا نبود. با این حال ترجمه چند بند از گاتها را نتوانستم بپذیرم و بدون گزافه گویی، برای هر یك از بندها، چند روز زمان صرف شد. برخلاف برخی دیگر از پژوهشگران، نه تنها هیچ یك از اسناد و روایات در این پژوهش كنار گذاشته نشده بلكه بر پایه گزارش های كهن، به نگارش، رده بندی و تدوین آنها پرداخته ام. در واقع، هر یك از این منابع را در جای خود نهادم و با این شیوه ساده، تضادها و تناقض هایی كه برای چند سده مایه جدال پژوهشگران بود تا اندازه زیادی از میان رفت و یافته هایی تازه و شگفت انگیز به دست آمد. این شیوه پژوهش، درسی است برای آنكه به تاریخ های ایرانی اعتماد كنیم و اگر جزئیاتی نادرست به آنها راه یافته، اصل را فدای فرع نكنیم...»
نویسنده همچنین خاطرنشان ساخته، كامل ترین كتابی كه درباره موضوع مورد بحث در ایران ترجمه و به چاپ رسیده «تاریخ كیش زرتشت» اثر مری بویس است كه گرچه دارای اشتباهاتی است و كمبود منابع شرقی در آن چشمگیر می نماید اما همچنان بهترین مرجع برای پژوهشگران به شمار می رود.
در پی بخش های اصلی كتاب، سه پیوست نیز آمده است كه عبارتند از «... كه ایدون به ما خوار بگذاشتند» كه نگرشی است بر كتاب «شاهنامه فردوسی و فلسفه تاریخ ایران» نوشته مرتضی ثاقب فر؛ «خسروان خسران دیده» (نقدی بر كتاب «حكمت خسروانی» از هاشم رضی) و «هخامنشیان در خداینامه» كه در آن ضمن استدلال های نگارنده، سخنانی از آرتور كریستین سن و احسان یارشاطر درباره موضوع مورد بحث نیز آورده شده است. یك «یاری نامه» نیز در پایان آمده كه خوانندگان را برای آشنایی با مفهوم واژگان به كار برده شده در متن كتاب یاری می دهد.
«پیامبر آریایی» در ۶۰۰ صفحه به بازار كتاب عرضه شده است. از دیگر كتاب هایی كه تاكنون از امید عطایی درباره فرهنگ ایران انتشار یافته می توان از «نبرد خدایان؛ جنگ های كیهانی در نوشته های كهن ایرانی»، «ایران بزرگ» و «شگفتی های باستانی ایران» نام برد.

پژمان اكبرزاده

منبع : روزنامه شرق